Nằm giữa những triền đồi đất đỏ bazan trù phú của huyện Cam Lộ (tỉnh Quảng Trị), xứ Cùa tựa như một bảo tàng sống, nơi thời gian đã gửi gắm lại những vườn chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Ở đó, mỗi chiếc lá chè xanh không chỉ là sản phẩm của thiên nhiên mà còn là kết tinh của lịch sử, của bao thế hệ người dân kiên trì gìn giữ, bồi đắp và tự hào truyền lại cho đời sau. Chè cổ thụ xứ Cùa không chỉ đơn thuần là một loại thức uống nó là hương vị ký ức, là mạch nguồn kết nối bao tâm hồn với quê hương.
Cây chè cổ thụ như chỉ được sinh ra để dành cho mảnh đất này, đã có nhiều nơi thử trồng nhưng khó thành công.
Bảo vật xanh giữa miền đất đỏ
Xứ Cùa gồm hai xã Cam Chính và Cam Nghĩa – vùng đất được thiên nhiên ưu ái với lớp đất đỏ bazan dày, giàu khoáng chất, khí hậu ôn hòa và lượng mưa ổn định. Những điều kiện lý tưởng ấy đã giúp cho giống chè cổ thụ ở đây sinh trưởng khỏe mạnh, gần như không cần chăm bón cầu kỳ, tưới tiêu nhân tạo. Các vườn chè cổ thụ có tuổi thọ trung bình 70–100 năm, nhiều cây vượt ngưỡng 150 năm tuổi, vững vàng trước bao biến thiên thời cuộc.
Không giống những đồi chè trồng thấp lùn để dễ thu hái, chè cổ thụ xứ Cùa cao vút, nhiều cây đạt chiều cao gần 10 mét, với thân cây to mập, đường kính 30–40cm. Muốn thu hái lá chè, người ta phải bắc thang trèo lên cắt từng nhánh non. Chính sự sinh trưởng tự nhiên ấy tạo nên nét đặc trưng riêng cho chè cổ thụ xứ Cùa: mạnh mẽ, thuần khiết và trường tồn.
Điều đặc biệt nhất khi muốn hái được lá của loại chè cổ thụ này, bà con phải bắc thang để cắt.
Hương vị không thể trộn lẫn
Điều khiến chè cổ thụ xứ Cùa nổi tiếng chính là sự tinh tế trong từng tách nước trà. Lá chè nhỏ, dày, chứa đựng lượng tinh chất đậm đặc. Khi nấu, nước chè có màu xanh trong vắt, tỏa ra hương thơm tự nhiên, thanh mát mà sâu lắng. Vị trà lúc đầu có thể hơi đắng và chát nhẹ, nhưng chỉ cần nuốt xuống, vị ngọt thanh sẽ nhanh chóng lan tỏa và đọng lại lâu trong khoang miệng.
Đặc biệt, chè cổ thụ xứ Cùa bền nước một cách kỳ diệu. Dù pha đến nước thứ ba, thứ tư, nước chè vẫn xanh, hương vị vẫn đậm đà như mới. Đây là đặc điểm hiếm có mà không phải giống chè nào cũng đạt được, phản ánh nguồn gốc giống cây, thổ nhưỡng đặc biệt cũng như quá trình sống tự nhiên không hóa chất, không can thiệp thô bạo của con người.
Cây chè và đời sống người dân xứ Cùa
Đối với người dân nơi đây, cây chè cổ thụ không chỉ có giá trị kinh tế mà còn là một phần gắn bó mật thiết trong văn hóa và đời sống tinh thần. Từ xưa, ly nước chè xanh đã là vật bất ly thân trong mỗi gia đình. Người lớn uống chè để giải khát, trẻ em được tắm nước chè để tránh rôm sảy. Sau những buổi lao động đồng áng vất vả, chén nước chè xanh nồng nàn là liều thuốc giúp xua tan mệt mỏi.
Trà xanh cũng gắn bó với những khoảnh khắc sum vầy bên mâm cơm gia đình, hay những buổi chiều nhàn nhã, khi ông bà kể cho con cháu nghe chuyện xưa bên bàn nước. Ly trà xanh xứ Cùa vì thế trở thành cầu nối của những thế hệ, là sợi dây tình cảm bền chặt không phôi pha.
Chè cổ thụ – Giá trị vượt thời gian
Ngày nay, trong bối cảnh trà công nghiệp phát triển mạnh, với nhiều giống trà lai tạo cho năng suất cao nhưng chất lượng trung bình, chè cổ thụ xứ Cùa lại trở thành của hiếm, được giới sành trà trân quý. Thức uống này không chỉ mang lại sự tinh khiết, tự nhiên mà còn phản ánh một cách sống chậm rãi, trân trọng những giá trị lâu bền.
Đáng mừng là người dân xứ Cùa hiện nay không chỉ gìn giữ những vườn chè cổ thụ mà còn tích cực chiết cành, ươm giống để nhân rộng, nhằm bảo tồn nguồn gen quý hiếm. Trên những đồi đất đỏ bazan, những cây chè trẻ đang lớn lên mạnh mẽ, tiếp nối thế hệ cha ông để giữ cho hương vị ký ức ấy mãi không phai mờ.
Không ồn ào, không hào nhoáng, chè cổ thụ xứ Cùa mang đến một trải nghiệm sâu lắng cho bất cứ ai từng một lần nhấp môi. Đó là hương vị của đất, của nắng gió miền Trung, của bàn tay lao động bền bỉ và tình yêu quê hương thấm đẫm qua từng thớ lá chè.
Mỗi ngụm nước chè xanh ngọt hậu như đánh thức những kỷ niệm tuổi thơ, gợi nhớ những chiều hè rong chơi dưới tán chè cao vút, hay những ngày đông se lạnh quây quần bên bếp lửa. Và rồi, dù đi xa đến đâu, trong lòng mỗi người con xứ Cùa vẫn luôn lưu giữ một vị ngọt ngào, xanh thẳm hương vị ký ức đọng mãi trên môi.