Giữa đại ngàn Tây Bắc, xã Suối Giàng, huyện Văn Chấn, tỉnh Lào Cai, hiện lên như một bức tranh thiên nhiên kỳ vĩ với rừng chè Shan Tuyết cổ thụ trăm tuổi. Những tán lá xanh thẫm phủ sương, lớp lông tơ trắng trên búp non như điểm xuyết nét tinh túy của đất trời, biến Suối Giàng trở thành “viên ngọc xanh” giữa núi rừng Tây Bắc. Với người Mông nơi đây, cây chè không chỉ là sản vật quý giá mà còn là biểu tượng văn hóa gắn bó sâu sắc với đời sống, phong tục và tín ngưỡng.
Ở độ cao gần 1.400m, Xã Văn Chấn (Lào Cai) là vùng đất của những cây chè Shan Tuyết huyền thoại, nơi mỗi búp trà kết tinh tinh hoa đất trời và trở thành niềm tự hào của người Mông giữa đại ngàn Tây Bắc.
Rừng chè Shan Tuyết Suối Giàng nằm ở độ cao gần 1.400 mét so với mực nước biển, nơi khí hậu mát lành quanh năm và đất đai giàu khoáng chất. Những yếu tố này kết hợp với lớp sương mờ phủ trên tán lá tạo điều kiện hoàn hảo cho sự phát triển của giống chè quý hiếm bậc nhất thế giới. Lớp lông tơ trắng mịn trên búp và lá non không chỉ bảo vệ cây mà còn giữ trọn hương vị tinh túy, khiến mỗi tách trà khi pha mang màu vàng óng, hương thanh khiết, vị chát nhẹ và hậu ngọt kéo dài, để lại trải nghiệm khó quên cho bất kỳ ai thưởng thức.
Khi pha, mỗi tách trà Shan Tuyết Suối Giàng tỏa sắc vàng óng, lan tỏa hương thanh khiết, vị chát dịu đầu lưỡi và hậu ngọt kéo dài, để lại ấn tượng khó phai trong lòng bất cứ ai thưởng thức.
Với người Mông, cây chè là “cây của trời”, từ lâu đã gắn bó với đời sống hàng ngày. Nghi thức hái trà vào sáng sớm, các phong tục mời trà trong dịp lễ, tết, hay những câu chuyện truyền đời về từng gốc chè cổ thụ đều phản ánh sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên. Trước đây, chè Shan Tuyết chủ yếu được bán thô, hạn chế tiếp cận thị trường rộng lớn, khiến giá trị kinh tế của sản phẩm còn khiêm tốn.
Sản phẩm OCOP Suối Giàng (Hoàng trà, Hồng trà, Bạch trà, Diệp trà) hiện diện tại khách sạn, sân bay, cửa hàng quà tặng và sàn thương mại điện tử, với QR code đảm bảo minh bạch, uy tín.
Bước ngoặt xuất hiện khi chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) lan tỏa vào vùng cao. Nhờ sự đồng hành của chính quyền trong việc hỗ trợ nhãn mác, bao bì, đào tạo quản lý chất lượng và kết nối thị trường, chè Shan Tuyết Suối Giàng được chuẩn hóa thành sản phẩm OCOP 4 sao, từng bước khẳng định vị thế trên thị trường trong nước và quốc tế. Chương trình OCOP không chỉ nâng tầm giá trị kinh tế mà còn giúp gìn giữ và phát huy di sản văn hóa bản địa.
Anh Đào Đức Hiếu, Giám đốc HTX Hệ sinh thái Du lịch Suối Giàng, là người tiên phong trong việc xây dựng thương hiệu cho chè Shan Tuyết. Anh chia sẻ: “Chúng tôi theo đuổi phương châm ‘sạch’ và ‘hữu cơ’. Từ khâu thu hái đến chế biến, toàn bộ đều giữ nguyên phương pháp truyền thống, không sử dụng hóa chất, không thâm canh, bảo đảm búp trà từ cây cổ thụ hơn 300 tuổi giữ trọn hương vị tinh khiết.” Không gian văn hóa trà Suối Giàng ra đời như điểm nhấn trải nghiệm, nơi du khách vừa thưởng thức trà vừa lắng nghe câu chuyện về lịch sử, phong tục và giá trị của cây chè.
Sản phẩm OCOP như Sugi Tea hay bộ Đại Lão Vương Trà (Hoàng trà, Hồng trà, Bạch trà, Diệp trà) không chỉ đạt chứng nhận OCOP 4 sao cấp tỉnh mà còn đang hướng đến 5 sao quốc gia. Chè Shan Tuyết Suối Giàng sở hữu hồ sơ chỉ dẫn địa lý, tiêu chuẩn ECOCERT, ORGANIC châu Âu, ISO sản xuất, trở thành một trong số ít sản phẩm trà Việt có “hộ chiếu” xuất khẩu sang 26 quốc gia và vùng lãnh thổ. Mỗi hộp trà không chỉ là thức uống mà còn là thông điệp về bản sắc văn hóa, tinh thần và niềm tự hào của cộng đồng Mông vùng cao.
Giá trị kinh tế từ chè Shan Tuyết đã thay đổi bộ mặt xã Suối Giàng. Diện tích chè đạt khoảng 393 ha, trong đó 293 ha là cây mọc tự nhiên, trở thành nguồn thu nhập chính cho hơn 97% dân số địa phương. Người dân học cách thu hái, bảo quản và chế biến trà theo chuẩn quốc tế; nhiều hộ kết hợp kinh doanh homestay, du lịch trải nghiệm và bán đặc sản. Các lớp học về văn hóa trà dành cho trẻ em Mông giúp thế hệ trẻ hiểu và trân trọng nghề truyền thống, đồng thời đặt nền tảng cho phát triển di sản bền vững.
Ngày nay, sản phẩm OCOP của xã Suối Giàng không chỉ hiện diện tại các khách sạn 5 sao, sân bay quốc tế hay chuỗi cửa hàng quà tặng, mà còn trên các sàn thương mại điện tử quốc tế như Alibaba hay Amazon. Công nghệ quản lý sản xuất và truy xuất nguồn gốc bằng QR code giúp người tiêu dùng theo dõi câu chuyện về từng gói trà, đảm bảo minh bạch và uy tín.
Dù đã đạt nhiều thành tựu, hành trình “cất cánh” của chè Shan Tuyết Văn Chấn vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức: cạnh tranh khốc liệt trên thị trường, yêu cầu chất lượng đồng nhất, bảo hộ sở hữu trí tuệ và phát triển nguồn cung ổn định. Chính quyền tỉnh tiếp tục đẩy mạnh xúc tiến thương mại, đào tạo, hỗ trợ chuyển đổi số, đồng thời gắn kết OCOP với du lịch trải nghiệm để nâng cao giá trị sản phẩm.
Văn Chấn hôm nay không chỉ là quê hương của những cây chè huyền thoại, mà còn là minh chứng sống động cho sức mạnh của chương trình OCOP trong việc biến sản vật bản địa thành thương hiệu toàn cầu. Mỗi tách trà Shan Tuyết không chỉ lưu giữ hương vị tinh túy của núi rừng, mà còn gói trọn tinh hoa văn hóa, niềm tự hào và khát vọng vươn xa của người dân nơi đây. Những cây chè cổ thụ vẫn vươn mình giữa mây núi, chứng kiến hành trình từ một vùng đất nghèo khó thành biểu tượng của sự hồi sinh nông thôn miền núi, nơi sản phẩm bản địa thực sự “cất cánh” cùng OCOP.