Nhắc đến Hà Tĩnh, người ta thường nghĩ ngay đến những dải đất cát trắng mênh mông, những câu hò ví dặm ngọt ngào. Nhưng ít ai biết rằng, trên những đồi núi trầm lặng ở xã Hồng Lộc, huyện Lộc Hà có một thứ sản vật đặc biệt chè xanh Hồng Lộc, một thức uống mang trọn vẹn tinh túy của đất trời, hương thơm thuần khiết dịu nhẹ không thể lẫn với bất kỳ vùng chè nào khác.
Chè xanh được trồng ở đất đồi núi, không phải chăm bón cầu kỳ như những loại cây trồng khác.
Theo lời các bậc cao niên địa phương, cây chè đã bén rễ nơi này hơn 100 năm trước. Trải qua bao biến thiên của lịch sử, cây chè không chỉ đơn thuần là cây trồng mà đã trở thành một phần ký ức, một phần máu thịt của người dân Hồng Lộc. Từ những năm 1930, chè xanh đã là nguồn sinh kế chủ yếu của bao thế hệ nơi đây, và dù từng bị mai một trong giai đoạn khó khăn, đến thập niên 80, cây chè lại được hồi sinh mạnh mẽ, tiếp tục tỏa hương ngát trên vùng đất nắng gió.
Cây chè cổ thụ tổng hợp được đặc tính thổ nhưỡng cho ra những lá chè xanh vị ngọt thanh khiết.
Điều làm nên sự khác biệt của chè Hồng Lộc so với những vùng chè khác nằm ở chính giống chè và phương pháp canh tác truyền thống. Phần lớn diện tích chè ở đây là chè cổ thụ, với tuổi đời từ 30–50 năm, có những cây đã vượt nửa thế kỷ. Chè Hồng Lộc không được chăm bón cầu kỳ, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, chỉ nhờ vào bàn tay cần mẫn của người nông dân và sự ưu ái của thiên nhiên. Chính vì vậy, cây chè nơi đây như hấp thu trọn vẹn tinh túy của đất đai, thổ nhưỡng và khí hậu đặc trưng của vùng đồi núi ven biển miền Trung.
Cây chè Hồng Lộc cao vượt đầu người, tán lá sum suê, mỗi khi thu hoạch người dân không hái từng búp nhỏ mà thu cả cành. Lá chè tươi có màu xanh vàng đến xanh đậm, bản lá lớn, chiều dài trên 50mm, rộng trên 30mm, gân lá thưa, viền lá có nhiều răng cưa nhỏ đều đặn những đặc điểm dễ dàng nhận diện một giống chè lâu năm quý hiếm. Khi vò chè bằng tay, ta có thể cảm nhận rõ độ giòn của lá, thứ mà chỉ những cây chè cổ thụ, sống tự nhiên mới có được.
Chất lượng chè Hồng Lộc cũng đặc biệt nhờ cách chế biến thủ công tinh tế. Từng mẻ chè được sao bằng tay, dưới lửa nhỏ đều, vừa đủ làm dậy hương mà vẫn giữ nguyên màu xanh đặc trưng. Khi nấu lên, nước chè trong vắt, óng ánh màu vàng sáng như mật ong. Nhấp một ngụm, vị chát dịu dàng lan tỏa đầu lưỡi, rồi nhanh chóng chuyển sang hậu ngọt thanh mát, lưu lại dư vị tinh khiết rất lâu trong khoang miệng. Hương thơm dịu nhẹ của chè tươi, không hăng gắt cũng không bị lẫn mùi ê như những loại chè sản xuất công nghiệp, khiến người ta chỉ cần một lần thưởng thức cũng đủ để nhớ mãi.
Một điều thú vị nữa là người Hồng Lộc có quy tắc pha chè rất riêng. Không quá cầu kỳ, nhưng lại có những công thức ngầm truyền đời để giữ được hương vị thuần khiết của chè. Tỷ lệ nước, thời gian ủ, nhiệt độ pha đều được căn chỉnh cẩn thận để mỗi ấm chè khi rót ra đều sóng sánh, đậm đà và dậy mùi thơm dễ chịu nhất. Chè Hồng Lộc không phải loại đồ uống để vội vàng; nó đòi hỏi sự tĩnh tại, thong dong để chậm rãi cảm nhận từng lớp hương, từng nốt vị len lỏi trong từng ngụm nước.
Cây chè Hồng Lộc cũng như con người nơi đây: mộc mạc, bền bỉ nhưng thấm đẫm sự tinh tế. Mỗi gốc chè cổ thụ cắm rễ sâu vào lòng đất, vượt qua nắng hạn, gió Lào khắc nghiệt để dâng hiến những lá chè ngọt ngào cho đời. Và cũng như vậy, người dân Hồng Lộc gắn bó trọn đời mình với cây chè, xem đó là một phần không thể thiếu trong cuộc sống.
Trong bối cảnh người tiêu dùng hiện nay ngày càng ưa chuộng các sản phẩm sạch, tự nhiên, chè Hồng Lộc với những giá trị truyền thống, sự an toàn tuyệt đối và hương vị tinh tế đang có cơ hội lớn để vươn xa hơn. Thị trường tiêu thụ chè hiện tại tuy còn chủ yếu trong nội tỉnh, nhưng với tiềm năng vốn có, chỉ cần có thêm sự hỗ trợ về kỹ thuật chế biến, xây dựng thương hiệu bài bản, chè xanh Hồng Lộc hoàn toàn có thể trở thành niềm tự hào mới của Hà Tĩnh trên bản đồ chè Việt Nam.
Chè Hồng Lộc không chỉ là một loại thức uống; đó còn là bản giao hưởng giữa đất và trời, giữa bàn tay người và hơi thở thiên nhiên. Trong mỗi ngụm nước chè vàng óng, ta như thấy cả vùng đất Hồng Lộc hiện lên giản dị, thuần khiết và vững chãi tựa như hương chè cứ âm thầm lan tỏa, chạm vào ký ức và làm dịu mát lòng người.