Nằm ở độ cao gần 1.400 m trên dãy Hoàng Liên Sơn, Suối Giàng (xã Văn Chấn, tỉnh Lào Cai) từ lâu được biết đến như “xứ sở” của những cây chè Shan Tuyết cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Thân cây phủ rêu phong, cành lá vươn ra trong sương núi, mỗi búp chè nơi đây không chỉ là sản vật kinh tế mà còn là ký ức văn hóa của đồng bào Mông. Với họ, mùa hái chè gắn liền cùng nghi lễ tạ ơn núi rừng, trở thành sợi dây nối kết cộng đồng.
Chè Shan Tuyết Suối Giàng được bảo hộ chỉ dẫn địa lý, trở thành “tấm hộ chiếu vàng” giúp trà cổ thụ khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.
Hơn 500 ha chè Shan Tuyết Suối Giàng, trong đó hơn 300 ha là cổ thụ, mỗi năm cho ra khoảng 600 tấn búp tươi. Con số ấy đủ để chè trở thành trụ cột sinh kế, song giá trị thật sự của Suối Giàng không chỉ nằm ở sản lượng. Chính bản sắc và chất lượng độc đáo đã đưa nơi đây đến một bước ngoặt quan trọng: được công nhận chỉ dẫn địa lý – “tấm hộ chiếu vàng” mở lối ra thế giới.
Tháng 1/2023, sản phẩm “Chè Shan Tuyết Suối Giàng – Văn Chấn” được cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý số 00126. Đây không chỉ là giấy chứng nhận pháp lý, mà là sự khẳng định chất lượng và nguồn gốc xuất xứ. Với danh hiệu này, mỗi búp chè không còn đơn thuần là sản phẩm nông nghiệp, mà đã có “danh tính” trên bản đồ trà toàn cầu.
Hồ sơ chỉ dẫn địa lý mô tả rõ điều kiện sinh thái đặc thù: độ cao trên 600 m, biên độ nhiệt ngày – đêm ổn định, độ ẩm và lượng mưa lý tưởng. Chính sự kết hợp của địa hình, khí hậu và thổ nhưỡng đã tạo ra hương vị riêng không thể sao chép. Trong thế giới trà, chỉ những vùng nguyên liệu thật sự đặc biệt mới có được “địa lý độc quyền” này. Vì vậy, chỉ dẫn địa lý không chỉ bảo vệ thương hiệu, mà còn nâng tầm giá trị mỗi lô trà Suối Giàng.
Khi có nền tảng pháp lý, các hợp tác xã và doanh nghiệp trong vùng đã mạnh dạn đầu tư nâng cấp quy trình sản xuất. Việc tiêu chuẩn hóa từ khâu hái búp, sao chè cho đến đóng gói không chỉ đảm bảo chất lượng đồng nhất, mà còn tạo điều kiện để trà Suối Giàng tiếp cận thị trường xuất khẩu.
Một minh chứng điển hình là sự ra đời của Dragon Tea Suối Giàng. Dựa trên cây chè cổ thụ, sản phẩm này đã được định vị theo ngôn ngữ thương hiệu hiện đại, dễ dàng tiếp cận khách hàng trẻ cũng như thị trường quốc tế. Dù còn cần nghiên cứu khoa học để xác thực các lợi ích sức khỏe được quảng bá, Dragon Tea đã cho thấy hướng đi mới: biến chè Shan Tuyết thành sản phẩm có câu chuyện, có giá trị thương mại và mang tính biểu tượng.
Không chỉ dừng ở sản phẩm, Suối Giàng còn trở thành điểm đến du lịch. Lễ hội chè thường niên, trải nghiệm hái chè, sao chè thủ công đã đưa hình ảnh cây chè cổ thụ in sâu vào tâm trí du khách. Trà Suối Giàng vì thế không chỉ là thức uống, mà là trải nghiệm văn hóa, điều mà thị trường quốc tế ngày càng tìm kiếm.
Muốn định danh trên thị trường quốc tế, chè Suối Giàng không thể chỉ dựa vào câu chuyện văn hóa hay chỉ dẫn địa lý. Các thị trường khó tính như châu Âu, Bắc Mỹ, Bắc Âu đều đặt ra hàng loạt tiêu chuẩn khắt khe về an toàn thực phẩm, môi trường và lao động. Để vượt qua, Suối Giàng cần một chiến lược ba trụ cột:
Thứ nhất, tiêu chuẩn hóa chất lượng: Chỉ dẫn địa lý là nền móng, nhưng chưa đủ. Để chinh phục phân khúc cao cấp, sản phẩm cần đạt thêm các chứng nhận quốc tế như hữu cơ (Organic), ISO, HACCP. Song song, công nghệ số cần được ứng dụng trong truy xuất nguồn gốc: từ cây chè, ngày hái, quy trình sao, đến lô sản phẩm cuối cùng. Sự minh bạch này sẽ tạo niềm tin với người tiêu dùng toàn cầu.
Thứ hai, kể câu chuyện bằng dữ liệu và bản sắc: Suối Giàng sở hữu lợi thế độc nhất: cây chè di sản hàng trăm năm tuổi, khí hậu núi cao, lễ hội văn hóa, phương thức chế biến thủ công. Đây là kho tư liệu giàu cảm xúc để xây dựng thương hiệu. Nhưng câu chuyện cần đi kèm bằng chứng khoa học: bản đồ vùng nguyên liệu, dữ liệu vi khí hậu, hồ sơ cảm quan từng loại trà. Sự kết hợp giữa “cảm xúc bản địa” và “chứng cứ khoa học” sẽ giúp chè Suối Giàng chinh phục cả trái tim lẫn lý trí của khách hàng quốc tế.
Thứ ba, liên kết vùng và mở rộng quy mô: Không chỉ Lào Cai, mà Tuyên Quang, Sơn La cũng có những vùng chè Shan Tuyết quý. Việc hình thành liên minh sản xuất – thương mại giữa các địa phương trong dãy Hoàng Liên Sơn sẽ tạo ra cụm sản phẩm mạnh, đủ năng lực đáp ứng đơn hàng lớn. Đồng thời, sự đa dạng hóa sản phẩm – từ trà xanh, hồng trà đến ô long Shan Tuyết – sẽ giúp khu vực tăng sức cạnh tranh.
Để thoát khỏi tình trạng sản xuất manh mún, Suối Giàng cần xây dựng chiến lược thương hiệu vùng. Đó là hệ thống nhận diện chung gắn liền với chỉ dẫn địa lý, tem nhãn và bao bì đồng bộ. Một bản đồ số vùng nguyên liệu, trung tâm trải nghiệm và lễ hội quy mô quốc tế sẽ trở thành công cụ quảng bá mạnh mẽ.
Bên cạnh đó, việc phát triển cổng thương mại điện tử đa ngữ tích hợp dữ liệu sản phẩm, hình ảnh và câu chuyện bản địa sẽ giúp kết nối trực tiếp Suối Giàng với nhà phân phối và người tiêu dùng toàn cầu. Trong kỷ nguyên số, chỉ dẫn địa lý không chỉ là “tấm hộ chiếu vàng”, mà còn là tấm vé điện tử đưa trà Suối Giàng vươn ra biển lớn.
Chè Shan Tuyết Suối Giàng không chỉ là sản vật thiên nhiên ban tặng, mà còn là di sản văn hóa gắn bó với đồng bào Mông trên đỉnh Hoàng Liên Sơn. Việc được cấp chỉ dẫn địa lý là bước ngoặt lịch sử, biến sản phẩm địa phương thành thương hiệu có “quốc tịch”. Nhưng hành trình ra thế giới chỉ thật sự trọn vẹn khi Suối Giàng kết hợp bản sắc truyền thống với tiêu chuẩn hiện đại, dữ liệu khoa học và chiến lược liên kết vùng.
Khi ấy, mỗi búp chè không chỉ là vị ngọt hậu lắng trong tách trà, mà còn là biểu tượng của một vùng đất biết giữ gìn di sản, làm mới bằng sáng tạo, và tự tin bước vào bản đồ trà toàn cầu.