Thị trường trà sữa Việt Nam hiện tại đang trong giai đoạn bùng nổ với sự xuất hiện liên tục của các thương hiệu mới từ trong nước và quốc tế. Sự cạnh tranh gay gắt này tạo ra áp lực lớn đối với các doanh nghiệp trong việc nhanh chóng chiếm lĩnh thị phần trước khi bị đối thủ vượt mặt. Tốc độ mở rộng không chỉ quyết định khả năng sinh tồn mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến vị thế cạnh tranh và giá trị thương hiệu trong dài hạn.
Chiến lược mở rộng của doanh nghiệp trà sữa: Nhượng quyền hay tự vận hành?
Trong bối cảnh này, nhiều doanh nghiệp trà sữa đang phải cân nhắc giữa hai con đường mở rộng chính. Mô hình tự vận hành cho phép doanh nghiệp kiểm soát hoàn toàn chất lượng sản phẩm, dịch vụ và trải nghiệm khách hàng, nhưng đòi hỏi nguồn vốn lớn và khả năng quản lý phức tạp. Ngược lại, mô hình nhượng quyền giúp mở rộng nhanh chóng với vốn đầu tư hạn chế nhưng tiềm ẩn rủi ro về kiểm soát chất lượng và thương hiệu.
Lựa chọn mô hình tự vận hành thể hiện triết lý kinh doanh của những doanh nghiệp đặt chất lượng và sự nhất quán của thương hiệu lên hàng đầu. Các thương hiệu như Starbucks hay trước đây là Highland Coffee đã chứng minh được hiệu quả của mô hình này trong việc xây dựng một hệ thống cửa hàng đồng nhất về chất lượng sản phẩm, dịch vụ và trải nghiệm khách hàng.
Ưu điểm lớn nhất của mô hình tự vận hành nằm ở khả năng kiểm soát hoàn toàn mọi khía cạnh của hoạt động kinh doanh. Từ việc lựa chọn nguyên liệu, quy trình pha chế, đến cách thức phục vụ khách hàng, tất cả đều được thực hiện theo một tiêu chuẩn thống nhất. Điều này đặc biệt quan trọng trong ngành F&B nơi mà sự nhất quán về chất lượng chính là yếu tố quyết định lòng trung thành của khách hàng.
Bên cạnh đó, mô hình tự vận hành cho phép doanh nghiệp linh hoạt trong việc điều chỉnh chiến lược kinh doanh, thử nghiệm sản phẩm mới và tối ưu hóa quy trình vận hành. Khi muốn thay đổi menu, cải tiến công thức hay áp dụng công nghệ mới, doanh nghiệp có thể triển khai ngay lập tức mà không cần phải thương lượng hay thuyết phục các đối tác nhượng quyền.
Tuy nhiên, mô hình này cũng đối mặt với những thách thức không nhỏ. Yêu cầu về vốn đầu tư ban đầu rất lớn, bao gồm chi phí thuê mặt bằng, trang thiết bị, nhân sự và vận hành cho mỗi cửa hàng. Điều này hạn chế đáng kể tốc độ mở rộng, đặc biệt với những doanh nghiệp vừa và nhỏ có nguồn tài chính hạn chế.
Mô hình nhượng quyền thương mại đã được chứng minh là một trong những cách hiệu quả nhất để mở rộng quy mô kinh doanh một cách nhanh chóng. Các thương hiệu toàn cầu như McDonald's, KFC hay trong lĩnh vực trà sữa như Gong Cha, Toco Toco đã sử dụng thành công mô hình này để có mặt tại hàng trăm địa điểm trong thời gian ngắn.
Lợi thế cốt lõi của mô hình nhượng quyền nằm ở khả năng tận dụng nguồn vốn và năng lực quản lý của các đối tác địa phương. Thay vì phải tự bỏ ra toàn bộ chi phí đầu tư cho mỗi cửa hàng mới, doanh nghiệp chỉ cần cung cấp know-how, thương hiệu và hệ thống vận hành, trong khi đối tác nhượng quyền sẽ đảm nhận phần đầu tư tài chính và quản lý hàng ngày.
Điều này không chỉ giúp giảm áp lực tài chính mà còn cho phép doanh nghiệp tận dụng kiến thức địa phương của các đối tác. Các nhà nhượng quyền thường hiểu rõ thị trường địa phương, có mối quan hệ tốt với cơ quan chức năng và khách hàng, từ đó có thể vận hành hiệu quả hơn so với việc doanh nghiệp tự triển khai từ xa.
Mô hình nhượng quyền cũng tạo ra một nguồn thu ổn định thông qua phí nhượng quyền ban đầu và phí royalty hàng tháng. Điều này giúp doanh nghiệp có nguồn cash flow đều đặn để đầu tư vào nghiên cứu phát triển sản phẩm, marketing và mở rộng thị trường mới.
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất của mô hình nhượng quyền là việc duy trì sự nhất quán về chất lượng và thương hiệu trên toàn hệ thống. Khi không còn kiểm soát trực tiếp, doanh nghiệp phải dựa vào các cơ chế giám sát, đào tạo và hỗ trợ để đảm bảo các cửa hàng nhượng quyền hoạt động đúng tiêu chuẩn. Việc này đòi hỏi hệ thống quản lý chặt chẽ và đầu tư không nhỏ vào công tác kiểm tra, giám sát.
Quyết định lựa chọn giữa mô hình tự vận hành hay nhượng quyền phụ thuộc vào nhiều yếu tố phức tạp, trong đó năng lực tài chính của doanh nghiệp đóng vai trò then chốt. Những doanh nghiệp có nguồn vốn dồi dào và muốn kiểm soát chặt chẽ mọi khía cạnh của business thường thiên về mô hình tự vận hành. Ngược lại, những doanh nghiệp muốn mở rộng nhanh với nguồn vốn hạn chế sẽ lựa chọn mô hình nhượng quyền.
Bản chất của sản phẩm và dịch vụ cũng ảnh hưởng đến quyết định này. Những thương hiệu tập trung vào trải nghiệm cao cấp, có quy trình phức tạp hay đòi hỏi kỹ năng chuyên môn cao thường phù hợp hơn với mô hình tự vận hành. Trong khi đó, những sản phẩm có thể chuẩn hóa dễ dàng và quy trình đơn giản sẽ phù hợp với mô hình nhượng quyền.
Chiến lược thương hiệu dài hạn cũng là yếu tố quan trọng cần xem xét. Nếu doanh nghiệp định hướng xây dựng thương hiệu premium với trải nghiệm độc đáo, mô hình tự vận hành sẽ phù hợp hơn. Còn nếu mục tiêu là tạo ra sự phủ sóng rộng khắp và tiếp cận đại chúng, mô hình nhượng quyền sẽ hiệu quả hơn.
Trong thị trường Việt Nam, chúng ta có thể thấy cả hai mô hình đều có những câu chuyện thành công riêng. Toco Toco đã chọn con đường nhượng quyền và nhanh chóng có mặt tại hàng trăm địa điểm trên toàn quốc, trở thành một trong những thương hiệu trà sữa phổ biến nhất. Thành công này đến từ việc xây dựng một hệ thống nhượng quyền chặt chẽ với tiêu chuẩn rõ ràng, đào tạo bài bản và hỗ trợ liên tục cho các đối tác.
Ngược lại, một số thương hiệu cao cấp khác lại chọn mô hình tự vận hành để đảm bảo chất lượng và trải nghiệm khách hàng đồng nhất. Các thương hiệu này thường tập trung vào các địa điểm prime, đầu tư mạnh vào interior design và training nhân viên để tạo ra differentiation rõ rệt so với đối thủ.
Trên thị trường quốc tế, Gong Cha đã chứng minh sức mạnh của mô hình nhượng quyền khi từ một thương hiệu Đài Loan nhỏ bé, họ đã mở rộng ra hàng chục quốc gia với hàng nghìn cửa hàng. Bí quyết thành công của Gong Cha nằm ở việc xây dựng một hệ thống chuẩn hóa hoàn chỉnh từ sản phẩm, quy trình vận hành đến marketing, đồng thời duy trì sự linh hoạt để thích ứng với từng thị trường địa phương.
Nhiều doanh nghiệp thông minh đã không giới hạn mình trong một mô hình duy nhất mà lựa chọn cách tiếp cận hybrid, kết hợp cả hai mô hình tùy theo từng thị trường và giai đoạn phát triển. Chiến lược này cho phép tối đa hóa lợi ích của cả hai mô hình trong khi hạn chế nhược điểm.
Cách tiếp cận phổ biến là bắt đầu với mô hình tự vận hành tại những thị trường core và các địa điểm chiến lược, sau đó sử dụng mô hình nhượng quyền để mở rộng ra các khu vực xa hơn hoặc có quy mô nhỏ hơn. Điều này giúp doanh nghiệp duy trì kiểm soát chặt chẽ tại những địa điểm quan trọng nhất trong khi vẫn có thể mở rộng nhanh chóng ở những khu vực khác.
Trong một thị trường cạnh tranh khốc liệt như hiện tại, những doanh nghiệp có thể adaptation nhanh chóng, đổi mới liên tục và đặt khách hàng làm trung tâm sẽ là những doanh nghiệp chiến thắng, bất kể họ lựa chọn con đường mở rộng nào.
Hoàng Nguyễn