Trong bức tranh thị trường đồ uống Việt Nam ngày càng sôi động, nơi các thương hiệu ngoại không ngừng mở rộng và cạnh tranh về giá lẫn trải nghiệm, một xu hướng đang trở thành lợi thế chiến lược: sử dụng đặc sản vùng miền làm nền tảng sáng tạo sản phẩm. Đây không chỉ là cách để tạo ra hương vị khác biệt, mà còn là “vũ khí mềm” giúp các thương hiệu đồ uống Việt xây dựng bản sắc, khơi dậy cảm xúc văn hóa và chinh phục người tiêu dùng bằng chính di sản ẩm thực của đất nước.
Đặc sản vùng miền là “chìa khóa” tạo bản sắc cho thương hiệu đồ uống Việt.
Đặc sản vùng miền vốn là kho báu mà Việt Nam may mắn sở hữu: từ những vườn dâu Đà Lạt, vựa dừa Bến Tre, mật ong Tây Nguyên đến quế Trà My, chè Shan Tuyết Hà Giang hay xoài cát Hòa Lộc. Mỗi một loại nguyên liệu đều mang trong mình câu chuyện về khí hậu, thổ nhưỡng, con người, tập quán canh tác, những yếu tố tạo nên “tính duy nhất” mà không bất kỳ quốc gia nào có thể sao chép. Khi các thương hiệu đồ uống biết cách khai thác giá trị ấy, họ không chỉ tạo ra thức uống ngon, mà còn đóng gói cả một lát cắt văn hóa vào từng ly nước.
Thị trường đồ uống hiện đại chứng kiến sự thay đổi mạnh mẽ trong hành vi tiêu dùng, nhất là ở nhóm khách hàng trẻ. Thế hệ Gen Z và Millennials ưu tiên những sản phẩm có tính bản địa, sạch, minh bạch và mang thông điệp rõ ràng. Họ sẵn sàng chọn một ly trà xoài Cát Chu hơn một thức uống công nghiệp vì cảm nhận được câu chuyện phía sau nguyên liệu. Từ góc độ kinh tế, đặc sản vùng miền trở thành “tài sản thương hiệu” mà doanh nghiệp có thể khai thác lâu dài, bởi người tiêu dùng luôn tìm kiếm sự khác biệt, và sự khác biệt ấy đến từ chính vùng đất tạo ra nguyên liệu.
Không khó để thấy điều này trong chiến lược sản phẩm của nhiều thương hiệu đồ uống Việt thời gian gần đây. Nhiều chuỗi cà phê và trà đã đưa nguyên liệu địa phương vào dòng sản phẩm chủ lực: cà phê Robusta Tây Nguyên rang mộc, dứa Gia Lai lên men nhẹ trong thức uống mùa hè, cam Cao Phong cho các món trà thanh mát, hay dịch chiết hoa nhài Lâm Đồng trong các dòng trà lạnh. Mỗi nguyên liệu được lựa chọn không chỉ vì chất lượng, mà còn vì khả năng kết nối cảm xúc: uống một ly nước nhưng cảm nhận được cả một vùng đất.
Đặc sản vùng miền giúp các thương hiệu đồ uống xây dựng câu chuyện thương hiệu một cách tự nhiên và đầy sức nặng. Trong thời đại mà “storytelling” trở thành yếu tố sống còn của marketing, câu chuyện về hành trình lên nương hái chè Shan Tuyết, về những vườn cam được chăm sóc theo mô hình canh tác hữu cơ, hay về người nông dân gìn giữ giống dứa bản địa qua nhiều thế hệ trở thành điểm chạm cảm xúc mạnh mẽ. Người tiêu dùng không chỉ uống để giải khát, họ uống để thấu hiểu, để ghi nhớ và để ủng hộ giá trị văn hóa.
Từ góc độ khoa học sản phẩm, đặc sản vùng miền đem lại lợi thế tự nhiên về hương vị và dinh dưỡng. Nhờ điều kiện khí hậu và đất đai khác biệt, nhiều nguyên liệu Việt Nam có profile hương vị độc đáo: xoài Đài Loan có thể ngọt, nhưng không thể có dư vị thanh mát giống xoài Cát Hòa Lộc; trà Ô Long vùng B’Lắk có thể thơm, nhưng không tái hiện được hậu ngọt sâu của chè vùng núi đá Hà Giang. Những sắc thái riêng ấy giúp sản phẩm trở nên “có cá tính”, giúp thương hiệu không bị hòa lẫn giữa thị trường hàng loạt.
Ứng dụng đặc sản vùng miền còn góp phần thúc đẩy kinh tế nông thôn theo hướng bền vững. Khi các thương hiệu lớn sử dụng nguyên liệu địa phương, họ tạo ra đầu ra ổn định, nâng giá trị nông sản và khuyến khích nông dân sản xuất theo tiêu chuẩn cao hơn. Nhiều hợp tác xã được hỗ trợ chuyển đổi số, truy xuất nguồn gốc, chuẩn hóa quy trình, từ đó tạo vòng tròn phát triển: nguyên liệu tốt hơn → sản phẩm tốt hơn → thương hiệu mạnh hơn → giá trị vùng cao hơn. Đây chính là tác động lan tỏa tích cực mà chỉ đặc sản vùng miền mới có thể mang lại.
Song hành với cơ hội, việc khai thác đặc sản vùng miền cũng đặt ra thách thức: nguồn cung phải ổn định, chất lượng cần đồng nhất, và quy trình bảo quản, vận chuyển phải được đầu tư bài bản. Điều này đòi hỏi các thương hiệu đồ uống không chỉ mua nguyên liệu, mà phải tham gia vào chuỗi giá trị: đồng hành với nông dân, thiết lập tiêu chuẩn, đầu tư vào vùng nguyên liệu và chuyển giao kỹ thuật. Khi làm được điều đó, sản phẩm không chỉ ngon, mà còn bền vững, đúng tinh thần của một thương hiệu hiện đại.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa khiến các sản phẩm đồ uống ngày càng giống nhau, đặc sản vùng miền trở thành “lá bài chiến lược” giúp thương hiệu Việt tạo ra dấu ấn khác biệt. Thay vì phải cạnh tranh bằng giá hay công thức, họ cạnh tranh bằng bản sắc, thứ mà không thương hiệu ngoại nào có thể “nhập khẩu” được. Một ly nước dùng dứa Đồng Tháp, trà Shan Tuyết Suối Giàng hay xoài Cát Chu Tiền Giang không chỉ ngon theo vị giác, mà còn “đậm Việt” theo cảm xúc.
Nếu biết tận dụng kho báu nguyên liệu bản địa kết hợp cùng công nghệ chế biến hiện đại và tư duy marketing giàu bản sắc, các thương hiệu đồ uống Việt hoàn toàn có thể tạo ra những sản phẩm trứ danh, đủ sức khởi tạo xu hướng và chinh phục thị trường quốc tế.
Đặc sản vùng miền không chỉ là nguyên liệu, đó là linh hồn của đất Việt. Và khi được đặt vào những ly đồ uống đầy sáng tạo, linh hồn ấy có cơ hội lan tỏa rộng hơn, sống động hơn và bền vững hơn trong tâm trí người tiêu dùng.