Lo ngại các sản phẩm bánh Trung thu " nhà làm" (Ảnh minh hoạ)
Trong những năm gần đây, tình trạng bánh Trung thu kém chất lượng, thậm chí có hại cho sức khỏe đã trở thành vấn nạn thường niên. Các cuộc kiểm tra của Sở Y tế các tỉnh thành thường xuyên phát hiện những lô bánh không đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm. Từ việc sử dụng nguyên liệu kém chất lượng, quá hạn sử dụng, đến việc sản xuất trong môi trường không đảm bảo vệ sinh, thậm chí có những trường hợp sử dụng các chất phụ gia không được phép.
Vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn khi nhiều cơ sở sản xuất nhỏ lẻ hoạt động mà không có giấy phép kinh doanh thực phẩm. Những cơ sở này thường tồn tại trong các khu dân cư, sản xuất với quy mô nhỏ nhưng lại thiếu sự giám sát của cơ quan chức năng. Điều kiện sản xuất không đạt tiêu chuẩn, từ việc không có khu vực riêng biệt cho các công đoạn chế biến, đến việc người lao động không được trang bị đầy đủ kiến thức về vệ sinh an toàn thực phẩm.
Đặc biệt đáng lo ngại là hiện tượng bánh Trung thu giá rẻ tràn lan trên thị trường. Những sản phẩm này thường có giá thành thấp hơn nhiều so với mức trung bình, thu hút sự quan tâm của người tiêu dùng trong bối cảnh kinh tế khó khăn. Tuy nhiên, để có thể bán với giá rẻ như vậy, nhiều cơ sở đã phải cắt giảm chi phí bằng cách sử dụng nguyên liệu kém chất lượng, giảm bớt các công đoạn xử lý cần thiết, hoặc thậm chí là tái chế những sản phẩm đã qua sử dụng.
Nguồn cơn của vấn đề an toàn thực phẩm trong sản xuất bánh Trung thu có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau. Trước hết là áp lực cạnh tranh gay gắt trên thị trường. Với hàng trăm thương hiệu và cơ sở sản xuất cùng tham gia vào thị trường bánh Trung thu, việc cạnh tranh về giá cả trở nên khốc liệt. Điều này đã thúc đẩy một số doanh nghiệp tìm cách cắt giảm chi phí sản xuất một cách tối đa, đôi khi bằng cách hy sinh chất lượng sản phẩm.
Thời gian sản xuất và tiêu thụ bánh Trung thu tập trung chủ yếu trong khoảng hai tháng cuối năm cũng tạo ra áp lực không nhỏ. Nhiều cơ sở phải tăng cường sản xuất với cường độ cao trong thời gian ngắn để đáp ứng nhu cầu thị trường. Việc làm việc liên tục, thường xuyên tăng ca có thể dẫn đến sự lơ là trong việc kiểm soát chất lượng và thực hiện đúng quy trình vệ sinh.
Hơn nữa, ý thức của một bộ phận người sản xuất về tầm quan trọng của an toàn thực phẩm vẫn còn hạn chế. Nhiều người vẫn cho rằng bánh Trung thu chỉ là sản phẩm mùa vụ, được tiêu thụ trong thời gian ngắn nên không cần phải quá khắt khe trong việc đảm bảo chất lượng. Tư duy này đã dẫn đến việc xem nhẹ các quy trình kiểm soát chất lượng cần thiết.
Bánh Trung thu kém chất lượng có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng cho sức khỏe người tiêu dùng. Vấn đề phổ biến nhất là ngộ độc thực phẩm do vi sinh vật. Bánh Trung thu có độ ẩm cao và chứa nhiều chất dinh dưỡng, tạo điều kiện lý tưởng cho vi khuẩn, nấm mốc phát triển nếu không được bảo quản đúng cách. Các triệu chứng ngộ độc có thể từ nhẹ như đau bụng, tiêu chảy đến nặng như sốt cao, mất nước nghiêm trọng, đặc biệt nguy hiểm với trẻ em và người cao tuổi.
Việc sử dụng chất tạo màu và hương liệu không rõ nguồn gốc cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Một số chất tạo màu công nghiệp không được phép sử dụng trong thực phẩm có thể gây ra các vấn đề về gan, thận, thậm chí là ung thư nếu sử dụng lâu dài. Tương tự, các hương liệu tổng hợp kém chất lượng có thể chứa các hợp chất độc hại ảnh hưởng đến hệ thần kinh và các cơ quan nội tạng.
Đặc biệt đáng lo ngại là việc sử dụng dầu mỡ động vật không rõ nguồn gốc hoặc dầu thực vật đã bị ôi thiu. Những chất béo này không chỉ làm giảm giá trị dinh dưỡng của bánh mà còn có thể chứa các chất gây ung thư như aflatoxin. Việc sử dụng lâu dài các sản phẩm chứa những chất này có thể dẫn đến các bệnh lý nghiêm trọng về tim mạch và tiêu hóa.
Đường và các chất ngọt nhân tạo kém chất lượng cũng là nguồn cơn của nhiều vấn đề sức khỏe. Ngoài việc có thể chứa tạp chất có hại, việc sử dụng quá nhiều đường trong bánh Trung thu cũng góp phần vào tình trạng béo phì, tiểu đường và các bệnh lý liên quan đến chuyển hóa đang gia tăng trong cộng đồng.
Việc quản lý chất lượng bánh Trung thu đang đối mặt với nhiều thách thức lớn. Trước hết là số lượng cơ sở sản xuất quá lớn và phân tán khắp nơi. Từ các nhà máy lớn đến những xưởng sản xuất nhỏ lẻ, từ những cửa hàng bánh kẹo truyền thống đến các hộ gia đình kinh doanh, tất cả đều tham gia vào việc sản xuất bánh Trung thu. Điều này làm cho việc kiểm soát trở nên cực kỳ khó khăn.
Các cơ quan quản lý thường phải đối mặt với tình trạng thiếu nhân lực và phương tiện để có thể kiểm tra tất cả các cơ sở sản xuất. Trong khi đó, nhiều cơ sở sản xuất nhỏ lẻ hoạt động một cách bất định, chỉ xuất hiện vào mùa bánh Trung thu rồi biến mất, khiến việc theo dõi và giám sát trở nên khó khăn hơn.
Việc xử phạt vi phạm cũng gặp nhiều khó khăn. Mức phạt hiện tại đôi khi chưa đủ sức răn đe, trong khi việc thu hồi sản phẩm lỗi từ thị trường lại rất phức tạp do bánh Trung thu thường được tiêu thụ nhanh chóng. Nhiều trường hợp vi phạm chỉ được phát hiện khi sản phẩm đã được bán ra thị trường và gây ra hậu quả cho người tiêu dùng.
Đồng thời, sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng khác nhau cũng chưa thực sự hiệu quả. Việc quản lý an toàn thực phẩm liên quan đến nhiều ngành, từ Y tế, Công Thương đến Nông nghiệp, nhưng sự phối hợp giữa các cơ quan này đôi khi còn chậm trễ và thiếu đồng bộ.
Một yếu tố quan trọng góp phần vào tình trạng bánh Trung thu kém chất lượng vẫn tồn tại trên thị trường chính là tâm lý và hành vi của người tiêu dùng. Nhiều người vẫn ưu tiên yếu tố giá cả hơn là chất lượng khi mua bánh Trung thu. Đặc biệt trong bối cảnh kinh tế khó khăn, xu hướng tìm kiếm sản phẩm giá rẻ ngày càng gia tăng.
Thói quen mua hàng của người Việt cũng góp phần vào vấn đề này. Nhiều người có xu hướng mua bánh Trung thu từ những nguồn không chính thống như các gian hàng ven đường, chợ tự phát hoặc qua mạng xã hội mà không quan tâm đến nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm. Sự tin tưởng dựa trên mối quan hệ cá nhân đôi khi lấn át việc đánh giá khách quan về chất lượng sản phẩm.
Hơn nữa, kiến thức của người tiêu dùng về cách nhận biết bánh Trung thu chất lượng vẫn còn hạn chế. Nhiều người chỉ dựa vào hình thức bên ngoài để đánh giá chất lượng, trong khi những dấu hiệu cảnh báo về an toàn thực phẩm lại không được chú ý đến. Việc không kiểm tra thông tin về ngày sản xuất, hạn sử dụng, hay địa chỉ sản xuất cũng làm tăng nguy cơ sử dụng sản phẩm kém chất lượng.
Tâm lý "không sao" cũng khá phổ biến trong cộng đồng. Nhiều người cho rằng việc ăn bánh Trung thu kém chất lượng một lần trong năm không thể gây ra vấn đề gì nghiêm trọng. Tư duy này đã vô tình tạo ra thị trường tiêu thụ cho những sản phẩm không đảm bảo chất lượng.
Để giải quyết vấn đề an toàn thực phẩm trong sản xuất bánh Trung thu, các chuyên gia cho rằng, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhiều bên liên quan. Trước hết, cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường vai trò điều phối và giám sát. Việc xây dựng hệ thống pháp luật hoàn thiện với các mức xử phạt đủ sức răn đe là điều cần thiết.
Đồng thời, cần đầu tư mạnh mẽ vào việc nâng cao năng lực kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng. Việc trang bị thiết bị hiện đại, đào tạo nhân lực chuyên nghiệp và xây dựng quy trình kiểm tra hiệu quả sẽ góp phần quan trọng trong việc phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm.
Các doanh nghiệp sản xuất bánh Trung thu cần nhận thức rõ trách nhiệm của mình đối với sức khỏe cộng đồng. Việc đầu tư vào công nghệ sản xuất hiện đại, áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế về an toàn thực phẩm và xây dựng hệ thống kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt không chỉ bảo vệ người tiêu dùng mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững cho doanh nghiệp.
Người tiêu dùng cũng cần nâng cao ý thức và kiến thức về an toàn thực phẩm. Việc ưu tiên chọn mua sản phẩm từ những nguồn uy tín,có đầy đủ thông tin về nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng,còn thời hạn sử dụng,tuyệt đối không mua những sản phẩm trôi nổi,hàng lậu để đảm bảo an toàn.
Hoàng Nguyễn