Kỷ niệm 95 năm phong trào Xô Viết – Nghệ Tĩnh là dịp ôn lại bước “tập dượt đầu tiên” của cách mạng Việt Nam, nơi tinh thần quật khởi công nông hun đúc niềm tin “nhỏ thắng lớn, yếu thắng mạnh”, để lại bài học quý giá cho thắng lợi Cách mạng tháng Tám và cho hôm nay.
Để có được cuộc Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công, đất nước phải trải qua ba phong trào cách mạng, dưới các tên gọi khác nhau: phong trào cách mạng với đỉnh cao là Xô Viết - Nghệ Tĩnh (1930-1931); cao trào trào dân chủ (1936-1939) và cao trào kháng Nhật cứu nước (9/3-14/8/1945). Chặng đường lịch sử 15 năm không ngừng đấu tranh, kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, phát huy cao độ lòng yêu nước, khát vọng độc lập của mọi tầng lớp nhân dân; vừa đấu tranh vừa từng bước xây dựng lực lượng vũ trang, quân sự nhằm chuyển hóa lực lượng và thế trận - từ ít sang nhiều, từ yếu đến mạnh, từ thô sơ đến trang bị vũ khí ngày một hiện đại hơn.
Phong trào cách mạng trong từng giai đoạn thành công là bởi nghệ thuật chỉ đạo cách mạng của Đảng sáng tạo “dĩ bất biến, ứng vạn biến” cương nhu kết hợp ăn khớp với diễn biến thực tế lực lượng địch, ta. Đảng Cộng sản Đông Dương mới ra đời, non trẻ, thiếu kinh nghiệm lãnh đạo, lực lượng vật chất (vũ khí trang bị, tiềm lực vật chất) hạn chế, Đảng chủ trương khơi dậy lòng yêu nước, tinh thần cách mạng ngút trời muốn lật đổ chủ nghĩa thực dân và chế độ phong kiến để tập hợp quần chúng, nhân dân, lấy lực lượng nông dân, công nhân làm nòng cốt, đấu tranh chính trị làm chủ đạo. Phong trào đi từ nhỏ đến lớn, kết hợp giữa biểu tình, bãi công, bãi khóa của hàng nghìn công nhân với đấu tranh của hàng vạn nông dân, với những gì có trong tay: cuốc, thuổng, gậy gộc, giáo mác... cùng sự hỗ trợ của các đội tự vệ phá kho thóc, giành lương thực, của cải của kẻ giàu chia cho dân nghèo. Hình thức đấu tranh phong phú, linh hoạt “lấy trí nhân thay cượng bạo” thổi bùng ngọn lửa cách mạng rực cháy trên địa bàn các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, làm nên đỉnh cao trào Xô viết – Nghệ Tĩnh, trong ngày Quốc tế Lao động 1/5/1930 trên 25 tỉnh, thành trong cả nước. Cuộc tổng diễn tập đầu tiên tuy bị tổn thất, có ngôi làng bị thiêu trụi, hàng trăm người chết, bị thương nhưng đã làm sụp đổ chính quyền thực dân, phong kiến, làm nên thành công bước đầu quan trọng, có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến tinh thần kháng chiến của nhân dân cả nước. “Nhỏ có thể thắng lớn, ít có thể địch được nhiều” tạo niềm tin trong dân chúng - chất keo của liên minh công nông, dân cày và ruộng đất - tầng lớp bị áp bức cao độ đã chứng tỏ mình đảm nhận được vai trò nòng cột, dưới sự lãnh đạo của Đảng dẫn dắt phong trào đi tới thành công.
Phong trào cách mạng 1930-1931, đỉnh cao Xô Viết - Nghệ Tĩnh là kết quả của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp công nhân và nông dân liên minh chấn động thế giới, được Quốc tế Cộng sản đánh giá cao. Xô Viết – Nghệ Tĩnh, lúc đó là trung tâm của phong trào chính trị. Và mãi cho đến hôm nay, nơi đây vẫn là quê hương cách mạng, mảnh đất trung thành với lý tưởng “Đời cách mạng từ khi tôi đã hiểu. Dấn thân vô là phải chịu tù đầy”. Phong trào cách mạng với đỉnh cao Xô Viết - Nghệ Tĩnh là bước tập dượt cách mạng đầu tiên nhưng mang lại cho Đảng nhiều bài học kinh nghiệm quý giá về phương thức đấu tranh, nghệ thuật kết hợp các hình thức đấu tranh, chuyển hóa lực lượng, tạo thêm thời gian để chúng ta chuẩn bị lực lượng vật chất và tinh thần; dự báo chính xác tình hình, nắm bắt thời cơ chín muồi, làm nên cuộc cách mạng “long trời lở đất” - Cách mạng Tháng Tám thành công, lập nên nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.
Ba cao trào cách mạng là ba cuộc tập dượt trong thực tiễn đấu tranh dưới sự lãnh đạo của Đảng làm nên dấu mốc, bước ngoặt lịch sử vô cùng quan trọng, đưa dân tộc Việt Nam bước vào trang sử mới, được Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định trong Bản Tuyên ngôn độc lập ngày 2/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình lịch sử.
Chuỗi hoạt động kỷ niệm những ngày lễ lớn của dân tộc, đất nước mà đỉnh cao là chào mừng Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 đã khép lại, an toàn tuyệt đối, thành công tốt đẹp. Giải đáp cho sự thành công ấy, có nhiều nguyên nhân, trong đó, có một nguyên nhân là người dân Việt Nam ngày một hiểu sâu, đầy đủ, toàn diện hơn lịch sử nước mình, dân tộc mình. Để có được tri thức ấy, phải có sự đổi mới về tư duy tiếp cận lịch sử ngày càng đa hình thức, dựa vào công nghệ, chuyển đổi số, AI...cho mọi người. Đã có lúc chúng ta băn khoăn, lo lắng về việc dạy, học sử trong các trường phổ thông; tình trạng thờ ơ, thiếu coi trọng môn lịch sử trong bộ phận không nhỏ học sinh; lịch sử chưa bao giờ là môn để sinh viên lựa chọn hàng đầu trong ngành thi đại học. Song, những năm qua, mọi chuyện dường như đã có sự đổi thay tích cực. Nhìn vào các chương trình nghệ thuật đương đại, xu thế xây dựng nền công nghiệp văn hóa hiện đại, hội nhập đã lộ rõ với những sân khấu biểu diễn ngày một hiện đại, chuyên nghiệp; đã hình thành đội ngũ sáng tác, làm nghệ thuật trẻ trung, tươi mới, đa năng... thu hút sự cộng tác của giới nghệ thuật các nước, chọn Việt Nam là nơi gặp gỡ, giao lưu, nơi lưu diễn của nhiều bạn bè quốc tế. Nội dung ca khúc, cả phần lời và nhạc đều đầy ắp câu chuyện lịch sử trải dài hàng nghìn năm, ngợi ca cuộc trường chinh dân tộc, tinh thần đấu tranh quả cảm trước mọi kẻ thù; câu chuyện gìn giữ hòa bình, dựng xây đất nước từ nghèo nàn, hoang tàn đổ nát vì chiến tranh đã làm bừng sáng bức tranh tuyệt dẹp về con người, bản lĩnh của dân tộc Việt Nam. Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa nghệ thuật, văn hóa, đậm đà chất liệu sống của truyền thống lịch sử hòa quyện với đời sống hiện đại, hội nhập quốc tế sâu rộng đã làm nên thành công của ca khúc, tác phẩm âm nhạc từ nhạc nhẹ, dân ca đến nhạc giao hưởng, hiện đại... hình thành diện mạo mới của công nghiệp văn hóa. Những câu chuyện hậu trường của người làm nghệ thuật trong A80 đã phần nào nói lên phong cách làm việc nghiêm túc, chuyên nghiệp không hề đơn giản đã làm nên niềm vui trọn vẹn của ngày hội non sông.
Chưa mấy khi phim về đề tài lịch sử, chiến tranh đương đại full rạp chiếu, khi trình chiếu thương mại lại đạt doanh thu vượt trên 500 tỷ đồng tại thời điểm này, ngoài sức tưởng tượng của bao người. Ngày 4/9/2025, Điện ảnh Quân đội Nhân dân cùng e kíp làm phim đã tri ân người dân Quảng Trị bằng buổi ra mắt phim “Mưa đỏ” phục vụ 6000 khán giả tại rạp. Hàng ghế đầu của rạp chiếu để trống, trên đó chỉ có chiếc ba lô và bó hoa cúc trắng, dưới nền gạch là 81 ngọn nến được thắp sáng, biểu tượng cho 81 ngày đêm rực lửa ở thành cổ Quảng Trị. Thật ý nghĩa, xúc động và tự hào sau 3 năm miệt mài làm việc, bộ phim về lịch sử chiến tranh đã mang lại hiệu ứng xã hội, chính trị, lịch sử vô cùng lớn, thỏa cơn khát phim đấu tranh giành độc lập của nước Việt Nam. Đoàn làm phim gửi lời tri ân đến tất cả người dân cả nước, nhất là người dân Quảng Trị - anh dũng, kiên cường đã góp phần cùng anh chị em làm phim tái hiện lại “một thời đạn bom” để đất nước có được cuộc sống hòa bình hôm nay.
Cần ghi nhận và đánh giá cao sự tham gia đông đảo, trách nhiệm, có tính chuyên nghiệp cao của lực lượng báo chí, truyền thông về các ngày lễ lớn, trọng đại cùng các sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước trong thời gian qua. Tổ chức thành công các hoạt động ấy là hệ quả tất yếu của công tác chuẩn bị bài bản, kỹ lưỡng từ sớm, từ xa dưới sự chỉ đạo thường xuyên, sát sao của Đảng, Nhà nước, Chính phủ. Trải nghiệm thực tế, đã trở thành từ khóa luôn hiển thị trên các nền tảng công nghệ, mạng xã hội. Mắt tận thấy, tay sờ thấy, tai nghe thấy... bằng trực quan sinh động đã giúp cho mọi người, ở mọi lứa tuổi hiểu biết lịch sử dân tộc không chỉ qua tư duy trừu tượng nữa. Chưa bao giờ các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh nổi tiếng trong cả nước lại thu hút số lượng du khách tham quan nhiều như thời gian qua. Ngành du lịch thành công là nhờ thay đổi mạnh mẽ tư duy kinh doanh, kết hợp nhuần nhuyễn du lịch trải nghiệm văn hóa- lịch sử, tâm linh; khai thác thế mạnh vùng miền, địa phương để đa dạng sản phẩm du lịch. Ngành “công nghiệp không khói” không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế, mà vượt trên hết là bồi đắp kiến thức lịch sử, lòng yêu nước, tinh thần dấn thân, sẵn sàng cống hiến, hy sinh cho hòa bình, độc lập dân tộc.
Sau 80 năm, lịch sử đấu tranh giành và giữ nền hòa bình, độc lập tự do được tái hiện, kể lại một cách sinh động, giàu chất hiện thực trong khoảng thời gian ngắn, đã mang lại biết bao cảm xúc trong mỗi người: xúc động, tự hào, tự tin, lạc quan, sẵn sàng tâm thế cùng dân tộc vững bước tiến lên. Chặng đường lịch sử vắt qua hai thế kỷ là độ lùi đủ để soi rọi quá khứ, mở ra tương lai tươi sáng cho dân tộc. Tinh thần tự lực, tự cường là chìa khóa để dân tộc ta mở trang sử mới “sắp xếp lại giang sơn, mang sức ta mà xây dựng đất nước ta” ngày một phát triển hiện đại, văn minh, thịnh vượng, sánh vai với cường quốc năm châu như di nguyện của Bác Hồ đang dần thành hiện thực trong thế kỷ 21: “Dân ta phải biết sử ta. Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam.”
Cách mạng muốn thành công có thể phải đánh đổi bằng máu xương, sự hy sinh, tận hiến của bao người. Trong dòng chảy cách mạng ấy, đã xuất hiện những nhà lãnh đạo cách mạng trẻ tuổi đức độ, tài năng, hy sinh vì lý tưởng cách mạng cao cả. Có thể họ không đi cùng cuộc cách mạng cho đến ngày toàn thắng nhưng lịch sử mãi khắc ghi công, đức của họ với dân tộc, đất nước. Họ là hình mẫu, lý tưởng để mọi thế hệ kế tiếp noi gương phụng sự Tổ quốc, nhân dân.
Trong kỷ nguyên mới, công nhân và nông dân vẫn là hai lực lượng chủ lực, nòng cột, tiên phong gánh vác sứ mệnh cùng các lực lượng khác kiến tạo nước Việt Nam mới hùng cường, hòa bình, hạnh phúc. Bài học từ phong trào cách mạng, đỉnh cao là Xô Viết- Nghệ Tĩnh còn nguyên giá trị lịch sử, đang được Đảng ta vận dụng sáng tạo trong mọi hoạt động mang tầm quốc gia, quốc tế. Ba đợt tổng duyệt hợp luyện diễu binh, diễu hành của Lễ chào mừng 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 cũng được xem là sự tập dượt cần thiết, quan trọng để làm nên Lễ diễu binh, diễu hành chính thức ngày 2/9 thành công rực rỡ. “Càng đổ nhiều mồ hôi trên thao trường càng đỡ đổ máu trên chiến trường”, “Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng” mãi là bài học kinh điển cho chúng ta.