Không thể phủ nhận, ngành F&B Việt Nam đang bước vào giai đoạn bão hòa. Tăng trưởng chậm lại rõ rệt, động lực chính đến từ việc tăng giá bán thay vì gia tăng sản lượng tiêu thụ. Theo báo cáo của Công ty Cổ phần Chứng khoán Rồng Việt (VDSC), giá trị bán lẻ hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) tại Việt Nam chỉ tăng dưới 5% mỗi năm trong giai đoạn 2017-2025. Con số này cho thấy sức mua của người tiêu dùng đang dần chạm đến ngưỡng giới hạn.
Nguyên nhân của sự bão hòa này đến từ nhiều yếu tố. Dân số Việt Nam tăng trưởng chậm, chỉ khoảng 0,8% mỗi năm. Trong khi đó, mức chi tiêu cho hàng tiêu dùng nhanh đã chiếm tới 30% thu nhập khả dụng, gần như không còn dư địa để tăng thêm. Xu hướng già hóa dân số cũng góp phần làm giảm nhu cầu tiêu thụ các mặt hàng thiết yếu.
Các "ông lớn" trong ngành như Vinamilk (VNM), Sabeco (SAB), Masan Consumer (MCH) đều ghi nhận tốc độ tăng trưởng thấp, chỉ từ 1% đến 5% mỗi năm. Điều này cho thấy, ngay cả những doanh nghiệp hàng đầu cũng đang phải đối mặt với áp lực cạnh tranh khốc liệt và sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng.
Trước những thách thức của thị trường, các doanh nghiệp F&B không thể ngồi yên chờ đợi. Họ buộc phải chủ động thay đổi, tìm kiếm những chiến lược mới để duy trì thị phần và tăng trưởng.
Một trong những chiến lược được nhiều doanh nghiệp lựa chọn là cao cấp hóa sản phẩm. Thay vì chỉ tập trung vào các sản phẩm đại trà, họ đầu tư phát triển các dòng sản phẩm cao cấp, hướng đến phân khúc khách hàng có thu nhập cao và sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho chất lượng.
Vinamilk tung ra dòng sữa hữu cơ Greenfarm, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về thực phẩm sạch và an toàn. Sabeco ra mắt phiên bản bia 333 Pilsner với hương vị cao cấp, hướng đến người tiêu dùng sành điệu. Masan Consumer đẩy mạnh các sản phẩm hướng tới sức khỏe như cơm tự chín và nước mắm cao cấp Nam Ngư, nắm bắt xu hướng tiêu dùng vì sức khỏe.
Bên cạnh cao cấp hóa, đa dạng hóa sản phẩm cũng là một chiến lược quan trọng. Các doanh nghiệp không ngừng nghiên cứu và phát triển các sản phẩm mới, đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người tiêu dùng.
Không chỉ tập trung vào sản phẩm, các doanh nghiệp F&B còn chú trọng đến việc mở rộng kênh phân phối. Kênh bán hàng truyền thống vẫn đóng vai trò quan trọng, nhưng tỷ trọng doanh thu từ kênh này đang dần giảm. Thay vào đó, các kênh phân phối hiện đại như siêu thị, cửa hàng tiện lợi và thương mại điện tử đang ngày càng phát triển.
Thương mại điện tử đang trở thành một kênh phân phối quan trọng, đặc biệt là trong bối cảnh đại dịch Covid-19 đã thúc đẩy sự phát triển của mua sắm trực tuyến. Các nền tảng như Shopee, Lazada, Tiki, TikTok Shop đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi hành vi tiêu dùng, giúp người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận và mua sắm các sản phẩm F&B.
Chiến lược đổi mới, đa dạng hóa và cao cấp hóa sản phẩm giúp các doanh nghiệp F&B duy trì thị phần và tăng trưởng doanh thu. Tuy nhiên, điều này cũng đi kèm với áp lực lên biên lợi nhuận. Chi phí đầu tư cho nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới, chi phí marketing, chi phí vận hành kênh phân phối hiện đại,... đều tăng lên, ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính tổng thể.
Biên lợi nhuận gộp của các doanh nghiệp như VNM, SAB, MCH duy trì ở mức 25-30%, nhưng tỷ lệ chi phí bán hàng và quản lý ngày càng tăng. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải không ngừng tối ưu hóa hoạt động, cắt giảm chi phí để nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Mặc dù vậy, cổ phiếu ngành F&B vẫn được đánh giá là hấp dẫn đối với các nhà đầu tư, nhờ tỷ suất cổ tức cao. Vinamilk duy trì mức cổ tức 5,3%/năm, Sabeco là 6%/năm, Công ty Cổ phần Đường Quảng Ngãi (QNS) vượt trội với tỷ lệ từ 8% đến 11%/năm. Điều này khiến các doanh nghiệp lớn trong ngành trở thành lựa chọn an toàn cho các nhà đầu tư dài hạn.
Năm 2025 được xem là năm bản lề, đánh dấu sự chuyển mình mạnh mẽ của ngành F&B Việt Nam. Các doanh nghiệp đang triển khai những chiến lược mới đầy táo bạo, với kỳ vọng tạo ra cú bứt phá trong tương lai.
Vinamilk đặt cược vào thị trường thịt bò với thương hiệu Vinabeef, đồng thời đẩy mạnh xuất khẩu với dự án nhà máy sữa tại Hưng Yên. Masan Consumer mở rộng hệ sinh thái WinMart+ tại nông thôn, hướng đến phân khúc FMCG đa dạng và giá rẻ, nhằm tiếp cận người tiêu dùng ở khu vực nông thôn.
Tuy nhiên, những chiến lược này cũng đối mặt với không ít thách thức. Sự phụ thuộc vào mô hình bán lẻ truyền thống, mức độ cạnh tranh cao từ các đối thủ trong và ngoài nước, cùng với những biến động khó lường của thị trường, là những rào cản lớn mà các doanh nghiệp phải vượt qua.
Báo cáo của VDSC cũng chỉ ra rằng, các dự án mới như sữa hạt Veyo của QNS hay ethanol vẫn chưa chứng minh được khả năng tạo nên sự đột phá. Thành công của các chiến lược này sẽ quyết định tương lai của ngành F&B trong thập kỷ tới.
Ngành thực phẩm và đồ uống Việt Nam đang đứng trước ngưỡng cửa của một giai đoạn phát triển mới. Bão hòa thị trường, cạnh tranh gay gắt, thay đổi trong hành vi tiêu dùng,... đòi hỏi các doanh nghiệp phải chủ động thích nghi, đổi mới và sáng tạo để tồn tại và phát triển.
Cao cấp hóa, đa dạng hóa sản phẩm, mở rộng kênh phân phối, tối ưu hóa hiệu quả hoạt động,... là những "chìa khóa" quan trọng giúp các doanh nghiệp vượt qua thách thức, nắm bắt cơ hội và khẳng định vị thế trên thị trường.
Đối với các nhà đầu tư, việc theo dõi sát sao những động thái của các "ông lớn" trong ngành, phân tích kỹ lưỡng các chiến lược kinh doanh, sẽ là cơ sở để đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt và hiệu quả.
Bảo An