Gia Lai: Trung tâm năng lượng tái tạo chiến lược của miền Trung - Tây Nguyên

Bối cảnh toàn cầu và tầm nhìn quốc gia

Chúng ta đang sống trong thời kỳ chuyển dịch năng lượng sâu rộng nhất từ trước đến nay. Thế giới bước vào kỷ nguyên phát triển xanh, giảm phát thải và ứng phó biến đổi khí hậu. Các quốc gia đều coi năng lượng là “xương sống của nền kinh tế”, đồng thời là thước đo năng lực cạnh tranh và mức độ bền vững.

Đối với Việt Nam, năng lượng không chỉ là một yếu tố kỹ thuật mà còn là vấn đề chiến lược quốc gia. Tốc độ tăng trưởng kinh tế, tiến trình công nghiệp hóa- hiện đại hóa, nhu cầu điện năng cho sản xuất, đời sống, giao thông hay chuyển đổi số đều phụ thuộc chặt chẽ vào năng lực bảo đảm an ninh năng lượng.

Trong bối cảnh đó, Nghị quyết số 70 của Bộ Chính trị (ngày 20/8/2025) đã xác định mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045. Nghị quyết nhấn mạnh: năng lượng phải đi trước một bước, cung ứng đầy đủ, ổn định, chất lượng cao cho phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và đời sống nhân dân; đồng thời phát triển đồng bộ, đa dạng hóa các loại hình, ưu tiên năng lượng tái tạo và năng lượng mới.

Cùng với đó, Quy hoạch điện VIII điều chỉnh đặt ra mục tiêu đến năm 2030 tổng công suất nguồn điện cả nước đạt 183-236 GW, trong đó năng lượng tái tạo chiếm 25-30% tổng cung năng lượng sơ cấp; đến năm 2050, Việt Nam phấn đấu đạt Net Zero, đưa phát thải ròng khí nhà kính về “0”.

Trong bức tranh chung ấy, Gia Lai nổi lên như một địa phương chiến lược với vai trò trung tâm năng lượng sạch của khu vực miền Trung - Tây Nguyên và cả nước.

Lợi thế đặc biệt và thành quả bước đầu

Với diện tích hơn 21.500 km², dân số trên 3,5 triệu người, vừa thuộc Tây Nguyên vừa có đường bờ biển dài, Gia Lai hội tụ đầy đủ điều kiện phát triển các loại hình năng lượng tái tạo. Trong đó, điện mặt trời có bức xạ trung bình 4,6-5,2 kWh/m²/ngày; tổng số giờ nắng 1.900-2.200 giờ/năm. Đây là cơ sở lý tưởng để phát triển điện mặt trời mặt đất và điện mặt trời nổi trên các hồ thủy lợi, thủy điện lớn như Ia Ly, Sê San, Đồng Mít.

Điện gió với tốc độ gió 6-7 m/s, phân bố tại nhiều khu vực như Kông Chro, Chư Prông, Mang Yang, Vân Canh, Vĩnh Thạnh. Đặc biệt, với 134 km bờ biển, Gia Lai có tiềm năng phát triển điện gió ngoài khơi.

Thủy điện với hệ thống sông Sê San, Sông Ba cùng các hồ chứa lớn đã hình thành mạng lưới thủy điện phong phú. Toàn tỉnh hiện có 61 dự án thủy điện với tổng công suất 2.736 MW đã vận hành, đóng góp quan trọng cho lưới điện quốc gia.

Sinh khối, điện rác và địa nhiệt với nguồn phụ phẩm nông nghiệp dồi dào, các dự án điện rác đang khởi động cùng nghiên cứu tiềm năng địa nhiệt mở ra triển vọng bổ sung năng lượng sạch trong tương lai.

Theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, tổng công suất năng lượng của Gia Lai đến năm 2030 dự kiến đạt 9,6 GW. Đây là con số ấn tượng để khẳng định vị thế của tỉnh trong bản đồ năng lượng quốc gia.

Phát huy lợi thế, tiềm năng của địa phương, thời gian qua, tỉnh Gia Lai đã tập trung đầu tư, khai thác và gặt hái nhiều thành quả đáng khích lệ. Trong đó đáng chú ý như: có đến 17 dự án điện gió với tổng công suất 916 MW; 07 dự án điện mặt trời với công suất 590 MWp; 02 dự án điện sinh khối công suất 130 MW; hàng loạt dự án thủy điện lớn nhỏ vận hành ổn định, đóng góp sản lượng điện đáng kể cho cả nước.

Các dự án này không chỉ bổ sung nguồn điện mà còn tạo hàng chục nghìn việc làm trực tiếp và gián tiếp, đóng góp ngân sách hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm, thúc đẩy dịch vụ - thương mại - logistics, nâng cao thu nhập và chất lượng sống cho người dân.

Đặc biệt, tỉnh đã khởi động Trung tâm đào tạo và phát triển nhân lực năng lượng tái tạo, hợp tác cùng Tập đoàn GEO (CHLB Đức) và Công ty TNHH O-DOOR Việt Nam. Đây là bước đi tiên phong, đặt nền móng để Gia Lai trở thành trung tâm đào tạo nhân lực năng lượng tái tạo của khu vực Đông Nam Á.

Điểm sáng trong bản đồ năng lượng sạch Việt Nam

Tại Hội thảo về phát triển năng lượng tái tạo Gia Lai mới đây, đại diện Bộ Công Thương nhấn mạnh: cùng với những lợi thế sẵn có, địa phương cần đi đôi với các giải pháp căn cơ và đồng bộ để phát triển bền vững.

Trước hết, hoàn thiện cơ chế, chính sách là yêu cầu hàng đầu. Bộ Công Thương sẽ tiếp tục rà soát, điều chỉnh quy định về hợp đồng mua bán điện (PPA), giá FIT, cơ chế đấu thầu cạnh tranh cũng như khuyến khích lưu trữ năng lượng và điện linh hoạt.

Song song, tỉnh cần phát triển hạ tầng truyền tải, đẩy nhanh tiến độ đầu tư đường dây, trạm biến áp, bảo đảm giải tỏa công suất cho các dự án năng lượng tái tạo. Đây là khâu then chốt để tránh tình trạng “thừa nguồn - nghẽn lưới”.

Bộ cũng khuyến khích đa dạng hóa nguồn vốn, từ hợp tác công - tư (PPP), vốn ODA đến vốn xanh quốc tế; đồng thời thúc đẩy gắn kết “3 Nhà” (Nhà nước - Nhà trường - Nhà doanh nghiệp) trong đào tạo nhân lực, nghiên cứu - chuyển giao công nghệ.

Không chỉ chú trọng sản lượng điện, các dự án năng lượng phải bảo đảm tiêu chuẩn môi trường gắn với kinh tế tuần hoàn, tiết kiệm tài nguyên, tạo giá trị bền vững cho cộng đồng.

Kỳ vọng vào những chuyển động tích cực đối với ngành năng lượng tại Gia Lai, Đại diện Bộ Công Thương khẳng định: “Cục Điện lực sẽ luôn đồng hành, cam kết hỗ trợ tối đa để các ý tưởng, cam kết tại Gia Lai sớm biến thành dự án thực chất, mang lại lợi ích cho địa phương, đất nước và cộng đồng quốc tế”.

Có thể khẳng định, với tiềm năng phong phú, chính sách đồng bộ và sự đồng hành của Chính phủ, doanh nghiệp cùng giới khoa học, Gia Lai đang tiến những bước vững chắc trên con đường trở thành trung tâm năng lượng tái tạo chiến lược của miền Trung - Tây Nguyên và cả nước.

Thành công của Gia Lai không chỉ góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia mà còn đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng xanh, phát triển bền vững và cam kết Net Zero 2050 của Việt Nam. Đây cũng là nền tảng để Gia Lai từ một vùng đất giàu tiềm năng đang từng ngày khẳng định vị thế mới: điểm sáng của cả nước trong hành trình kiến tạo tương lai năng lượng xanh, bền vững./.