Phát hiện này không chỉ mang đến tin vui cho giới khoa học và những người yêu trà, mà còn mở ra những định hướng chiến lược trong nghiên cứu, bảo tồn và khai thác bền vững nguồn tài nguyên quý giá. Đây là cơ sở quan trọng để vừa giữ gìn giá trị di sản thiên nhiên, vừa phát huy tiềm năng kinh tế – văn hóa mà giống chè Shan Tuyết mang lại.
Hành trình khám phá và những kết quả phân tích khoa học mang tính khẳng định
Theo thông tin từ Chi cục Kiểm lâm thành phố Huế, trong tháng 8 và đầu tháng 9/2025, lực lượng kiểm lâm đã triển khai một cuộc khảo sát quy mô lớn nhằm thu thập mẫu vật chè rừng. Cuộc khảo sát được tiến hành theo hình thức tuyến – điểm, hướng tới mục tiêu rà soát, đánh giá sự đa dạng của các quần thể chè hoang dã tại nhiều khu vực rừng núi trên địa bàn.
Trong quá trình này, các cán bộ kiểm lâm đã thu thập được tổng cộng 8 mẫu chè rừng tại nhiều khu vực, bao gồm khoảnh 8 (thuộc tiểu khu 57, khu vực đỉnh Dốc Chè, đường 71), khoảnh 1 (thuộc tiểu khu 270, thôn Đút 2, xã A Lưới 1), và đặc biệt là hai khu vực khoảnh 5 (thuộc tiểu khu 341) và khoảnh 3 (thuộc tiểu khu 344, xã A Lưới 5, khu vực Cha Linh – Mù Nú, đầu nguồn của sông Hữu Trạch, thượng nguồn của sông Hương thơ mộng).
Tất cả các mẫu vật sau khi được thu thập đã được gửi đến các phòng thí nghiệm chuyên sâu để tiến hành phân tích. Kết quả phân tích đã mang lại một phát hiện vô cùng bất ngờ và có ý nghĩa to lớn. Cụ thể, hai mẫu vật chè rừng được thu thập tại khu vực khoảnh 5, tiểu khu 341 và khoảnh 3, tiểu khu 344 đã cho kết quả trùng khớp hoàn toàn, cả về mặt hình thái thực vật lẫn cấu trúc gen, với giống chè Shan – một loài chè cổ thụ quý hiếm có tên khoa học là Camellia sinensis var. assamica. Trong khi đó, sáu mẫu vật còn lại đã cho thấy sự khác biệt rõ rệt và không có sự đồng nhất với giống chè Shan đối chiếu.
Chè Shan tuyết: "Báu vật" của núi rừng và những giá trị kinh tế, văn hóa to lớn
Chè Shan, hay còn được người dân trìu mến gọi là chè Tuyết, là một giống chè vô cùng nổi tiếng, thường được tìm thấy ở các vùng núi cao phía Bắc của Việt Nam. Giống chè này có những đặc điểm hình thái rất đặc trưng, bao gồm một lớp lông tơ trắng mịn như tuyết bao phủ trên những búp trà non, lá chè to và dày hơn so với các giống chè trung du, với phần gân lá nổi rõ, và thân cây có dạng gỗ lớn, vỏ cây sần sùi, rêu phong, thể hiện sức sống bền bỉ qua hàng trăm năm.
Mặc dù thường cho năng suất thấp hơn so với các giống chè lai được trồng đại trà, chè Shan lại có một giá trị kinh tế rất cao. Giá trị này đến từ hương vị đặc trưng, tinh khiết, mang đậm hương vị của núi rừng, cùng với sự khan hiếm của nguồn cung. Do đó, chè Shan Tuyết được xếp vào nhóm những giống chè cổ thụ quý hiếm bậc nhất tại Việt Nam, là một nguồn gen vô cùng quý giá cần được bảo tồn và phát triển. Việc phát hiện ra sự tồn tại của giống chè này ngay tại các khu vực rừng núi của thành phố Huế, một địa phương không phải là vùng trồng chè truyền thống nổi tiếng như các tỉnh phía Bắc, là một sự kiện có ý nghĩa khoa học và thực tiễn rất lớn.
Định hướng chiến lược từ các cơ quan chuyên môn: Hướng tới một đề tài nghiên cứu chuyên sâu
Từ phát hiện quan trọng này, Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) thành phố Huế đã nhanh chóng có văn bản kiến nghị lên Ủy ban nhân dân thành phố. Trong văn bản này, Sở NN&MT đã đề xuất UBND thành phố giao cho Sở Khoa học và Công nghệ chủ trì, xây dựng một đề tài nghiên cứu khoa học chuyên sâu về giống chè Shan vừa được phát hiện tại địa phương.
Nội dung của đề tài nghiên cứu này được định hướng sẽ tập trung vào một số vấn đề then chốt. Trước hết, đó là việc cần phải tiến hành một cuộc khảo sát toàn diện hơn nữa để có thể xác định được chính xác vùng phân bố của các quần thể chè Shan trong tự nhiên trên địa bàn. Tiếp theo, cần phải có những đánh giá khoa học để có thể ước tính được trữ lượng tự nhiên của nguồn gen quý hiếm này. Từ những kết quả khảo sát và đánh giá đó, đề tài sẽ tiếp tục nghiên cứu và xây dựng các mô hình nhân giống hiệu quả, đồng thời nghiên cứu các ứng dụng vào sản xuất, nhằm mục tiêu vừa có thể khai thác một cách bền vững những giá trị kinh tế mà cây chè Shan mang lại, vừa phải đảm bảo công tác bảo tồn nguồn gen quý hiếm này cho các thế hệ tương lai.
Việc phát hiện và xác nhận sự tồn tại của giống chè Shan tuyết cổ thụ tại Huế không chỉ là tin vui đối với ngành nông nghiệp, mà còn mở ra hướng đi mới cho phát triển du lịch và xây dựng thương hiệu đặc sản địa phương. Nếu các nghiên cứu chuyên sâu được triển khai và mang lại kết quả khả quan, Huế hoàn toàn có thể hình thành những vùng trồng chè Shan tuyết đặc sản, tạo ra sản phẩm trà chất lượng cao, mang thương hiệu riêng của Cố đô.
Không chỉ dừng lại ở giá trị kinh tế, những khu rừng có sự hiện diện của cây chè cổ thụ với vẻ đẹp hoang sơ, hùng vĩ còn ẩn chứa tiềm năng lớn để phát triển du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm. Du khách đến Huế, bên cạnh việc tham quan di sản văn hóa thế giới, sẽ có thêm cơ hội khám phá cánh rừng chè cổ thụ, tìm hiểu quy trình làm trà thủ công và thưởng thức hương vị trà Shan tuyết ngay tại nơi sản sinh ra nó. Đây sẽ là sản phẩm du lịch đặc sắc, góp phần gia tăng sức hút của Huế, đồng thời tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng địa phương.
Có thể nói, sự hiện diện của chè Shan tuyết tại Huế là món quà quý giá mà thiên nhiên ưu ái ban tặng cho vùng đất Cố đô. Nhưng để biến món quà ấy thành giá trị thực tiễn và bền vững, cần sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền, nhà khoa học, doanh nghiệp và đặc biệt là ý thức bảo vệ của cộng đồng. Việc triển khai đề tài nghiên cứu chuyên sâu sẽ là bước đi đầu tiên, đặt nền móng khoa học vững chắc cho hành trình bảo tồn và phát huy giá trị di sản thiên nhiên độc đáo này, mở ra chương mới đầy hứa hẹn cho sự phát triển của Huế.
Bảo An