Khi những đợt gió thu se lạnh bắt đầu tràn về miền Bắc, vùng đất biên giới Cao Bằng lại chìm trong không gian thơ mộng với hương vị đặc sản đậm chất thiên nhiên: hạt dẻ Trùng Khánh. Nơi đây, những cây dẻ cổ thụ từ hàng trăm năm tuổi, mọc trên các triền núi đá vôi, bắt đầu trĩu quả, mang đến một trong những món ăn được yêu thích nhất vào mùa thu. Hạt dẻ Trùng Khánh không chỉ đơn thuần là một loại thực phẩm, mà còn là biểu tượng của thiên nhiên hoang sơ, văn hóa ẩm thực và cuộc sống gắn bó với đất trời của người dân vùng cao.
Hạt dẻ Trùng Khánh là sự kết hợp hoàn hảo giữa thiên nhiên ưu đãi và sự cần mẫn, chăm chỉ của người dân vùng cao.
Hạt dẻ Trùng Khánh nổi bật với hương vị thơm bùi, ngọt dịu, đặc biệt hơn hẳn so với các loại hạt dẻ khác nhờ điều kiện tự nhiên độc đáo của vùng Cao Bằng. Các cây dẻ được trồng ở độ cao từ 450 - 600 mét so với mực nước biển, tại những sườn đồi bao quanh bởi các dãy núi đá vôi. Khí hậu mát mẻ quanh năm, đất đai màu mỡ đã giúp cây dẻ nơi đây phát triển mạnh mẽ và cho ra những hạt dẻ ngon nhất. Huyện Trùng Khánh hiện có gần 700ha cây dẻ, trong đó khoảng 200ha cây lâu năm đã cho thu hoạch ổn định, cung cấp sản lượng từ 130-160 tấn hạt
Hạt dẻ ăn kèm với cốm, món ăn mỗi độ thu về.
Mỗi khi mùa thu đến, người dân Cao Bằng lại tất bật với công việc thu hoạch hạt dẻ. Những quả dẻ chín căng tròn, vỏ ngoài đầy gai nhọn, khi tách nhẹ sẽ lộ ra những hạt dẻ to, căng mẩy bên trong. Quá trình thu hoạch được thực hiện hoàn toàn bằng tay, thể hiện sự tỉ mỉ và khéo léo của người dân bản địa.
Sau khi thu hoạch, hạt dẻ Trùng Khánh có thể được chế biến thành nhiều món ăn ngon. Cách đơn giản nhất là luộc hoặc rang. Hạt dẻ được khía trên đầu, luộc chín tới để giữ lại độ ngọt, bùi tự nhiên. Khi luộc, hương thơm từ hạt dẻ lan tỏa khắp không gian, tạo nên một cảm giác ấm áp đặc trưng của mùa thu vùng núi. Hạt dẻ luộc chín mềm, vàng óng, tan ngay trong miệng, mang đến vị ngọt thanh, bùi bùi. Ngoài ra, hạt dẻ rang cũng là một lựa chọn không thể bỏ qua. Hạt dẻ rang nóng hổi, lớp vỏ ngoài cháy xém nhẹ, bên trong giữ được độ ngọt lịm, càng nhai càng thơm.
Không chỉ dừng lại ở những món ăn đơn giản, hạt dẻ còn được sử dụng trong các món ăn cầu kỳ hơn như gà hầm hạt dẻ, chân giò ninh hạt dẻ hay các loại bánh, chè có nhân hạt dẻ. Đây là những món ăn kết hợp giữa hương vị ngọt bùi của hạt dẻ và độ đậm đà của các nguyên liệu
Hạt dẻ Trùng Khánh không chỉ là một món ăn, mà còn là một phần của văn hóa và phong tục nơi đây. Vào mỗi mùa thu hoạch, khắp các phiên chợ ở Trùng Khánh đều tràn ngập những sạp hàng bán hạt dẻ tươi hoặc đã qua chế biến, sẵn sàng làm quà tặng cho du khách. Hạt dẻ trở thành món quà quê ý nghĩa mà du khách có thể mang về, thể hiện tình cảm và sự gắn kết với vùng đất biên giới này.
Ngoài ra, du khách khi đến với Cao Bằng vào mùa thu còn có thể trực tiếp trải nghiệm quá trình thu hái hạt dẻ cùng người dân bản địa. Việc tham gia vào hoạt động thu hoạch không chỉ giúp người tham gia hiểu rõ hơn về quy trình sản xuất mà còn tạo cơ hội gắn kết với văn hóa, con người nơi đây.
Hạt dẻ Trùng Khánh đã trở thành một biểu tượng của mùa thu vùng núi Đông Bắc. Không chỉ bởi hương vị đặc trưng mà còn nhờ vào giá trị văn hóa, thiên nhiên mà nó đại diện. Hạt dẻ không chỉ là món ăn ngon miệng, giàu dinh dưỡng với hàm lượng tinh bột và chất xơ cao, mà còn là kết tinh của mảnh đất và tâm huyết của những người dân vùng cao. Mỗi hạt dẻ nhỏ bé như chứa đựng cả sự cần mẫn, tỉ mỉ của người nông dân, là biểu tượng cho tinh hoa của núi rừng, của thiên nhiên hùng vĩ Cao Bằng.
Với hương vị thơm dịu, ngọt bùi đặc trưng, hạt dẻ Trùng Khánh không chỉ chinh phục người dân địa phương mà còn trở thành món ăn yêu thích của du khách gần xa. Những hạt dẻ mộc mạc nhưng đầy tinh túy này đang ngày càng khẳng định vị thế của mình, không chỉ trong ẩm thực mà còn trong văn hóa và du lịch của vùng đất Đông Bắc.