Chi phí vận tải cao, hàng tồn kho số lượng lớn
Trong bối cảnh sản xuất và xuất khẩu toàn cầu sụt giảm, việc Việt Nam tiếp tục duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu với tỷ lệ 5,5% trong năm 2020 là một điểm sáng tích cực. Tuy nhiên, việc tăng giá cước tàu biển, giá thuê container sẽ có tác động bất lợi, ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam. Trong đó, sản phẩm chè xuất khẩu cũng bị ảnh hưởng không nhỏ.
Theo TS. Nguyễn Hữu Tài – Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam, dịch bệnh đã cản trở việc lưu thông trong nước và quốc tế,chè xuất khẩu chủ yếu bằng container tàu biển, nhưng giá vận tải biển tăng vọt, nhiều lúc không thuê được tàu vì thiếu vỏ container.
"Chi phí vận tải tiêu tốn và làm kiệt sức các doanh nghiệp xuất khẩu, kéo theo giá chè xuất khẩu bị giảm theo. Nhiều doanh nghiệp tại Nghệ An, Hà Tĩnh và một số thành phố bị đình trệ trong việc xuất khẩu chè bởi rơi vào vùng dịch phải thực hiện việc cách ly xã hội. Bên cạnh đó, khi các hợp đồng xuất khẩu của các doanh nghiệp đã ký kết nhưng do dịch Covid-19 khiến nhiều hợp đồng bị giãn, hoãn, thậm chí một số hợp động còn bị yêu cầu giảm giá, trong khi, các hợp đồng mới gần như không có".
Chế biến chè tại huyện Thanh Chương, Nghệ An
Ông Nguyễn Thành Vinh, Giám đốc Công ty CP Chè Nghĩa Lộ cho biết, từ đầu năm đến nay, doanh nghiệp còn tồn kho 200 tấn, mặc dù vậy công ty vẫn chủ động mua nguyên liệu cho nông dân với giá từ 3.300 - 3.500 đồng/1kg. Tuy nhiên, nếu tiếp tục không bán được hàng, DN và người nông dân chịu nhiều thiệt thòi.
“Cước vận tải tăng có thể lên tới 150 - 160 triệu/container 40 feet nên chiếm khoảng 40 - 50% giá trị hàng hóa trong 1 container. Khách hàng cũng yêu cầu thương thảo nên DN phải giảm giá bán để hỗ trợ lại cước vận tải nhưng lại ảnh hưởng đến việc sản xuất, chế biến, kinh doanh chè”, ông Vinh nói.
Tại huyện Thanh Chương - một trong những thủ phủ chè của Nghệ An, có 4.500ha với sản lượng chè tươi khoảng 60.000 tấn/năm, cho sản lượng chè khô gần 12.000 tấn/năm. Trên 90% sản lượng chè ở đây là xuất khẩu, mỗi năm tổng giá trị sản phẩm khoảng 432 tỷ đồng. Hơn nửa năm nay, những doanh nghiệp tham gia xuất khẩu chè trực tiếp đang lao đao do dịch Covid-19 khiến giá chè xuống thấp, tiêu thụ chậm… giá xuất khẩu lại giảm khiến giá thu mua chè nguyên liệu cũng rớt theo.
Nếu như thời điểm này năm 2020, chè tươi ở mức giá từ 4.500 - 5.000 đồng/kg, thì năm nay chỉ còn 2.500 - 3.5000 đồng/kg. Với giá thu mua như vậy, người nông dân chắc chắn chịu lỗ.
Sự suy giảm của xuất khẩu chè Nghệ An bắt nguồn từ sự phụ thuộc quá lớn vào một thị trường. Hầu hết sản lượng chè đều xuất khẩu vào một số thị trường được xem là truyền thống như, Afghanistan, Pakistan, Ả rập và Iran. Khi phía đối tác bất ổn về chính trị, tình hình dịch bệnh phức tạp, chi phí vận tải “phi mã”, kéo theo thanh khoản hợp đồng gặp khó khăn…
Ông Trần Quốc Văn, Phó Giám đốc Công ty cổ phần Chè Mỹ Lâm cho biết, ảnh hưởng của dịch Covid-19, thị trường xuất khẩu chè trước đây như Châu Âu, Mỹ, Anh... chưa thể thông quan trở lại, hiện công ty còn khoảng 80 tấn chè khô đang tồn kho, chưa thể xuất bán. Mặc dù vậy, công ty vẫn phải duy trì sản xuất, đảm bảo bao tiêu chè búp tươi như đã ký kết với người dân nên số chè tồn sẽ tiếp tục tăng trong thời gian tới, trước khi thị trường xuất khẩu mở cửa trở lại.
Kiến nghị nhiều giải pháp
Theo Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Nhật, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, container tại một số cảng ở châu Âu và Mỹ không thể giải phóng kịp thời. Khi nhu cầu vận chuyển hàng hóa bằng đường biển tăng, giá cước sẽ tăng. Do đó, việc tăng chi phí vận tải biển là vấn đề toàn cầu. Chính phủ không thể ép các hãng tàu chuyển container sang Việt Nam. Việt Nam cũng không sản xuất được các container để trợ giúp trong thời gian ngắn.
Hiện Việt Nam có 1.516 tàu biển, trong đó có 1.049 tàu chở hàng. Chỉ 3,7% tàu chở hàng là tàu container. Do đó, hơn 90% hàng hóa xuất nhập khẩu phải dựa vào các hãng tàu nước ngoài.
"Chính phủ chỉ quản lý việc công khai mức phí của các hãng tàu và một số phí dịch vụ cảng biển, mức phí này do thị trường quyết định", ông Nhật nhấn mạnh.
Ông Hoàng Vĩnh Long, Phó Tổng thư ký – Chánh Văn phòng Hiệp hội Chè Việt Nam cho biết, Hiệp hội đã chủ động làm việc và có văn bản đề nghị Bộ Giao thông Vận tải, cụ thể là Cục Hàng hải Việt Nam phối hợp Bộ Công Thương yêu cầu các hãng tàu, các doanh nghiệp kinh doanh ngành logistics phải công khai, minh bạch về giá cước vận chuyển container cũng như có sự điều chỉnh giá cước vận chuyển về mức hợp lý để tạo điều kiện cho hoạt động xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp được thuận lợi hơn giữa bối cảnh dịch bệnh COVID-19 hoành hành.
“Theo thống kê, hiện nay, các thị trường Việt Nam đã ký các Hiệp định Thương mại CTPPP, EVFTA vẫn chưa tận dụng được ưu thế do các rào cản kỹ thuật và những hậu quả do đại dịch Covid – 19 gây ra. Việc tổ chức xúc tiến thương mại, khảo sát thị trường, giao lưu văn hóa trà... trong và ngoài nước của ngành chè bị cản trở, do không thể tổ chức vào mùa dịch khiến cho việc tiếp cận thông tin thị trường bị chậm trễ. Tuy nhiên, trong khó khăn nhiều doanh nghiệp đã tự điều chỉnh hệ thống tổ chức sản xuất và phân phối phù hợp, sản phẩm ngày càng đa dạng với xu hướng ngày càng nâng cao giá trị”, ông Long cho biết.
Lý giải về tình trạng giá cước tàu biển tăng cao, ông Hoàng Hồng Giang, Phó Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam (Bộ Giao thông Vận tải) cho biết nguyên nhân do đại dịch COVID-19 lây lan trên quy mô toàn cầu buộc các nước phải đồng loạt áp dụng biện pháp kiểm soát đi lại, kiểm soát chặt chẽ giao thương.
“Nhiều cảng biển ở châu Âu, Mỹ trong tình trạng tắc nghẽn, hàng triệu container bị ùn tắc tại cảng gây ra tình trạng thiếu container rỗng để đóng hàng hoặc thiếu tàu biển vận tải hàng hóa,” ông Giang nhìn nhận.
Còn theo lãnh đạo Bộ Công Thương, tình trạng thiếu container rỗng ở Trung Quốc diễn ra sớm hơn và nghiêm trọng hơn nên quốc gia này tìm cách thu gom container từ các nước. Lượng vỏ container bị "hút" về Trung Quốc lớn gây nên tình trạng khan hiếm ở nhiều nước khác, trong đó có Việt Nam.
“Việc gián đoạn nguồn cung và tồn kho thấp, khả năng vận chuyển hàng hóa có thể bị gián đoạn bất kỳ khi nào khiến các nhà nhập khẩu tăng cường dự trữ bằng mọi giá, đã gây thêm tâm lý căng thẳng, thúc ép các doanh nghiệp xuất khẩu phải chấp nhận chi phí cao để xuất được hàng,” lãnh đạo Bộ Công thương thông tin thêm.
* Bài viết tuyên truyền thực hiện Nghị quyết số 84/NQ-CP ngày 29/5/2020 của Chính phủ.
Khánh An