Hội An trước yêu cầu phát triển bền vững du lịch di sản

Từ những đánh giá quản lý đô thị và du lịch trong Báo cáo của UBND TP Đà Nẵng công bố tại một hội thảo có liên quan vào tháng 10/2025 vừa qua, có thể nhận thấy Hội An đang đứng trước những thách thức mang tính dài hạn. Các vấn đề đặt ra gắn với bảo tồn di sản, quản lý không gian và ổn định đời sống cư dân, vượt ra ngoài phạm vi của hoạt động du lịch thuần túy.

Thực tiễn phát triển cho thấy sức hút của Hội An ngày càng lớn. Lượng khách tăng nhanh đã tạo ra nguồn lực kinh tế đáng kể cho địa phương. Song song với đó, không gian phố cổ chịu sức ép rõ rệt. Hoạt động dịch vụ mở rộng với mật độ cao làm thay đổi chức năng của nhiều ngôi nhà di sản. Không gian sinh hoạt truyền thống của cư dân bị thu hẹp theo thời gian. Phố cổ có xu hướng chuyển dịch từ không gian sống sang không gian phục vụ du lịch.

Những biến đổi này tác động trực tiếp đến giá trị của di sản. Khi đời sống cộng đồng bị xáo trộn, nền tảng tồn tại bền vững của di sản cũng bị ảnh hưởng. Hội An không chỉ được tạo nên từ những mái nhà cổ hay các tuyến phố lịch sử. Giá trị của đô thị này còn nằm ở nhịp sống, tập quán và mối quan hệ cộng đồng đã được bồi đắp qua nhiều thế hệ.

Bên cạnh áp lực về không gian, các thách thức môi trường ngày càng rõ nét. Hội An là đô thị thấp, nằm ven sông, thường xuyên chịu tác động của thiên tai và biến đổi khí hậu. Ngập lụt theo mùa, xâm nhập mặn và sạt lở bờ sông xuất hiện với tần suất cao hơn. Những yếu tố này ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thống di tích và sinh kế của người dân. Khi môi trường tự nhiên suy giảm, khả năng bảo vệ di sản cũng chịu tác động tương ứng.

Những vấn đề nêu trên cho thấy mô hình phát triển du lịch dựa trên tăng trưởng theo chiều rộng đã bộc lộ giới hạn. Việc gia tăng số lượng khách trong một không gian hữu hạn tạo ra sức ép ngày càng lớn. Hội An cần chuyển trọng tâm sang phát triển theo chiều sâu, lấy chất lượng trải nghiệm và giá trị văn hóa làm tiêu chí đánh giá hiệu quả phát triển.

Trong cách tiếp cận này, bảo tồn di sản cần được nhìn nhận như một quá trình chủ động và liên tục. Di sản không thể được bảo vệ bằng việc đóng băng không gian đô thị. Việc gìn giữ giá trị di sản cần gắn liền với cải thiện điều kiện sống của cư dân. Khi người dân còn gắn bó với không gian phố cổ, di sản sẽ tiếp tục tồn tại trong trạng thái sống.

Một hướng đi cần được tính đến là tổ chức lại không gian du lịch. Việc phân bổ dòng khách hợp lý giúp giảm áp lực lên khu phố cổ. Phát triển các không gian trải nghiệm văn hóa tại khu vực lân cận mở ra cơ hội đa dạng hóa sản phẩm du lịch. Cách tiếp cận này góp phần kéo giãn sức tải cho lõi di sản và tạo dư địa phát triển ổn định hơn.

Cùng với đó, quản trị du lịch giữ vai trò then chốt. Công tác quản lý cần gắn với quy hoạch tổng thể, bảo vệ cảnh quan và kiểm soát sức chứa của di sản. Việc ứng dụng công nghệ trong theo dõi dòng khách và hành vi tiêu dùng giúp nâng cao hiệu quả điều hành. Các quyết định quản lý cần dựa trên dữ liệu và đánh giá thực tiễn, hạn chế các giải pháp mang tính ngắn hạn.

Về lâu dài, Hội An cần được định vị là đô thị di sản phát triển theo chiều sâu. Giá trị cốt lõi của Hội An không nằm ở quy mô hay tốc độ tăng trưởng. Yếu tố quyết định nằm ở khả năng giữ gìn bản sắc và duy trì sự hài hòa giữa con người với di sản. Đây chính là nền tảng tạo nên sức hấp dẫn bền vững của Hội An trong bối cảnh cạnh tranh du lịch ngày càng gay gắt.

Nhìn từ Hội An, bài toán phát triển bền vững du lịch di sản đòi hỏi tầm nhìn dài hạn và sự kiên định trong quản lý. Khi di sản được bảo vệ trong trạng thái sống, Hội An có điều kiện phát triển ổn định, đáp ứng yêu cầu của hiện tại và trách nhiệm đối với các thế hệ tương lai.