Trong nhiều thập kỷ qua, hợp tác xã (HTX) chè đã đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển nghề trồng chè truyền thống tại Việt Nam. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường liên tục thay đổi và nhu cầu tiêu dùng ngày càng khắt khe, việc chỉ dựa vào phương thức sản xuất cũ đã không còn phù hợp. Muốn tồn tại và vươn xa, các HTX chè buộc phải đổi mới. Trong đó, chuyển đổi số và liên kết với doanh nghiệp tư nhân được coi là hai động lực then chốt, mở ra cánh cửa để chè Việt hội nhập bền vững với thị trường quốc tế.
Với hơn 123.000 ha chè, Việt Nam có cơ hội biến quốc ẩm thành sản phẩm toàn cầu nhờ chuyển đổi số, liên kết doanh nghiệp và tư duy mới.
Chuyển đổi số – Bước ngoặt trong quản trị và minh bạch hóa sản phẩm
Người tiêu dùng ngày nay không chỉ quan tâm đến hương vị của một tách trà, mà còn muốn biết sản phẩm đến từ đâu, được trồng trọt và chế biến như thế nào, có đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn hay không. Chính vì vậy, chuyển đổi số trở thành giải pháp cấp thiết giúp HTX chè minh bạch hóa quy trình sản xuất, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý và giá trị thương hiệu.
Từ khâu trồng trọt, chăm sóc, thu hái đến chế biến, các phần mềm quản lý hiện đại đã thay thế cho cách ghi chép thủ công trước đây. Hệ thống truy xuất nguồn gốc bằng QR code cho phép mỗi gói chè đều mang trong mình “hồ sơ điện tử” rõ ràng, giúp khách hàng dễ dàng tra cứu thông tin về vùng nguyên liệu, quy trình chế biến và chứng nhận chất lượng. Đây không chỉ là công cụ tạo niềm tin với người tiêu dùng trong nước mà còn là điều kiện bắt buộc để sản phẩm đủ tiêu chuẩn xuất khẩu.
Điển hình, HTX chè Sơn Dung (Thái Nguyên) đã áp dụng phần mềm quản trị vùng nguyên liệu, gắn tem QR cho từng lô hàng và thậm chí sử dụng AI dịch đa ngôn ngữ để tiếp cận khách hàng quốc tế. Nhờ kết hợp số hóa với thương mại điện tử, Sơn Dung không chỉ gia tăng doanh số mà còn tạo dựng hình ảnh thương hiệu chuyên nghiệp, xóa bỏ khoảng cách giữa sản phẩm truyền thống và thị trường toàn cầu.
Tại Hà Giang, HTX chè Phìn Hồ, nơi sở hữu hàng trăm cây chè Shan Tuyết cổ thụ cũng mạnh dạn số hóa toàn bộ khâu quản lý chất lượng. Song song, đơn vị này xây dựng thương hiệu gắn với chỉ dẫn địa lý, từ đó đưa hai sản phẩm đạt chuẩn OCOP 5 sao quốc gia và xuất khẩu thành công sang thị trường Đài Loan. Câu chuyện của Phìn Hồ là minh chứng rõ nét rằng: công nghệ số có thể thổi luồng sinh khí mới cho những giá trị truyền thống ngàn đời.
Liên kết doanh nghiệp tư nhân – Bệ phóng thương mại cho HTX chè
Nếu chuyển đổi số là chìa khóa giúp HTX chè tối ưu quản trị và minh bạch quy trình, thì liên kết với doanh nghiệp tư nhân lại là bệ phóng để sản phẩm đến được với người tiêu dùng một cách rộng rãi và bền vững hơn.
Doanh nghiệp tư nhân thường có lợi thế về vốn, công nghệ chế biến hiện đại, chiến lược marketing bài bản và mạng lưới phân phối rộng khắp. Khi bắt tay với HTX chè, vốn mạnh về nguồn nguyên liệu sạch, ổn định hai bên tạo thành mối quan hệ cộng sinh. HTX đảm bảo nguồn cung chất lượng, còn doanh nghiệp giúp mở rộng thị trường, gia tăng giá trị thương phẩm và đưa chè Việt tiến gần hơn đến chuẩn quốc tế.
HTX chè La Bằng (Thái Nguyên) là minh chứng tiêu biểu. Với hơn 30 ha chè đạt tiêu chuẩn VietGAP và hữu cơ, HTX đã hợp tác cùng các công ty phân phối lớn để đưa sản phẩm vào hệ thống siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch trên toàn quốc. Nhờ đó, chè La Bằng không chỉ được tin cậy trong nước mà còn có cơ hội tiếp cận thị trường xuất khẩu.
Cũng tại Thái Nguyên, HTX chè Hảo Đạt đã thành công khi liên kết với doanh nghiệp để đầu tư dây chuyền sản xuất tự động hóa tới 70%. Với năng lực chế biến 300 tấn chè khô mỗi năm, sản phẩm Hảo Đạt đã đạt chuẩn OCOP 5 sao và trở thành thương hiệu trà đầu tiên của tỉnh đạt danh hiệu này. Đây không chỉ là dấu mốc về chất lượng mà còn khẳng định sức mạnh của mô hình HTX liên kết, một mô hình mang tính chiến lược để chè Việt chinh phục thị trường cao cấp.
Cộng hưởng công nghệ và hợp tác – Bước đi tất yếu trong hội nhập
Những câu chuyện thành công từ Sơn Dung, Phìn Hồ, La Bằng hay Hảo Đạt cho thấy một điều rõ ràng: chỉ khi kết hợp hài hòa giữa chuyển đổi số và liên kết doanh nghiệp tư nhân, HTX chè mới có thể bứt phá. Nếu chỉ số hóa mà thiếu đầu ra, sản phẩm sẽ khó chạm đến tay người tiêu dùng. Ngược lại, nếu chỉ dựa vào thương mại mà không minh bạch quy trình, chè Việt sẽ khó duy trì niềm tin trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.
Trong kỷ nguyên toàn cầu hóa, khách hàng quốc tế ngày càng khắt khe với những yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, chứng nhận an toàn và câu chuyện thương hiệu. Chỉ có sự cộng hưởng giữa công nghệ số và hợp tác chiến lược với doanh nghiệp mới giúp HTX chè đáp ứng đầy đủ các tiêu chí đó, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và vị thế trên thị trường quốc tế.
Tương lai mở ra cho HTX chè Việt
Theo định hướng phát triển nông nghiệp của Nhà nước, HTX sẽ tiếp tục giữ vai trò hạt nhân trong xây dựng vùng nguyên liệu tập trung, sản xuất theo chuẩn quốc tế và tạo sinh kế bền vững cho nông dân. Khi kết hợp được trí tuệ công nghệ và sức mạnh hợp tác, HTX chè không chỉ là một đơn vị sản xuất đơn thuần, mà còn trở thành trung tâm kết nối giữa nông dân, doanh nghiệp và thị trường.
Với hơn 123.000 ha chè trên cả nước, Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng để biến “quốc ẩm” thành sản phẩm toàn cầu. Mỗi HTX chè thành công chính là minh chứng rằng khi nông dân thay đổi tư duy, áp dụng công nghệ và liên kết với doanh nghiệp, thì giá trị cây chè sẽ không còn dừng lại ở một sản phẩm nông nghiệp, mà trở thành biểu tượng văn hóa, kinh tế của quốc gia. HTX chè Việt đã và đang bước vào một giai đoạn phát triển mới. Với sự đồng hành của chuyển đổi số và doanh nghiệp tư nhân, hành trình bứt phá của chè Việt không còn là viễn cảnh xa vời, mà đang hiện hữu rõ rệt qua từng sản phẩm được vươn ra thế giới.