Mỗi khi mùa hạ ghé qua Hà Nội, sen Hồ Tây lại bắt đầu nở rộ, phủ lên mặt nước những lớp cánh hồng e ấp, toả ra thứ hương thơm thanh thoát không thể lẫn vào đâu. Trong khung cảnh ấy, bên những gánh hàng rong, bên tách trà nóng trên hiên nhà hay trong phòng trà yên tĩnh, người Hà Nội lại lặng lẽ đón chào một mùa đặc biệt mùa của trà sen Tây Hồ. Nhưng ẩn sau hương thơm dịu nhẹ và vị thanh tao ấy là cả một hành trình công phu, đầy tinh tế câu chuyện về sự tỉ mỉ, kỹ lưỡng và niềm đam mê gìn giữ một đặc sản nức tiếng đất kinh kỳ.
Sen Tây Hồ, đặc biệt là giống sen Bách Diệp đầm Trị, từ lâu đã được xem là “đệ nhất hương sen”.
Từ Hồ Tây đến bàn trà: Hành trình của hương
Sen Tây Hồ, đặc biệt là giống sen Bách Diệp đầm Trị, từ lâu đã được xem là “đệ nhất hương sen” danh xưng không chỉ nhờ vẻ đẹp đa tầng cánh hay sắc hồng nhạt thanh khiết, mà ở mùi hương ngọt ngào, không gắt, bền lâu và thấm sâu. Điều kiện thổ nhưỡng đặc biệt của vùng hồ nước sạch, bùn dày, khí hậu ôn hoà tạo nên những bông sen khác biệt, khó có thể tìm thấy ở bất cứ nơi nào khác.
Ướp trà sen là nghệ thuật để hương sen thấm sâu vào trà qua nhiều lần ủ sấy.
Trà sen Tây Hồ là kết quả của việc ướp trà xanh với gạo sen chính là sự chắt lọc tinh túy nhất của mùa hè Hà Nội. Để tạo nên một kg trà thượng hạng, người nghệ nhân cần tới hơn 1.000 bông sen, hái vào lúc tờ mờ sáng khi sen vừa hé nở, cũng là thời điểm hương sen đậm đà nhất. Những cánh hoa được nhẹ tay tách gạo phần nhụy vàng nhỏ nằm giữa bông sen, nơi tập trung nhiều tinh dầu và mang hương thơm đặc trưng nhất. Nhưng số lượng chỉ là một phần nhỏ của câu chuyện. Cốt lõi làm nên hồn cốt của chén trà sen lại nằm ở kỹ nghệ ướp hương một nghệ thuật thấm đẫm chất Hà Nội, nơi từng công đoạn đều cần sự kiên nhẫn và chuẩn xác.
Để hương sen trọn vẹn, trà nền phải tinh tế, dung hòa vị chát dịu mà không lấn át hay đối chọi tinh dầu.
Nghệ thuật ướp trà: Nơi hương và vị cùng thăng hoa
Ướp trà sen không đơn giản là trộn lẫn hai thành phần. Đó là quá trình giao hoà giữa hương sen và trà nền nơi mỗi lớp trà được phủ bởi một lớp gạo sen, rồi ủ trong nhiều ngày đêm. Khi hương sen ngấm vào trà, lớp gạo sen được sàng bỏ, trà lại được sấy nhẹ để giữ mùi. Quá trình ấy lặp đi lặp lại từ 5 đến 7 lần để hương sen thấm sâu vào từng sợi trà, không còn chỉ là lớp hương bên ngoài mà trở thành bản thể.
Trong đó, chọn trà nền là một bước then chốt, bởi không phải loại trà nào cũng đủ sức "ăn" hương sen mà vẫn giữ được vị cân bằng, không át mùi hay xung đột tinh dầu. Trà móc câu Thái Nguyên là lựa chọn truyền thống và phổ biến nhất nhờ hương cốm non nhẹ, vị chát dịu, hậu ngọt và đặc biệt là kết cấu xoăn đều, giúp giữ lớp phấn sen sau nhiều lượt ướp.
Cao cấp hơn là trà đinh, loại trà được hái từ những chồi non mảnh mai chưa kịp bung lá. Trà đinh khi khô gần như không toả mùi, nhưng chính sự “lặng lẽ” ấy lại là nền lý tưởng để hương sen lan toả trọn vẹn, từng chút một, đầy sang trọng.
Còn nếu muốn trải nghiệm một chiều sâu mới lạ trong chén trà sen, trà Shan tuyết cổ thụ từ Tây Bắc là lựa chọn đáng giá. Những búp trà dày, phủ lông tơ trắng của Shan tuyết không chỉ mang trong mình tinh hoa núi rừng mà còn giúp giữ hương cực tốt. Khi kết hợp cùng sen Hồ Tây, đó là cuộc hội ngộ giữa sự thanh tao của sông nước và chiều sâu của núi rừng một bản hoà tấu vị giác kéo dài suốt 6, 7 lần pha mà vẫn đậm đà.
Biến tấu hiện đại và giá trị truyền thống
Trong những năm gần đây, để thích nghi với nhịp sống hiện đại, nghệ nhân Hà Nội đã cho ra đời phương pháp ướp trà sen nguyên bông đặt trà đã ướp hương vào trong lòng bông sen tươi, gói lại bằng cánh và lá sen, rồi sấy khô. Loại trà này không chỉ đẹp mắt, dễ sử dụng mà còn có mức giá “dễ thở” hơn, phù hợp với nhiều đối tượng thưởng trà trẻ tuổi. Một bông sen trà nguyên hoa có thể dao động từ 40.000 đến 80.000 đồng, so với giá từ 12 – 17 triệu đồng/kg của trà sen truyền thống cao cấp.
Thế nhưng điều níu chân người sành trà sẵn sàng chi trả mức giá cao không nằm ở giá trị vật chất mà ở giá trị tinh thần sâu sắc. Một chén trà sen đúng điệu là sự kết hợp tinh tế của hương vị cảm xúc và tình yêu. Trà không chỉ để uống mà để thưởng. Mỗi ngụm trà đưa người ta bước vào một trải nghiệm chậm rãi chan chứa hương mùa hơi thở của nhịp sống và khoảng tĩnh lặng quý giá giữa lòng phố thị bộn bề.
Trà sen Tây Hồ không chỉ là đặc sản, mà là một biểu tượng của nếp sống thanh lịch Hà thành. Nó phản ánh sự cầu toàn trong từng chi tiết nhỏ, từ cách chọn hoa đến từng thao tác sấy trà. Nó là minh chứng cho một tinh thần sống chậm, sống sâu, sống để cảm.
Giữa thời đại công nghệ, khi nhiều người dần quên mất cảm giác ngồi nhâm nhi bên hiên nhà, hương sen trong chén trà vẫn âm thầm giữ lấy một khoảng lặng tinh khiết. Đó là ký ức, là văn hoá, là bản sắc. Là Hà Nội trong những ngày hè, dịu dàng mà bền bỉ như hương sen lan trong gió.