Trà, một biểu tượng văn hóa phương Đông từ lâu đã gắn liền với thói quen thưởng thức của nhiều dân tộc châu Á. Nhưng ít ai ngờ rằng tại Myanmar, loại lá vốn chỉ được dùng để pha nước lại có thể ăn trực tiếp, thậm chí trở thành nguyên liệu chính trong một món ăn mang tên Laphet Thoke – salad lá trà lên men. Đây không chỉ là món ăn mà còn là một phần ký ức văn hóa, nơi trà vượt khỏi giới hạn của một loại thức uống, trở thành biểu tượng ẩm thực độc đáo, gói gọn trong nó cả lịch sử, bản sắc dân tộc và tinh thần bền bỉ của người dân Myanmar.
Tại Myanmar, lá trà không chỉ được sử dụng phổ biến, có thể ăn trực tiếp mà còn là nguyên liệu chính cho món Lahphet Thoke món ăn ưa chuộng của người dân nơi đây.
Từ thời khốn khó đến món ăn quốc hồn quốc túy
“Laphet” trong tiếng Myanmar có nghĩa là trà xanh, còn “Thoke” là salad. Món Laphet Thoke ra đời không phải trên bàn tiệc sang trọng mà trong những năm tháng khốn khó, khi người dân Myanmar phải tận dụng mọi thứ có thể ăn được. Lá trà lên men từng là thức ăn kèm với cơm trắng trong những bữa ăn đạm bạc, gợi nhớ đến cách người Nhật dùng mơ muối hay rong biển để chống đói. Cũng chính vì vậy, salad lá trà không đơn thuần là món ăn – nó là dấu ấn của một thời kỳ cam go, và đến nay, vẫn xuất hiện trong các dịp lễ truyền thống như một lời nhắc nhở trân trọng quá khứ.
Để làm món Lahphet Thoke chuẩn vị nhất, người ta sẽ trộn lá trà cùng đậu phộng rang và một số loại đậu khác, thêm chút vừng, tỏi.
Quá trình lên men kỳ công dưới lòng đất
Không giống những loại salad thông thường dùng rau tươi, Laphet Thoke sử dụng lá trà Assam một giống trà bản địa của Myanmar đã được lên men trong lòng đất. Quá trình này bắt đầu ngay sau khi lá được hái, nhằm ngăn quá trình oxy hóa tự nhiên. Sau khi hấp sơ, lá trà được ép chặt trong những hũ sành, cài thêm vỉ tre, đè đá nặng lên trên và chôn xuống đất. Thời gian lên men có thể kéo dài từ 4 tháng đến tận 2 năm. Nhờ vào độ ẩm và môi trường tự nhiên dưới lòng đất, lá trà sau khi lên men có hương vị rất đặc biệt: hơi chua, đắng nhẹ, thoảng hương đất ẩm và đôi khi phảng phất mùi cam quýt. Đó là vị giác lạ lẫm nhưng rất dễ khiến người ăn tò mò và bị thu hút.
Lahphet Thoke là một trong những món ăn nổi tiếng của Myanmar, trở thành cầu nối và là nhân tố quan trọng đưa ẩm thực Myanmar đến với bản đồ ẩm thực thế giới.
Cách ăn Lahphet Thoke: một trải nghiệm cá nhân hóa
Một điểm thú vị của Laphet Thoke là cách trình bày và ăn uống rất “tự do”. Tại các nhà hàng ở Myanmar, các nguyên liệu thường được bày riêng biệt trên một chiếc đĩa lớn: đậu phộng rang, vừng, tỏi phi, tôm khô, cà chua, bắp cải thái sợi, ớt và lá trà lên men. Thực khách có thể tự tay trộn các nguyên liệu theo tỷ lệ và khẩu vị riêng, tạo ra một món salad “cá nhân hóa” đúng nghĩa. Khi vắt thêm chút nước cốt chanh, món ăn trở nên hài hòa với vị chua nhẹ, bùi bùi, cay the, và thoảng một chút đắng dễ chịu từ lá trà.
Lợi ích sức khỏe và nét văn hóa ẩm thực mới lạ
Không chỉ độc đáo về hương vị, Laphet Thoke còn được đánh giá cao nhờ lợi ích sức khỏe. Lá trà lên men chứa nhiều chất chống oxy hóa tự nhiên như catechin, có khả năng hỗ trợ tiêu hóa, giảm cholesterol và tăng cường chuyển hóa. Tuy nhiên, vì vẫn chứa caffeine nên người dùng được khuyến nghị chỉ nên ăn một lượng vừa phải để tránh mất ngủ. Ở Myanmar, salad lá trà thường không được dùng làm món khai vị mà lại xuất hiện cuối bữa ăn như một món tráng miệng nhẹ nhàng, hỗ trợ tiêu hóa và giúp “đóng lại” bữa ăn bằng một cảm giác tươi mới, thanh mát.
Từ món ăn dân dã đến “đại sứ” ẩm thực Myanmar
Ngày nay, Laphet Thoke không chỉ là món ăn phổ biến trong gia đình người Myanmar mà còn được đóng gói công nghiệp để bán như một loại snack – tương tự như khoai tây chiên hay rong biển sấy. Điều này cho thấy sự linh hoạt của lá trà lên men – vừa có thể là món ăn truyền thống, vừa có thể thích nghi với xu hướng tiêu dùng hiện đại. Chính nhờ sự độc đáo ấy, salad lá trà đang dần trở thành biểu tượng ẩm thực giúp Myanmar ghi dấu trên bản đồ ẩm thực thế giới.
Vị chua thanh, hơi đắng, mùi hương gợi đất trời và câu chuyện lịch sử đằng sau đã khiến Laphet Thoke không đơn thuần là một món salad. Nó là biểu tượng của sự thích nghi, là di sản sống phản ánh tinh thần dân tộc Myanmar qua từng chiếc lá chôn sâu trong lòng đất nhưng lại mang hương vị vươn xa đến thế giới. Nếu có dịp ghé thăm xứ sở chùa vàng, hãy một lần thử món salad lá trà không chỉ để thưởng thức mà còn để cảm nhận cả một nền văn hóa đang thì thầm trong từng miếng ăn.