Chất liệu
Ấm gang: Chất liệu gang, đặc biệt là gang Nhật, nổi bật với khả năng giữ nhiệt lâu, làm cho nước trà giữ được độ nóng lâu hơn so với các loại ấm khác. Ấm gang có khả năng chia nhiệt đều, giúp trà chiết xuất trọn vẹn hương vị và chất dinh dưỡng. Điều này giúp trà pha ra có vị đậm đà và ngọt hậu, hoàn hảo cho những ai yêu thích uống trà đậm.
Ngoài chức năng giữ nhiệt xuất sắc, ấm gang còn có thiết kế sang trọng, màu sắc bắt mắt, thường mang đậm phong cách Nhật Bản với các hoa văn tinh tế. Do đó, ấm gang không chỉ là dụng cụ pha trà mà còn là món đồ trang trí nổi bật trong không gian thưởng trà.
Ấm Tử Sa: là một trong những loại ấm trà nổi tiếng và đặc biệt nhất trong thế giới trà, được làm từ loại đất sét có màu tím (tử sa) có nguồn gốc từ huyện Vô Tích, Trung Quốc. Đặc điểm nổi bật của ấm Tử Sa là khả năng hấp thụ hương vị của trà qua thời gian. Càng sử dụng lâu, ấm càng có khả năng giữ và phát huy hương vị trà một cách tinh tế, khiến trà pha ra luôn ngon hơn, đậm đà hơn.
Một trong những đặc trưng độc đáo của ấm Tử Sa là người dùng không cần thay trà mới mỗi lần pha, mà chỉ cần rót nước sôi vào ấm, hương vị trà vẫn còn vương lại trong ấm, tạo nên một chén trà mới đầy hương thơm. Tuy nhiên, ấm Tử Sa thường chỉ nên sử dụng để pha một loại trà duy nhất, vì nó sẽ hấp thụ đặc tính riêng của trà đó, và pha những loại trà khác có thể làm ảnh hưởng đến hương vị.
Ấm thủy tinh là một lựa chọn hiện đại và đang ngày càng phổ biến, đặc biệt dành cho những người yêu thích quan sát màu sắc của trà khi pha. Với chất liệu trong suốt, bạn có thể dễ dàng thấy được màu sắc và độ trong của nước trà, giúp nâng cao trải nghiệm thưởng trà, đặc biệt là khi pha trà hoa như Tân Long Châu hay các loại trà có màu nước đẹp mắt khác. Tuy nhiên, ấm thủy tinh có nhược điểm là khả năng giữ nhiệt kém và dễ vỡ.
Ấm gốm là loại ấm phổ biến và được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới, nhờ vào giá thành hợp lý, thiết kế đa dạng và tính năng giữ nhiệt tốt. Ấm gốm có thể sử dụng để thưởng trà một mình hoặc tiếp khách, rất tiện lợi trong mọi hoàn cảnh. Chất liệu gốm cũng giúp giữ nhiệt tốt, tạo điều kiện lý tưởng để trà chiết xuất hoàn hảo, giữ được hương vị lâu dài.
Ở Việt Nam, gốm Bát Tràng là một trong những thương hiệu nổi tiếng, được biết đến với khả năng chịu nhiệt và chịu lực cao hơn nhiều so với các loại gốm thông thường. Ấm gốm Bát Tràng không chỉ có độ bền cao mà còn mang đến vẻ đẹp sang trọng, dễ dàng nhận diện nhờ thiết kế truyền thống, đơn giản nhưng đầy tinh tế. Bên cạnh đó, màu sắc nhẹ nhàng, thường là màu trắng, giúp bạn dễ dàng quan sát màu sắc của nước trà khi pha.
Kích thước
Yếu tố quan trọng đầu tiên trong việc lựa chọn ấm trà đó chính kích thước của ấm. Nếu bạn thường uống trà một mình thì một ấm Tử Sa nhỏ có kích thước khoảng 50-100ml, còn nếu bạn phải thường xuyên tiếp khách ở công ty thì ấm trà khoảng 200-300ml mới đủ để tiếp một nhóm khách hàng từ 5 cho đến 8 người.
Thiết kế
Thông thường, ấm trà, đặc biệt là ấm có nguồn gốc từ Trung Quốc, có hai dạng chính: ấm cao và ấm thấp. Ấm cao có hình trụ, đáy nhỏ và thân cao, trong khi ấm thấp có hình cầu, bề ngang rộng hơn. Mỗi loại ấm phù hợp với một số loại trà nhất định, vì chúng ảnh hưởng đến cách trà "nở" và sự tiết ra hương vị của trà.
Khi chọn ấm trà, bạn nên ưu tiên những thiết kế đơn giản, vì những ấm có thiết kế phức tạp thường không đều về nhiệt độ bên trong lẫn bên ngoài, làm ảnh hưởng đến chất lượng trà. Ấm thiết kế đơn giản giúp nhiệt độ phân bổ đồng đều, cho ra trà ngon hơn. Vì vậy, khi chọn ấm, bạn cần cân nhắc loại trà mình thường pha (ấm cao hay thấp) và mục đích sử dụng (thưởng trà hàng ngày hay tiếp khách).
Chất đất
Cũng giống như những làng nghề xưa nổi tiếng khác ở Việt Nam thì gốm Bát Tràng nổi tiếng là nhờ một loại “đặc sản địa phương” đó chính là nhờ mỏ đất sét trắng. Gốm Bát Tràng nổi tiếng nhờ nguồn đất sét trắng cao lanh, một loại đất sét "thuần khiết" và tốt nhất trên thế giới, chứa hợp chất Al2Si2O5(OH)4. Đất sét này giữ được màu trắng tự nhiên sau quá trình sản xuất, tuy nhiên, do khai thác quá nhiều, mỏ đất sét trắng đã cạn kiệt từ thế kỷ 18, khiến nghệ nhân phải sử dụng đất sét Trúc Thôn (Hải Dương), có màu nâu đỏ và hàm lượng ôxit sắt cao.
Tương tự, Vô Tích (Trung Quốc) nổi tiếng với các loại đất sét làm gốm, đặc biệt là đất sét Tử Sa, được dùng để sản xuất ấm trà cao cấp. Tử Sa không chỉ có nhiều màu sắc (tím, nâu, đỏ) mà còn nổi bật với khả năng giữ nhiệt tuyệt vời nhờ thành phần khoáng chất đặc biệt như oxit sắt, thạch anh và mica. Ấm Tử Sa giúp trà giữ được hương vị tinh tuý và có độ bền cao, chịu nhiệt tốt và ít vỡ khi va chạm.
Màu sắc
Như đã nêu ở trên, các loại ấm làm từ cao lanh sẽ có màu trắng còn các loại ấm làm từ Tử Sa có thể có nhiều màu sắc khác nhau. Do nguồn đất cũng hạn chế nên ấm làm hoàn toàn từ Tử Sa hiện nay được sản xuất rất ít. Để đáp ứng nhu cầu, nhiều lò gốm ở Vô Tích đã làm ấm Tử Sa bằng cách trộn Tử Sa với loại đất sét khác hoặc trộn lẫn Tử Sa với đất sét nhân tạo. Từ 3 loại đất chính là: Tử Sa, đất sét thường và đất sét nhân tạo, nhiều loại ấm Tử Sa với màu sắc đa dạng đã ra đời.
Đất sét nhân tạo thường được nhuộm màu giống với màu tự nhiên của Tử Sa để làm ra ấm Tử Sa với giá thấp. Tất nhiên là chất lượng của các loại ấm không thể nào so bì được với ấm Tử Sa “thật” cho dù các lò gốm đã cố gắng pha trộn để có thể sao chép thành phần Tử Sa tự nhiên nhất có thể. Ngoài ra màu sắc của ấm “nhái” do được nhuộm màu nên sẽ phai dần theo thời gian trong khi đó ấm “thật” dù bao nhiêu năm tháng vẫn giữ được màu sắc tự nhiên của Tử Sa.
Ấm Tử Sa có nhiều màu khác nhau và 3 màu có giá nhất đó là đỏ, tím và xanh lá cây. Thông thường thì đỏ và tím là màu sắc tự nhiên còn màu xanh lá là kết quả của việc trộn một số Tử Sa lại với nhau.
Lựa chọn theo loại trà
Mỗi loại trà có những yêu cầu khác nhau về nhiệt độ nước và thời gian pha. Nếu bạn thường xuyên uống trà xanh, một chiếc ấm gốm sứ nhỏ với chất liệu dày sẽ giữ được độ tươi và giúp trà không bị đắng. Trong khi đó, trà đen hay trà ô long có thể pha bằng ấm sắt hoặc gốm sứ có dung tích lớn hơn, giúp giữ nhiệt lâu và chiết xuất trọn vẹn hương vị.
Bảo quản và vệ sinh ấm trà
Sau khi sử dụng, ấm trà cần được vệ sinh sạch sẽ, đặc biệt là với ấm gốm sứ hay thủy tinh. Tránh dùng các chất tẩy rửa mạnh để không làm mất đi hương vị trà sau này. Đồng thời, cần bảo dưỡng ấm trà sắt hay đồng đúng cách để chúng luôn bền đẹp theo thời gian.