Kinh tế tư nhân trong làn sóng FDI: Cơ hội và thách thức song hành.
Một trong những cơ hội rõ nét nhất mà dòng vốn FDI mang lại cho kinh tế tư nhân là sự lan tỏa về công nghệ và tri thức quản lý. Khi các tập đoàn đa quốc gia thiết lập cơ sở sản xuất và kinh doanh tại Việt Nam, họ không chỉ mang theo nguồn vốn lớn mà còn cả những quy trình sản xuất tiên tiến, hệ thống quản trị hiện đại và văn hóa doanh nghiệp chuyên nghiệp.
Doanh nghiệp tư nhân Việt Nam, thông qua các mối liên kết kinh doanh, hợp tác gia công hoặc đơn giản là học hỏi từ sự hiện diện của các doanh nghiệp FDI, có thể tiếp cận và hấp thụ những yếu tố này. Điều này giúp nâng cao năng lực sản xuất, cải thiện chất lượng sản phẩm, và từng bước tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Bên cạnh đó, sự cạnh tranh từ các doanh nghiệp FDI cũng tạo ra một áp lực tích cực, thúc đẩy doanh nghiệp trong nước phải không ngừng đổi mới, sáng tạo để tồn tại và phát triển.
Thị trường cho doanh nghiệp tư nhân cũng được mở rộng đáng kể nhờ FDI. Các doanh nghiệp FDI thường có nhu cầu lớn về các sản phẩm và dịch vụ phụ trợ, từ cung ứng nguyên vật liệu, linh kiện đến các dịch vụ logistics, bảo trì, sửa chữa. Đây chính là mảnh đất màu mỡ để các doanh nghiệp tư nhân trong nước phát triển, trở thành một phần quan trọng trong mạng lưới cung ứng của các tập đoàn lớn.
Hơn nữa, khi Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng vào kinh tế thế giới thông qua các hiệp định thương mại tự do, việc hợp tác với các doanh nghiệp FDI có thể giúp doanh nghiệp tư nhân dễ dàng hơn trong việc tiếp cận các thị trường xuất khẩu mới, nâng cao uy tín và thương hiệu trên trường quốc tế. Nguồn nhân lực chất lượng cao được đào tạo và làm việc trong môi trường FDI cũng có thể trở thành một nguồn lực quý giá cho các doanh nghiệp tư nhân trong tương lai, thông qua việc chuyển dịch lao động hoặc khởi nghiệp.
Việc tham gia vào mạng lưới sản xuất và phân phối toàn cầu của các tập đoàn đa quốc gia giúp doanh nghiệp tư nhân Việt Nam có cơ hội tiếp cận với thị trường quốc tế rộng lớn. Sự hiện diện của các doanh nghiệp FDI cũng thúc đẩy việc nâng cao tiêu chuẩn sản phẩm và dịch vụ, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong nước đáp ứng được yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế.
Tập đoàn TH, với sản phẩm sữa tươi sạch, đã học hỏi từ các đối tác nước ngoài về công nghệ sản xuất, hệ thống quản lý chất lượng và chiến lược marketing. Hiện nay, sản phẩm của TH không chỉ chiếm lĩnh thị trường nội địa mà còn xuất khẩu sang nhiều quốc gia như Trung Quốc, Singapore và Úc.
Làn sóng FDI đang thúc đẩy quá trình đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao tại Việt Nam. Các doanh nghiệp FDI thường có chính sách đào tạo bài bản và chuyên nghiệp, tạo ra một đội ngũ lao động có kỹ năng và kinh nghiệm quốc tế. Khi người lao động chuyển đến làm việc tại các doanh nghiệp tư nhân trong nước, họ mang theo kiến thức, kỹ năng và văn hóa làm việc chuyên nghiệp, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp.
Một ví dụ điển hình là tập đoàn VinFast, đã thu hút được nhiều nhân sự cấp cao từng làm việc tại các tập đoàn ô tô hàng đầu thế giới như General Motors, BMW, và Toyota. Nhờ đó, VinFast đã xây dựng được đội ngũ nhân sự chất lượng cao, nhanh chóng làm chủ công nghệ và phát triển các dòng xe điện cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Sự hiện diện của các doanh nghiệp FDI tạo ra cơ hội hợp tác, liên doanh, liên kết giữa doanh nghiệp trong nước và nước ngoài. Thông qua các hình thức hợp tác này, doanh nghiệp tư nhân có thể tiếp cận nguồn vốn, công nghệ và mạng lưới kinh doanh toàn cầu, từ đó mở rộng quy mô và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Tập đoàn FPT đã thành công trong việc hợp tác với nhiều tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới như IBM, Microsoft, và Amazon Web Services. Thông qua các đối tác chiến lược này, FPT không chỉ phát triển các sản phẩm công nghệ tiên tiến mà còn mở rộng thị trường ra toàn cầu với doanh thu từ thị trường nước ngoài chiếm tỷ trọng ngày càng lớn.
Ảnh minh họa
Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội hấp dẫn, thách thức đặt ra cho kinh tế tư nhân cũng không hề nhỏ. Một trong những lo ngại lớn nhất là sự cạnh tranh không cân sức. Các doanh nghiệp FDI với tiềm lực tài chính mạnh, công nghệ vượt trội và kinh nghiệm thị trường dày dặn có thể dễ dàng chiếm lĩnh thị phần, gây khó khăn cho các doanh nghiệp tư nhân non trẻ, quy mô nhỏ và vừa. Sự cạnh tranh này không chỉ diễn ra ở thị trường sản phẩm, dịch vụ mà còn cả trong việc thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao và tiếp cận các nguồn lực sản xuất như đất đai, tín dụng. Nhiều doanh nghiệp tư nhân có thể bị đẩy vào tình thế bất lợi, thậm chí là bị thâu tóm hoặc phải rời khỏi thị trường nếu không đủ sức cạnh tranh.
Một thách thức khác là nguy cơ doanh nghiệp tư nhân chỉ dừng lại ở vai trò gia công, lắp ráp đơn thuần, khó vươn lên làm chủ công nghệ và phát triển các sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Sự phụ thuộc vào các đơn đặt hàng từ doanh nghiệp FDI có thể khiến doanh nghiệp trong nước thiếu đi sự chủ động trong chiến lược phát triển dài hạn, đồng thời lợi nhuận thu được cũng không tương xứng với tiềm năng.
Bên cạnh đó, vấn đề "chảy máu chất xám" khi nhân lực giỏi bị thu hút sang làm việc cho các doanh nghiệp FDI với mức đãi ngộ tốt hơn cũng là một bài toán nan giải, ảnh hưởng đến khả năng phát triển bền vững của khu vực kinh tế tư nhân. Việc đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng, môi trường, và trách nhiệm xã hội của các đối tác FDI cũng đòi hỏi doanh nghiệp tư nhân phải đầu tư đáng kể và thay đổi tư duy quản lý, điều này không phải doanh nghiệp nào cũng có thể thực hiện được ngay.
Để biến thách thức thành cơ hội và khai thác hiệu quả làn sóng FDI, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam cần chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh cốt lõi. Điều này bao gồm việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và xây dựng văn hóa doanh nghiệp chuyên nghiệp. Đồng thời, việc tăng cường liên kết, hợp tác giữa các doanh nghiệp tư nhân trong nước để tạo ra sức mạnh tổng hợp, hình thành các chuỗi cung ứng nội địa vững chắc là vô cùng cần thiết.
Về phía Nhà nước, vai trò kiến tạo và hỗ trợ là đặc biệt quan trọng. Cần tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân tiếp cận các nguồn lực một cách công bằng. Các chính sách khuyến khích chuyển giao công nghệ, hỗ trợ đào tạo nhân lực, và thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước cần được triển khai mạnh mẽ và hiệu quả. Việc xây dựng hàng rào kỹ thuật phù hợp để bảo vệ sản xuất trong nước, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu cũng là những định hướng chiến lược cần được chú trọng.
Do đó, làn sóng FDI vừa là "cú hích" quan trọng, vừa là "phép thử" đối với sức bật của kinh tế tư nhân Việt Nam. Việc nhận diện rõ ràng cả cơ hội và thách thức, cùng với những nỗ lực tự thân của doanh nghiệp và sự đồng hành của Nhà nước, sẽ là yếu tố then chốt để khu vực kinh tế năng động này có thể tận dụng tối đa lợi thế từ dòng vốn ngoại, đóng góp ngày càng lớn hơn vào sự phát triển thịnh vượng và bền vững của đất nước.
Hoàng Nguyễn