Tình trạng lạm phát tại Khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) đã trở nên trầm trọng hơn trong những tháng qua, nhất là chi phí thực phẩm và năng lượng, bởi nỗi lo thiếu nguồn cung năng lượng từ Nga và hoạt động sản xuất lương thực bị gián đoạn trong khi chuỗi cung ứng tiếp tục đối mặt các thách thức liên quan đến cuộc xung đột tại Ucraina và dịch bệnh... Ngoài cung cấp gần 30% lúa mì, Ukraina và Nga cũng xuất khẩu khoảng 20% ngô và khoảng 76% dầu hướng dương của thế giới.
Theo báo cáo do Cơ quan thống kê dữ liệu Eurostat của Liên Minh châu ÂU (EU) công bố ngày 1/7, thì giá tiêu dùng ở 19 quốc gia sử dụng đồng Euro tăng 8,6% trong tháng 6. Trong lĩnh vực thực phẩm, bột mỳ tăng mạnh nhất so với cùng kỳ năm trước, lên 52,3%. Nhiều loại thực phẩm khác cũng tăng cao, như: giá sữa tăng 31,3%; giá đường tăng 25%, giá trứng tăng 14,2%, giá thịt lợn tăng 25% so với cùng kỳ năm trước. Không một quốc gia nào trong khu vực sử dụng đồng euro không bị ảnh hưởng của lạm phát, vốn chưa bao giờ cao như hiện nay. Vấn đề này đã trở thành một thách thức vô cùng cấp bách và phức tạp với các nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Song, ở chiều hướng khác, diễn biến này đang tạo cơ hội cho nông sản châu Á nói chung và nông sản Việt Nam nói riêng. Trong bối cảnh chuỗi cung ứng lương thực thế giới bị đứt gẫy, Việt Nam có thể tận dụng cơ hội này để xuất khẩu nông, lâm thủy sản vào những thị trường tiềm năng, đang có nhu cầu lớn. Cụ thể, trước đây Anh nhập khẩu nông sản chủ yếu từ Ucraina (lúa mỳ…) nhưng khi xảy ra cuộc xung đột Nga – Ucraina Anh có thể chuyển hướng sang nhập nông sản từ một số thị trường khác, trong đó có Việt Nam. Đây sẽ là cơ hội để gạo Việt Nam thâm nhập sâu rộng vào thị trường Anh.
Đối với mặt hàng thủy sản, theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), thủy sản tại châu Âu đang tăng giá do xung đột giữa Nga và Ukraine cùng những đòn cấm vận thương mại gần đây gây ra tình trạng gián đoạn, thậm chí đứt gãy nhiều tuyến thương mại quan trọng của châu Âu.
Dự báo giá lương thực, thực phẩm ở châu Âu sẽ tăng lên mức chưa từng có, là cơ hội để doanh nghiệp (DN) cá tra mở rộng thị phần ở thị trường này sau nhiều năm chững lại. Bên cạnh đó, việc nhiều quốc gia châu Âu và Mỹ đang trừng phạt cá minh thái của Nga - vốn là sản phẩm cạnh tranh mạnh với cá tra cũng khiến cho nguồn cung cá thịt trắng bị giảm đáng kể. Đây là cơ hội tốt để các doanh nghiệp cá tra Việt Nam thúc đẩy xuất khẩu cá tra đông lạnh sang EU. Ngoài ra, giá cá ngừ tại thị trường châu Âu cũng tăng vọt do giá xăng dầu tăng mạnh đã làm tăng chi phí hoạt động của tàu khai thác và vận chuyển cá ngừ. Giá tôm, giá cá hồi đang tiếp tục tăng kể từ đầu năm 2022 nhờ thị trường phục hồi trong khi nguồn cung hạn hẹp.
VASEP nhận định, việc thiếu hụt nguồn cung các loại thủy sản ở EU đang tạo “cơ hội vàng” để sản phẩm cá tra Việt Nam tăng thị phần ở 2 thị trường này. Nếu trước đây, giá cá tra bình quân xuất khẩu đi châu Âu chỉ đạt 2,7 USD/kg, thì trong 6 tháng đầu năm 2022, giá xuất khẩu sang khu vực này đạt bình quân 3,45 USD/kg. Giá cá tra xuất khẩu vào Hoa Kỳ còn tăng mạnh hơn, đã lên tới mức 4,5 USD/kg, cao nhất từ trước tới nay, trong khi trước đây cá tra xuất khẩu vào Hoa Kỳ thường chỉ đạt 2,9-3,1 USD/kg.
Về mặt hàng rau quả, trong tất cả nhóm hàng, rau củ quả là nhóm hàng có dư địa lớn nhất. Mỗi năm, thị trường châu Âu nhập khẩu rau củ quả khoảng 120 tỷ USD, chiếm 40% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu rau quả toàn cầu. Tuy nhiên kim ngạch xuất khẩu rau củ quả của Việt Nam sang châu Âu chỉ đạt khoảng 190 triệu USD, chiếm tỷ trọng rất nhỏ so với thị phần châu Âu đang nhập khẩu. Các sản phẩm nước ép trái cây, nước ép đông lạnh đang được ưa chuộng tại châu Âu, bởi người dân khu vực này đang có xu hướng tiêu dùng xanh và có nhu cầu cao với thực phẩm bổ dưỡng, có lợi cho sức khỏe, sản phẩm thực vật để thay thế sản phẩm động vật.
Nhiều chuyên giá đánh giá nhu cầu ở thị trường châu Âu không thua kém thị trường Trung Quốc nếu sản phẩm của Việt Nam có thể đáp ứng. Tiêu chuẩn mà các thị trường này đưa ra cũng không quá gắt gao. Điều quan trọng là doanh nghiệp cần hiểu được bản chất và yêu cầu của thị trường. Các đối tác châu Âu sẽ sẵn sàng hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu lương thực, thực phẩm của thị trường này rất lớn. Thực tế, vừa qua, các doanh nghiệp quy mô lớn, có công nghệ sản xuất hiện đại đã làm tốt công tác chế biến sản phẩm để thâm nhập thị trường châu Âu. Đối với sản phẩm chế biến, Việt Nam hoàn toàn có thể tiếp cận thị trường châu Âu bằng sản phẩm rau củ quả đông lạnh, đóng lon….
Bảo Anh