Làng quê Bắc Bộ xưa “sống lại” qua mô hình thu nhỏ của chàng trai Ninh Bình

Tôi tìm đến nhà anh Tuyền vào một buổi sáng tháng mười. Trên con đường làng cũ, những rặng tre năm nào đã không còn, chỉ còn hàng tường rào bê tông chạy dài. Thế nhưng, bước vào căn nhà của anh, tôi lại thấy cả một miền ký ức xưa cũ như được đánh thức, hàng chục mô hình nhà nông thôn Bắc Bộ xếp ngay ngắn. Những mái ngói, sân gạch, giếng nước… tất cả đều được tái hiện bằng đôi bàn tay tỉ mỉ và đôi mắt đầy hoài niệm. Những ngôi nhà được dựng lên là một không gian thu nhỏ sống động có tủ thờ, bàn ăn,... Điểm xuyết còn có cả hình ảnh cánh đồng lúa thơ mộng, giếng nước, máy tuốt lúa,.. Những hình ảnh ấy cũng là kỷ niệm, ký ức tuổi thơ một thời của anh Tuyền.

Tuy không học mỹ thuật cũng chẳng phải là dân kiến trúc, nhưng với niềm đam mê và sự khéo léo của mình, anh Tuyền đã cho ra nhiều mô hình thu nhỏ về không gian nhà quê miền Bắc Bộ, chạm đến trái tim nhiều người.

Chuyện trò với tôi, anh Tuyền cho biết, thời điểm dịch Covid-19, khi công việc cắt tóc của anh bị đình trệ do lượng khách giảm mạnh, thời gian rảnh rỗi đã cho anh cơ hội nhìn lại những giá trị cội nguồn đang dần mất đi. Anh nhận thấy hàng loạt ngôi nhà cổ miền Bắc bị dỡ bỏ, kiến trúc xưa chứa đựng hồn quê ngày càng mai một. Từ đấy, anh nung nấu ý tưởng lưu giữ ký ức bằng cách làm mô hình thu nhỏ 3D tái hiện nguyên vẹn hình ảnh những ngôi nhà cổ.

“Từ bé tôi sống trong những ngôi nhà cũ như nhà tranh vách đất, nhà ngói 3-5 gian. Khi chúng bị dỡ bỏ, tôi rất tiếc và muốn lưu giữ những kỷ niệm, kiến trúc truyền thống mà ông cha để lại. Từ đó, tôi bén duyên với nghề đến nay.”- anh Tuyền cho hay.

Những tác phẩm ban đầu của anh là những căn nhà kiến trúc chung của nhà cổ 5 gian Bắc Bộ đặc trưng ở miền Bắc. Sau khi đăng tải tác phẩm lên mạng xã hội, anh nhận được sự quan tâm của cộng đồng mạng. Chính điều đó đã tạo động lực giúp anh có những ý tưởng khác. “Tôi không chỉ làm kiến trúc chung mà còn tái hiện những ngôi nhà cũ mọi người đã gắn bó, từ nhà tranh vách đất đến nhà mái bằng của các thế hệ gần đây đã bị dỡ bỏ, qua mô hình”, anh chia sẻ.

Mỗi mô hình đều có những điểm đặc trưng riêng. Với anh Tuyền, mô hình nhà cổ Bắc Bộ nổi bật bởi những dãy ngói, mái ngói cổ kính cùng kiến trúc đặc trưng như khu ban thờ và bộ bàn ghế truyền thống. Để hoàn thiện một tác phẩm, anh Tuyền phải trải qua nhiều công đoạn, từ đổ móng, trộn vữa xây dựng, căn chỉnh tỉ lệ, sơn màu, làm cửa nội thất, và cuối cùng là trang trí bằng các chi tiết vật dụng và con người để mô hình sinh động hơn. Với anh, công đoạn khó và cần tỉ mỉ nhất là phần sơn màu, bởi người thợ phải dựa vào ký ức để tạo hiệu ứng rêu mốc, bong tróc, giúp mô hình có hồn. Đặc biệt, việc xếp từng viên ngói nhỏ chỉ 0,5-1 cm rất công phu, đòi hỏi người làm phải tập trung cao độ và tỉ mỉ gấp nhiều lần. Bởi các chi tiết tiểu cảnh rất nhỏ, việc hoàn thiện cần nhiều thời gian, công sức và cả tâm huyết.

Một mô hình tiểu cảnh hoàn chỉnh cần từ 30 đến 60 ngày để hoàn thiện. Có những bộ mô hình kiến trúc quá cầu kỳ, sẽ mất khoảng 2 tháng để hoàn thiện. Với mô hình trưng bày trong nhà, anh dùng chất liệu nhựa formex, với nhà hiện đại thì sử dụng gỗ. Còn với các công trình ngoài trời, anh Tuyền ưu tiên vật liệu xi măng, đất nung để tạo chiều sâu và hồn cốt cho từng tác phẩm.

Điều khiến anh tự hào nhất không phải là thu nhập, mà chính là việc giúp khách hàng lưu giữ một phần ký ức quê hương qua từng mô hình nhà xưa như một cách lặng lẽ lan tỏa tình yêu gia đình và quê hương. Không chỉ dừng lại ở việc làm mô hình, anh Tuyền còn tận dụng sức mạnh của mạng xã hội. Trên các nền tảng như Facebook hay TikTok, anh chia sẻ quá trình từng công đoạn. Kênh TikTok thu hút hàng trăm nghìn người theo dõi và trở thành cầu nối đưa nghệ thuật truyền thống tiếp cận được nhiều bạn trẻ hơn. “Khi mà mình làm mô hình này, ngay bản thân mình cũng nghĩ tới là việc bảo tồn lại những kiến trúc, văn hóa của ngày xưa ông cha ta đã để lại. Cũng là sự bảo tồn để cho lớp thế hệ trẻ bây giờ sau này có thể nhìn lại để biết ơn, lưu giữ bảo tồn lại”, anh cho biết

Nhiều năm qua, khách hàng tìm đến anh Tuyền hầu hết là người trung niên, lớn tuổi, luôn mong muốn quay về ký ức tuổi thơ. Ở họ có điểm giống với anh Tuyền về ý nghĩa tinh thần, muốn thông qua mô hình thu nhỏ để kết nối giữa hiện tại và một thời khó lãng quên. Đây cũng là cách giáo dục con cháu, thế hệ trẻ về truyền thống, về quá khứ, cội nguồn quê hương, đất nước để những ký ức tình quê, tình người còn mãi. Cô Nguyễn Thị Quý, sống tại Hưng Yên chia sẻ cảm nhận sau khi nhận được mô hình từ anh: “Mình cảm thấy tác phẩm tái hiện lại đúng những gì thời thơ ấu, dựng kỉ niệm mang ý nghĩa rất đặc biệt. Mình rất hài lòng với sản phẩm tỉ mỉ, chi tiết và rất cẩn thận. Để có thể tái hiện lại đúng những gì như ý chồng mình muốn thì đây đúng là 1 tác phẩm tuyệt vời”

Không chỉ thu hút những người lớn tuổi tìm về miền ký ức, những mô hình của anh Nguyễn Thế Tuyền còn khiến nhiều bạn trẻ say mê, tìm thấy trong đó hình ảnh thân thương của quê hương, của tuổi thơ một thời gắn bó. Bạn Nguyễn Thị Khánh Linh, sinh viên năm 3, trường Đại học Luật Hà Nội chia sẻ: “Mình sinh ra ở nông thôn nên khi nhìn những ngôi nhà mái đỏ, sân gạch hay hàng cau, thấy vô cùng quen thuộc. Dù chỉ là mô hình nhưng mọi thứ đều được làm vô cùng chỉn chu, tỉ mỉ, chân thật khiến mình nhớ về tuổi thơ, đặc biệt gắn liền kỉ niệm với ông bà của mình. Mình hy vọng rằng nét đẹp xưa ấy trường tồn mãi với thời gian đến tận sau này không chỉ cho thế hệ hôm nay, mà còn thế hệ mai sau”

Tình cảm của những người trẻ như Khánh Linh cũng chính là động lực để anh Tuyền tiếp tục theo đuổi hành trình lưu giữ hồn quê. Anh không chỉ muốn giữ lại ký ức cho riêng mình, mà còn mong có thể lan tỏa tình yêu ấy đến thế hệ sau, những người đang lớn lên trong nhịp sống hiện đại, đôi khi xa rời những giá trị xưa cũ. Chia sẻ về dự định trong tương lai, anh Tuyền cho biết: “Mình cũng có ý định truyền lại những kinh nghiệm mình làm mô hình này cho những bạn trẻ. Dự kiến trong tương lai mình sẽ làm và mình sẽ mở 1 lớp khóa học để dạy cho các bạn trẻ về cách làm và kiến thức về mô hình, về ngôi nhà cổ và muốn các bạn lưu giữ lại phần nào đó về kiến trúc”

Không dừng lại ở đó, anh Tuyền còn ấp ủ ước mơ đưa mô hình tiểu cảnh ra quốc tế. Anh mong rằng, qua từng mái ngói rêu phong, từng bức tường gạch cũ, bạn bè quốc tế có thể cảm nhận được vẻ đẹp mộc mạc, đậm đà bản sắc của kiến trúc Việt Nam, để hiểu rằng giữa dòng chảy hiện đại, người Việt vẫn luôn trân trọng và gìn giữ cội nguồn của mình.

Giữa nhịp sống hiện đại đang dần cuốn đi những dấu xưa, anh Tuyền đã chọn cách tái hiện lại hồn quê bằng đôi tay và tâm huyết của mình, để mỗi mái ngói, bức tường rêu hay góc sân gạch trở thành cầu nối giữa hiện tại và quá khứ. Từ những mô hình ấy, người xem không chỉ thấy lại một miền ký ức thân thuộc mà còn cảm nhận được tình yêu quê hương, lòng tự hào và ý thức bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc. Chính sự kiên trì và niềm say mê của anh Tuyền đã làm sống dậy một phần ký ức Bắc Bộ giản dị, mộc mạc nhưng thấm đượm nghĩa tình, như một thông điệp nhân văn về việc giữ gìn những giá trị xưa cũ trong dòng chảy của thời gian.

Yến Nhi