Trong bối cảnh tái cơ cấu nông nghiệp là xu hướng tất yếu để thích ứng với biến đổi khí hậu, nâng cao thu nhập cho người dân và phát triển bền vững, tỉnh Lào Cai đang thực hiện một bước đi chiến lược: chuyển đổi 320 ha đất sản xuất kém hiệu quả sang trồng chè chất lượng cao. Đây không chỉ là sự thay đổi về cơ cấu cây trồng, mà còn là bước khởi đầu cho một cuộc cách mạng trong phát triển vùng nguyên liệu, gia tăng giá trị ngành chè, đồng thời tạo đòn bẩy để nâng tầm nông sản địa phương ra thị trường trong và ngoài nước.
Năm 2025, Lào Cai sẽ chuyển 2.625 ha đất kém hiệu quả sang cây chủ lực, trong đó 320 ha trồng chè.
Từ đất kém hiệu quả đến cây trồng chủ lực
Nằm ở vùng núi Tây Bắc, địa hình đặc thù của tỉnh Lào Cai gồm nhiều đồi dốc và diện tích đất sản xuất phân tán. Trong nhiều năm, không ít khu đất canh tác bị bỏ hoang hoặc hiệu quả kinh tế thấp do thổ nhưỡng không phù hợp, biến đổi khí hậu và thiếu liên kết sản xuất. Để khắc phục điều này, năm 2025, tỉnh đặt mục tiêu chuyển đổi tổng cộng khoảng 2.625 ha đất nông nghiệp kém hiệu quả sang trồng các cây chủ lực và có giá trị cao, trong đó riêng diện tích trồng chè là 320 ha.
Chè không phải là cây trồng mới ở Lào Cai, nhưng đang được "làm mới" bằng tư duy hiện đại: quy hoạch vùng nguyên liệu hợp lý, lựa chọn giống chè năng suất và chất lượng cao, ứng dụng khoa học kỹ thuật trong canh tác và chế biến. Điều này không chỉ giúp cây chè phát triển ổn định trên vùng đất đồi mà còn phù hợp với định hướng phát triển nông nghiệp xanh, hữu cơ của tỉnh.
Tập trung vùng nguyên liệu, tái cấu trúc giống chè
Theo kế hoạch, diện tích chè toàn tỉnh sau khi chuyển đổi sẽ đạt gần 8.800 ha, tập trung chủ yếu tại các địa phương có điều kiện thổ nhưỡng phù hợp như Mường Khương, Bảo Thắng, Bảo Yên, Bắc Hà và Bát Xát. Tuy nhiên, điều đáng chú ý không chỉ nằm ở con số diện tích, mà là sự chuyển dịch có kiểm soát dựa trên điều kiện thực tế từng địa phương và thời vụ trồng hợp lý.
Cụ thể, Lào Cai khuyến cáo các địa phương không trồng chè vào vụ xuân khi khí hậu bất ổn với hạn hán và nắng nóng kéo dài mà tập trung vào thời vụ từ tháng 8 đến tháng 10 để đảm bảo tỷ lệ sống cao và cây chè sinh trưởng tốt.
Bên cạnh đó, cơ cấu giống chè cũng được định hình rõ ràng. Các giống truyền thống như chè Shan được bảo tồn, trong khi những giống mới như Bát Tiên, Kim Tuyên, Hùng Đỉnh Bạch vốn nổi bật về chất lượng hương vị và năng suất được nhân rộng. Việc cải tạo, thay thế các giống chè già cỗi bằng giống mới không chỉ nâng cao năng suất mà còn tạo ra sản phẩm phù hợp với nhu cầu chế biến sâu và thị trường xuất khẩu.
Đổi mới kỹ thuật và cơ sở chế biến: Gắn sản xuất với tiêu thụ
Một trong những điểm yếu của ngành chè Việt Nam nói chung và Lào Cai nói riêng là chế biến thủ công, manh mún, chưa đủ điều kiện tạo ra sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Nhận thức rõ điều này, năm 2025, tỉnh dự kiến thu hút đầu tư thêm hai cơ sở chế biến hiện đại một ở Bảo Yên và một ở Bát Xát nâng tổng công suất thiết kế các nhà máy lên trên 40.000 tấn/năm. Đồng thời, tỉnh đặt mục tiêu tự động hóa trên 80% các khâu chế biến, từ sao, phân loại đến đóng gói và dán nhãn.
Đặc biệt, sản phẩm chè sẽ được đa dạng hóa về hình thức và chủng loại như chè viên, chè móc câu, chè duỗi... nhằm đáp ứng nhiều phân khúc thị trường. Một số cơ sở đã thử nghiệm thành công việc sử dụng máy móc để chế biến các dòng chè cao cấp với tiêu chuẩn xuất khẩu, tạo tiền đề để mở rộng thị trường sang EU, Đông Âu và Đài Loan.
Hướng tới phát triển bền vững và sinh kế người dân
Không dừng lại ở việc nâng cấp hạ tầng chế biến, Lào Cai đang đẩy mạnh liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân. Việc hình thành các chuỗi liên kết từ vùng nguyên liệu đến bao tiêu sản phẩm giúp nông dân an tâm sản xuất, tránh cảnh "được mùa mất giá", đồng thời đảm bảo nguyên liệu ổn định cho nhà máy.
Mô hình sản xuất chè hữu cơ, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học, đang được khuyến khích áp dụng rộng rãi. Đây là xu hướng tất yếu để chè Lào Cai nâng cao sức cạnh tranh và phù hợp với các yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế. Song song, việc bảo tồn và khai thác các vùng chè cổ thụ – đặc biệt là chè Shan tuyết – không chỉ tạo sản phẩm đặc trưng mà còn kết hợp với phát triển du lịch nông nghiệp, mở ra hướng đi mới trong đa dạng hóa nguồn thu.
Cây chè – Đòn bẩy cho chiến lược tăng trưởng xanh
Việc chuyển đổi 320 ha đất sang trồng chè không đơn thuần là thay đổi một loại cây trồng, mà còn là biểu tượng cho sự chuyển mình mạnh mẽ của ngành nông nghiệp Lào Cai. Cây chè khi được đầu tư bài bản và ứng dụng khoa học công nghệ đang trở thành trụ cột quan trọng trong chiến lược tăng trưởng xanh, nâng cao đời sống nông dân và thúc đẩy phát triển nông nghiệp theo hướng giá trị gia tăng cao.
Trong hành trình tái thiết đất nông nghiệp và kiến tạo tương lai cho ngành chè, Lào Cai không chỉ mở ra một chương mới cho cây chè, mà còn gửi đi thông điệp rõ ràng: Nông nghiệp hiện đại không còn chỉ là chuyện gieo trồng, mà là câu chuyện của liên kết, khoa học và chiến lược. Và chính từ những đồi chè ấy, giấc mơ nâng tầm nông sản Việt đang được ươm mầm vững chắc.