Lễ hội vật cầu nước làng Vân có từ rất lâu đời, gắn liền với đời sống văn hóa, tín ngưỡng dân gian của nhân dân địa phương từ bao đời nay.
Tương truyền rằng, ngày xưa có bốn anh em lần lượt là: Trương Hống, Trương Hát, Trương Lừng, Trương Lẫy. Cả 4 người cùng đi theo Triệu Quang Phục đánh đuổi giặc Lương. Khi đánh thắng quân Lương trở về đến đầm Dạ Trạch thì bị bọn quỷ đen ở đầm quấy phá. Hai bên xung trận, bọn quỷ ra điều kiện nếu thắng, chúng phải được thưởng lớn; còn nếu thua, chúng sẽ quy phục theo hầu nhà thánh. Sau cùng bọn quỷ đen thua trận, phải quy phục đức thánh Tam Giang ở đây. Chính vì vậy, dân làng Vân mở hội vật cầu (còn gọi là hội Khánh Hạ) vào ngày hóa của đức thánh, với ý nghĩa hội mừng chiến thắng.
Đây là lễ hội thể hiện nét đặc trưng của văn hóa lúa nước, thể hiện niềm khao khát của cư dân nông nghiệp cầu cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Đây được xem là lễ hội “độc nhất vô nhị” ở Việt Nam, thu hút nhiều du khách.
Với giá trị "độc bản" ở Việt Nam, lễ hội vật cầu nước làng Vân (Việt Yên, Bắc Giang) đã được Bộ Văn hóa, Thể Thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Năm nay, lễ hội vật Cầu nước làng Vân sẽ được tổ chức trong 3 ngày từ 12 đến 14/5 (tức ngày 12 đến 14 tháng Tư âm lịch), tại Sân đền thờ Đức Thánh Tam Giang thôn Yên Viên , xã Vân Hà, huyện Việt Yên.
Theo ông Nguyễn Đình Mỹ, Chủ tịch UBND xã Vân Hà (huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang), ngoài lễ công bố quyết định công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, phần hội sẽ gồm rước, đánh cầu, giao lưu hát quan họ truyền thống, đốt lửa trại, các trò chơi dân gian. Du khách cũng sẽ được trải nghiệm tại 5 gian hàng trưng bày sản phẩm OCOP của xã và huyện.
Cũng như một số lễ hội dân gian truyền thống khác, lễ hội vật cầu nước làng Vân mang đậm những nét tâm linh của cư dân trồng lúa nước định canh, hội mang nhiều yếu tố về phồn thực, rèn luyện sức khỏe, thỏa mãn tâm linh.
Quả cầu tròn là dương tượng trưng cho mặt trời, còn lỗ cầu tượng trưng cho âm, âm dương hòa hợp là mọi người làm ăn phát đạt, vạn sự bình yên và đó cũng là mong muốn của cộng đồng, mong một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt.
Hương Trà