Mộc Châu (Sơn La) là một cao nguyên rộng lớn nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên kỳ vĩ, những đồi chè xanh mướt, rừng thông Bản Áng, thác Dải Yếm… Đến Mộc Châu vào khoảng tháng 1-2 dương lịch là lúc hoa mận bắt đầu nở rộ và đến tháng 5 là tháng thu hoạch quả, đây cũng là thời điểm mọi người nô nức hòa mình vào không gian sôi động của ngày hội hái mận, khám phá nét văn hóa đặc sắc của vùng núi cao Tây Bắc và thưởng thức hương vị thơm ngọt của trái mận hậu nơi đây. Ngày diễn ra lễ hội hái mận thường là vào ngày thứ 7 cuối cùng của tháng 5 hàng năm tại khu vực Nà Ka, bản Pa Khen 1, thị trấn Nông trường Mộc Châu.
Mộc Châu được xem là vựa mận lớn nhất cả nước, với khí hậu thời tiết và đất đai thuận lợi cho cây mận sinh trưởng và phát triển, cho ra những trái mận giòn thơm, căng mọng. Vì vậy, vào dip này mận từ rất nhiều hộ gia đình vừa chín tới tạo thành vùng mận chín rộng lớn, đặc biệt là thung lũng mận hậu Nà Ka rộng hơn 100 ha. Một trong những nét đẹp độc đáo mang bản sắc rất riêng hiếm nơi nào có được. Đó cũng là lý do Mộc Châu tổ chức ngày hội hái quả để người dân cùng nhau thu hoạch và so xem mận ngon, mận đẹp.
Trong lễ hội hái mận Mộc Châu, những trái mận đầu mùa to, tròn và chín mọng được người dân chọn lựa một cách tỉ mỉ và sếp thành hình thù độc đáo. Những trái mận mới hái vẫn còn phấn phủ được đưa ra mời khách đến tham quan lễ hội thưởng thức. Với người thích ăn mận, đây là dịp hiếm có để thưởng thức vị mận nguyên bản nhất và có thể mua mận có giá rẻ đi kèm chất lượng tốt nhất.
Bên cạnh đó, trong lễ hội còn có những hoạt động vui chơi, giao lưu văn hóa đem đến những trải nghiệm cực kỳ thú vị chỉ có 1 lần trong năm như: thi hái quả, trình bày quả và thưởng thức quả, thi giới thiệu và tìm hiểu kiến thức về quả mận Mộc Châu, tổ chức vinh danh những người trồng mận tiêu biểu, hoạt động thể thao dân tộc, trò chơi dân tộc, thi cắm trại, trưng bày, triển lãm giới thiệu về mận hậu, tham quan du lịch và dịch vụ hái quả, giao lưu văn nghệ…
Chương trình lễ hội hái mận Mộc Châu được chia thành nhiều phần khác nhau diễn ra với nhiều hạng mục được tổ chức:
Kỹ năng hái quả, trình bày và thi ăn mận
- Phần thi hái quả: Ban tổ chức sẽ lựa chọn sẵn 1 vườn mận trĩu quả. Trước đó, 6 đội sẽ bốc thăm để chọn cho đội mình 1 cây mận. Trong 5 phút, đội nào thu hoạch được số lượng mận nhiều nhất với chất lượng quả tốt sẽ chiến thắng.
- Trình bày mâm quả: Ngay khi phần 1 kết thúc, 6 đội sẽ tận dụng chính những trái mận hái được để xếp mâm hình sao và chuẩn bị một bài thuyết trình. Tiếp đó, người trong đội đã đứng ra giải thích về dụng cụ, kỹ thuật hài với ý nghĩa mâm quả vừa bày.
- Phần thi ăn mận: Đây chính là phần thi nhận được nhiều sự cổ vũ nhất trong phần thi kỹ năng tại ngày hội hái quả Mộc Châu. Mỗi đội sẽ cử ra 1 người đại điện ăn mận trong vòng 90 giây. Thành viên đội nào ăn được nhiều mận Mộc Châu nhất sẽ dành chiến thắng.
Trình bày mâm quả
Ngay khi kết thúc phần 1 của cuộc thi 6 đội sẽ sử dụng những quả mận mình vừa hái được xếp thành mâm với những hình dạng khác nhau theo yêu cầu của ban tổ chức. Quá trình sếp hình hoàn tất cũng chính là lúc 1 thành viên đứng lên thuyết trình vầ giải thích về dụng cụ, kỹ thuật hái mận và ý nghĩa của mâm quả vừa được bày.
Phần thi ăn mận
Ăn mận là phần thi được mong đợi nhất và cũng là phần thi nhận được sự cổ vũ đông đảo nhất trong phần thi kỹ năng của hội thi. Mỗi một đội sẽ cử ra một thành viên để tham ra thử thách đó là trong vòng 90 giây thành viên đội nào ăn được nhiều mận hơn thì sẽ dành chiến thắng.
So tài kiến thức về mận hậu Mộc Châu
Những đội chơi phải thể hiện thật ấn tượng bài thuyết trình của mình và bắt buộc phải đảm bảo những yếu tố nội dung như sau: nguồn gốc mận hậu, diện tích trồng mận, sản lượng hàng năm; những sản phẩm được chế biến từ quả mận; giá trị kinh tế; hàm lượng dinh dưỡng; tác dụng tuyệt vời của mận hậu đối với con người.
Kết thúc bài thuyết trình, đội thi sẽ bốc thăm để lựa chọn một câu hỏi mà BTC đã chuẩn bị từ trước. Đội thi nào trả lời đúng sẽ được cộng điểm.
Vinh danh những cá nhân tiêu biểu trong việc phát triển mận hậu Mộc Châu
Sau phần thi về kiến thức sẽ đến phần trao giải cũng như công bố 5 cá nhân xuất sắc nhất được vinh danh.
Ngoài ra còn rất nhiều hoạt động vui chơi, thể thao sôi động khác như: thi kéo co (phần thi cho đội thi hái mận), trò chơi Rồng ấp trứng, thi bắn nỏ (phần thi đặc biệt dành cho khách du lịch), thi cắm trại, … Nếu có cơ hội, bạn hãy đến du lịch Mộc Châu vào cuối thánh 5 này để được trải nghiệm công việc hái mận với người nông dân và được nếm các sản phẩm làm từ mận như: mận sấy khô, siro mận…và đừng quên chọn những quả mận tươi ngon, căng mọng, căng bóng về làm quà cho bạn bè, người thân.
Diệu Thương