Trà hoa vàng tại huyện miền núi Ba Chẽ được chọn tạo từ trà hoa vàng mọc tự nhiên trong rừng từ nhiều năm trước. Ban đầu lượng hoa ít nhưng được một số tiểu thương nước ngoài thu mua với giá cao. Nhận thấy giá trị của trà hoa vàng, năm 2010 bà con đồng bào trên địa bàn đã trồng thành vùng tập trung.
Đến nay, với những đặc tính vượt trội cho sức khỏe người tiêu dùng, được các tổ chức khoa học nghiên cứu và đánh giá, trà hoa vàng đã trở thành cây “đổi đời” của người dân Ba Chẽ với giá bán hoa khô dao động từ 13-15 triệu đồng/kg.
Hiện, huyện Ba Chẽ có diện tích trồng trà hoa vàng trên 200 ha, trong đó có 100 ha đã cho thu hoạch với trên 500 hộ trồng. Giá trị là vậy nhưng cây trà hoa vàng sinh trưởng phát triển chậm, phải hơn 5 năm mới có hoa. Bên cạnh một số loại sâu bệnh thì một năm cây lên đọt non 2 lần, khi lên đọt non có hoa thì hoa sẽ bị héo dẫn đến sản lượng giảm.
Cây trà hoa vàng được trồng ở vùng đồng bào miền núi Ba Chẽ trên nền đất ít tạp chất, chưa bị tác động nhiều bởi hóa chất nên sản phẩm không bị ảnh hưởng bởi hóa chất. Đối với trà hoa vàng chỉ cần pha với nước từ 80 độ trở lên đã tiết ra nhiều các hoạt chất có lợi mà không cần phải sử dụng các biện pháp phức tạp khác. Tuy nhiên với phụ nữ có thai không được sử dụng trà hoa vàng và mỗi người không nên sử dụng quá 3gam lá hoặc hoa trong 1 ngày.
Năm 2019, để xác định được những hoạt tính của loài cây này, huyện Ba Chẽ đã phối hợp với Viện Hàn lâm Khoa học công nghệ Việt Nam gửi mẫu sang Phòng thí nghiệm BioDetection Systems (BDS) của Hà Lan để phân tích, đánh giá các hoạt chất. Kết quả cho thấy: trà hoa vàng (Golden Camelia) với các khả năng, đặc tính quý như chống ung thư, chống lão hóa, tác dụng chống nội tiết tố (hoóc môn) và chống rối loạn chuyển hóa, tác dụng tăng cường chuyển hóa và tác dụng ức chế miễn dịch, kháng khuẩn tốt…
Hiện trà hoa vàng có giá bán khoảng 15 triệu đồng/kg hoa sấy khô, hoa tươi thu mua với giá 600.000 đồng/kg.
Với mong muốn bảo tồn, phát triển nguồn gen dược liệu quý này, trong những năm qua, Công ty CP Kinh doanh Lâm sản Đạp Thanh (huyện Ba Chẽ) đã thực hiện đề tài "Nghiên cứu xây dựng kỹ thuật nhân giống và quy trình sản xuất các sản phẩm trà hoa vàng". Nhóm nghiên cứu đã áp dụng thành công mô hình nhân giống cây trà hoa vàng bằng phương pháp giâm hom, đáp ứng được nhu cầu về giống cho trồng cây trà hoa vàng trên quy mô lớn.
Ông Nịnh Văn Trắng - Giám đốc công ty CP Kinh doanh Lâm sản Đạp Thanh là người đầu tiên mang trà hoa vàng từ rừng về nhà. Từ sự thành công của ông, nhiều người dân trên địa bàn cũng học và làm theo. Đến nay, trà hoa vàng không chỉ là dược liệu quý mà còn giúp nhiều người dân nơi đây “đổi đời”.
Hoàng Anh