Trong một thế giới mà chuỗi giá trị đang dịch chuyển không ngừng và tiêu chuẩn toàn cầu ngày càng khắt khe, thương hiệu chè Việt muốn vươn tầm không thể chỉ dựa vào chất lượng nguyên liệu. Bài toán lớn hơn là làm sao để tạo ra giá trị gia tăng, đưa sản phẩm “made in Vietnam” bước chân vào chuỗi cung ứng quốc tế, không chỉ ở dạng thô hay trung gian. Và một trong những câu trả lời quan trọng nhất chính là: kết nối chiến lược giữa các doanh nghiệp tư nhân trong nước và khối doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).
Liên kết FDI & tư nhân là bệ phóng chiến lược, giúp chè Việt nâng tầm giá trị, chuyển mình mạnh mẽ và khẳng định vị thế trên chuỗi cung ứng toàn cầu với bản sắc riêng. Ảnh minh họa
Sự hợp tác này không chỉ là một chiến lược kinh tế ngắn hạn, mà là bước đi mang tính cấu trúc để chè Việt tái định vị: từ ngành sản xuất nông nghiệp truyền thống sang ngành hàng thực phẩm đồ uống cao cấp, gắn với giá trị bản địa, công nghệ và tiêu chuẩn toàn cầu.
FDI và tư nhân: Hai mảnh ghép còn thiếu nhau
Nếu doanh nghiệp FDI có lợi thế rõ rệt về công nghệ chế biến sâu, kiểm soát chất lượng theo tiêu chuẩn châu Âu, Mỹ, Nhật… và mạng lưới tiêu thụ toàn cầu, thì doanh nghiệp tư nhân Việt Nam lại sở hữu mạng lưới nguyên liệu rộng lớn, kinh nghiệm gắn bó với vùng chè và hiểu thị trường bản địa. Sự thiếu vắng một mắt xích liên kết chặt chẽ giữa hai lực lượng này trong nhiều năm qua khiến ngành chè Việt dù có tiềm năng, vẫn thường mắc kẹt trong chuỗi giá trị thấp.
Một mối quan hệ đối tác đúng nghĩa không chỉ mua bán nguyên liệu mà là chia sẻ công nghệ, thị trường, tiêu chuẩn quản trị sẽ giúp doanh nghiệp tư nhân nhỏ và vừa trong ngành chè “nâng cấp” bản thân, từ đó từng bước chen chân vào các chuỗi cung ứng giá trị cao, chứ không chỉ là nhà cung ứng nguyên liệu thô như hiện nay.
Nghị quyết 68-NQ/TW: Đòn bẩy thể chế thúc đẩy liên kết
Ngày 4/5/2025, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, với nhiều điểm nhấn đột phá về thể chế. Trong đó, nhiệm vụ số 5 nhấn mạnh việc thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI. Đây không chỉ là lời kêu gọi, mà là một khung chính sách cụ thể, với các công cụ mạnh mẽ: từ khuyến khích hình thành cụm ngành liên kết, yêu cầu các dự án FDI nội địa hóa chuỗi cung ứng ngay từ giai đoạn phê duyệt, đến các chính sách tài chính thuế ưu đãi cho hoạt động chuyển giao công nghệ, đào tạo kỹ thuật và hỗ trợ DNNVV.
Với ngành chè, Nghị quyết này chính là cú huých thể chế tạo ra một “sân chơi mới”, nơi các doanh nghiệp tư nhân nhỏ và vừa không còn đứng bên lề các siêu dự án FDI, mà trở thành một phần trong chiến lược nội địa hóa, với điều kiện: nâng cấp chuẩn quản trị, chất lượng sản phẩm và khả năng hợp tác.
Khi chè Việt có cơ hội “cất cánh”
Không chỉ mang lại lợi ích cho mỗi doanh nghiệp riêng lẻ, mô hình liên kết FDI và tư nhân nếu được triển khai bài bản sẽ tạo ra những thay đổi mang tính hệ sinh thái cho ngành chè Việt:
Thứ nhất, gia tăng hàm lượng giá trị nội địa trong chuỗi. Thay vì nhập khẩu bán thành phẩm hoặc sơ chế ở nước ngoài, các doanh nghiệp FDI nếu sử dụng nguyên liệu chè Việt, chuyển giao công nghệ và đặt cơ sở chế biến ngay tại địa phương, sẽ giúp giữ lại nhiều hơn giá trị gia tăng trong nước.
Thứ hai, đẩy nhanh quá trình tiêu chuẩn hóa và hội nhập. Việc tham gia chuỗi cung ứng của FDI đòi hỏi các doanh nghiệp tư nhân phải cải tiến quy trình sản xuất, quản trị chất lượng theo chuẩn quốc tế, từ đó nâng cao uy tín và năng lực cạnh tranh.
Thứ ba, chè Việt có thể xuất hiện trong các phân khúc cao cấp: trà sức khỏe, trà thảo mộc, thực phẩm chức năng là những lĩnh vực đang tăng trưởng mạnh mẽ trên thị trường toàn cầu, nhờ sự hỗ trợ về kỹ thuật, đóng gói và chứng nhận từ các đối tác FDI.
Từ tầm nhìn đến hành động
Để chuyển hóa tiềm năng thành hiện thực, cả doanh nghiệp tư nhân và cơ quan quản lý cần có chiến lược dài hạn. Với tư nhân, điều cấp thiết là nâng cao năng lực nội tại: từ chuẩn hóa quy trình trồng, thu hái, chế biến đến quản trị minh bạch, có khả năng chứng minh chất lượng truy xuất nguồn gốc. Đồng thời, cần chủ động tìm kiếm, thiết lập quan hệ đối tác chiến lược thay vì chờ đợi bị “mua hàng”.
Về phía nhà nước, ngoài việc ban hành khung chính sách như Nghị quyết 68, cần đi kèm cơ chế thực thi cụ thể: ưu đãi thuế cho hoạt động liên kết chuỗi, hỗ trợ tài chính, tín dụng cho doanh nghiệp tư nhân đạt chuẩn quốc tế, và đặc biệt là thúc đẩy hình thành các cụm ngành chè có sự tham gia của FDI nơi doanh nghiệp tư nhân đóng vai trò then chốt.
Cuối cùng, xúc tiến thương mại chung cũng là một giải pháp hữu hiệu. Việc xây dựng thương hiệu “Trà Việt – liên kết FDI” và xuất hiện trong các hội chợ quốc tế dưới một hình ảnh chuyên nghiệp, minh bạch và tiêu chuẩn cao, sẽ giúp chè Việt không còn là “nguyên liệu giá rẻ” mà trở thành sản phẩm có bản sắc và giá trị thực sự trên thị trường toàn cầu.
Liên kết chiến lược giữa FDI và doanh nghiệp tư nhân trong ngành chè không phải là một lựa chọn, mà là một tất yếu nếu Việt Nam muốn nâng tầm ngành hàng này thành thương hiệu quốc gia. Đó không chỉ là chuyện kinh tế, mà còn là một bước chuyển văn hóa: khi chè Việt thôi chỉ là sản phẩm địa phương, mà trở thành biểu tượng của một nền nông nghiệp hội nhập, có bản sắc, chất lượng và tầm vóc quốc tế. Và bệ phóng ấy, đang bắt đầu bằng chính những mối liên kết hôm nay.