Trong những trường hợp này, liệu các hành khách và phi hành đoàn đang ở trên máy bay có an toàn? Tại sao khi nhân viên kỹ thuật cùng tổ bay đang thông thoại với nhau bằng cáp nghe nối trực tiếp và máy bay đang dừng đỗ ở sân bay bị sét đánh trúng, trong khi phi công trên buồng lái không bị ảnh hưởng gì thì nhân viên kỹ thuật dưới mặt đất lại có thể bị ảnh hưởng rất nặng thậm chí có những trường hợp hy hữu gây tử vong?
Thực tế, trên các máy bay hiện đại đều có lắp hệ thống Rada thời tiết ở phần mũi máy bay với màn hình màu trong buồng lái để Phi công dễ dàng nhận biết các đám mây thường, mây tích điện hoặc các đám mây dông có tích điện với cường độ lớn theo cấp độ tương ứng với màu sắc của đám mây trên màn hình (từ xanh đến vàng, đỏ và hồng - tím).
Hình ảnh sét đánh trúng máy bay khi đang đỗ tại sân bay được camera an ninh thu lại. Hình minh họa.
Các máy bay đời cũ hoặc do Liên Xô (cũ) sản xuất chỉ được trang bị màn hình Rada đen – trắng, các Phi công phải phân biệt cấp độ đám mây thông qua màu sắc đậm nhạt hiển thị trên màn hình nên độ chính xác không cao. Rada thời tiết, với ăng ten có thể quét 30 độ theo phương thẳng đứng và 180 độ theo phương nằm ngang, giúp Phi công có thể điều khiển máy bay bay vòng hoặc né tránh những vùng thời tiết xấu hoặc tiềm ẩn giông sét.
Các máy bay đều được trang bị công nghệ chống sét, với các lớp và các thiết bị bảo vệ an toàn khi máy bay bị sét đánh trúng. Vỏ máy bay được chế tạo từ những vật liệu dẫn điện, chủ yếu là hợp kim nhôm.
Đối với máy bay thế hệ mới nhất (như Boeing B787, Airbus A350…), để tăng sức bền và giảm trọng lượng của thân máy bay, vỏ máy bay được chế tạo từ vật liệu tổng (Composite) không dẫn điện nhưng trên bề mặt của vật liệu này được phủ một lớp vật liệu dẫn điện.
Như vậy, thân máy bay được cấu tạo như một lồng Faraday, dòng điện được tạo ra bởi thân máy bay đang chuyển động ma sát với không khí và dòng điện cũng như từ trường rất lớn được tạo ra bởi tia sét chỉ di chuyển theo vỏ máy bay.
Tại phần cuối đằng sau cánh và đuôi máy bay được gắn những que khử tĩnh điện (hay còn gọi là chổi phóng điện – một từ chuyên môn được sử dụng trong lĩnh vực bảo dưỡng máy bay). Chính vì cấu tạo của hệ thống như vậy mà khi máy bay bị sét đánh trúng thì phi hành đoàn và hành khách đang ngồi trên máy bay hầu như không bị ảnh hưởng gì.
Các thiết bị, khí tài điện, điện tử trên máy bay cũng được bảo vệ an toàn. Điều này cũng giải thích cho băn khoăn của rất nhiều người: khi nhân viên kỹ thuật cùng tổ bay đang thông thoại với nhau bằng tai nghe nối cáp trực tiếp, máy bay bị sét đánh trúng, trong khi nhân viên kỹ thuật dưới mặt đất có thể bị ảnh hưởng, gặp nguy hiểm thì phi công đang ngồi trên buồng lái lại không hề hấn gì.
Để giảm thiểu ảnh hưởng của việc sét đánh trúng máy bay đối với nhân viên phục vụ kỹ thuật mặt đất, các nhà chức trách Hàng không đều có quy định về an toàn khai thác khu bay, trong đó có điều khoản không sử dụng tai nghe để liên lạc giữa nhân viên dưới mặt đất với nhân viên bên trên tàu bay trong điều kiện thời tiết cực đoan/sấm, chớp, sét. Trong trường hợp cần thiết phải liên lạc thì sử dụng tín hiệu liên lạc bằng tay theo đúng hướng dẫn chuyên ngành Hàng không. Các quy định này cũng không loại bỏ được hoàn toàn rủi ro vì thời tiết cực đoan nhiều khi diễn ra rất bất ngờ, trong thời gian ngắn, rất khó khăn trong dự báo và xử lý tình huống.
Trên máy bay, những thùng chứa nhiên liệu bay là rất nguy hiểm khi bị sét đánh trúng vì dễ gây hỏa hoạn. Mối nguy hiểm lớn nhất ở đây là hơi của nhiên liệu tồn tại trong không khí tại khoảng trống của thùng nhiên liệu, rất dễ dàng bắt cháy và gây nổ.
Vì vậy, để khắc phục điều này, khi nhiên liệu tiêu hao vơi đến đâu thì khoảng trống của thùng đựng nhiên liệu sẽ ngay lập tức được tự động lấp đầy bằng khí Trơ (khí Ni tơ hoặc khí Các bon níc) – là các loại khí không bị bắt cháy. Ngoài ra, các nhà chế tạo cũng thiết kế phần vỏ thùng nhiên liệu đủ dày; thùng chứa, ống dẫn, đường cấp, nắp đậy được cấu tạo cực kín để không một tia lửa nhỏ nào có thể bùng phát khi bị sét đánh trúng.
Trước lúc được xuất xưởng để đưa vào khai thác, mỗi máy bay đều phải trải qua rất nhiều lần thử nghiệm sét đánh trúng, theo đúng các quy định nghiêm ngặt của Nhà chức trách Hàng không, đảm bảo rằng: máy bay khi được sử dụng và đưa vào khai thác sẽ an toàn tuyệt đối trong mọi trường hợp nếu bị “Trời đánh”!
Minh Tuấn