Từ Thần thoại Hy Lạp...
Câu chuyện bắt đầu từ thần thoại Hy Lạp, với vị thần y học Asclepius, con trai của thần Apollo. Asclepius được thừa hưởng tài năng y thuật phi thường từ cha, ông có khả năng chữa lành mọi loại bệnh tật, thậm chí là hồi sinh người chết. Con gái út của ông, Hygeia, cũng là một nữ thần, đại diện cho sức khỏe, sự sạch sẽ và vệ sinh. Hai cha con Asclepius và Hygeia đã cùng nhau cứu giúp vô số người, mang lại sức khỏe và hạnh phúc cho nhân loại.
Tuy nhiên, tài năng của Asclepius lại khiến Zeus, vị thần tối cao lo sợ. Zeus e ngại rằng nếu Asclepius tiếp tục chữa trị cho con người, họ sẽ trở nên bất tử, phá vỡ sự cân bằng của thế giới. Vì vậy, Zeus đã dùng sấm sét đánh chết Asclepius. Sau đó, Hygeia cũng qua đời vì đau buồn.
Để tưởng nhớ công ơn của hai vị thần, người dân Hy Lạp đã xây dựng đền thờ để thờ phụng họ. Truyền thuyết kể rằng, những con rắn thường xuất hiện trong đền thờ Asclepius. Ban đầu, chúng nằm bất động như đã chết, nhưng khi được nhấc lên và thả xuống đất, chúng lại trườn đi một cách kỳ diệu. Người dân tin rằng, những con rắn này đã được Asclepius hồi sinh và chúng mang trong mình sức mạnh chữa bệnh thần kỳ.
Hình ảnh Asclepius thường được miêu tả là một người đàn ông uy nghi, tay trái cầm cây gậy – biểu tượng của quyền lực siêu nhiên, bên cạnh là con gái Hygeia với chén thuốc trên tay. Đặc biệt, có một con rắn quấn quanh cây gậy của Asclepius và thò đầu vào chén thuốc của Hygeia. Từ đó, hình ảnh con rắn quấn quanh cây gậy và chén thuốc đã trở thành biểu tượng bất diệt của ngành Y - Dược.
...Đến biểu tượng Y học
Trong y học cổ truyền, con rắn từ lâu đã được xem là loài vật linh thiêng, biểu trưng cho sự thông thái, khả năng chữa lành bệnh và kéo dài tuổi thọ. Đặc biệt, khả năng "lột xác" của rắn khiến con người liên tưởng đến sự tái sinh, sự trẻ mãi không già. Sự xuất hiện của con rắn trong biểu tượng y học mang ý nghĩa của sự chữa lành, phục hồi sức khỏe.
Trong đó, biểu tượng Cây gậy Asclepius, với hình ảnh con rắn quấn quanh cây gậy, đại diện cho ngành Y. Cây gậy tượng trưng cho sự hỗ trợ, nâng đỡ, còn con rắn tượng trưng cho sự chữa lành, tái sinh.
Biểu tượng Chén thuốc Hygeia với hình ảnh con rắn quấn quanh chén thuốc, đại diện cho ngành Dược. Chén thuốc tượng trưng cho dược phẩm, còn con rắn tượng trưng cho sự khôn ngoan trong việc sử dụng thuốc để chữa bệnh.
Sự lan tỏa của biểu tượng
Từ Hy Lạp, biểu tượng con rắn trong y học đã lan rộng ra khắp thế giới. Người La Mã cổ đại cũng tôn thờ Asclepius (với tên gọi Aesculapius) và sử dụng biểu tượng con rắn trong y học của họ.
Năm 1796, chén thuốc Hygeia chính thức được Pháp công nhận là biểu tượng của ngành Dược. Hiệp hội Dược học Paris đã cho phát hành biểu tượng này được đúc bằng đồng. Sự ảnh hưởng của Pháp đã đưa biểu tượng này đến nhiều quốc gia khác, trong đó có Việt Nam. Trước đây, các nhà thuốc tây ở Việt Nam thường treo biển hiệu có hình cây thánh giá màu xanh lá cây và chén thuốc Hygeia. Người dân nhìn thấy biểu tượng này sẽ biết đó là nơi bán thuốc chữa bệnh.
Tại Mỹ, chén thuốc Hygeia được Hiệp hội Dược sĩ Hoa Kỳ (APhA) chính thức công nhận là biểu tượng ngành Dược vào năm 1964.
Ý nghĩa sâu xa
Biểu tượng con rắn trong ngành Y - Dược vượt xa ý nghĩa minh họa đơn thuần, ẩn chứa trong đó là những tầng ý nghĩa sâu sắc. Rắn là loài vật thông minh và tinh ranh, tượng trưng cho sự am hiểu tường tận về cơ thể người, bệnh tật và phương pháp chữa trị. Khả năng "lột xác" kỳ diệu của rắn gửi gắm thông điệp về sự tái sinh, phục hồi sức khỏe, mang đến hy vọng cho người bệnh.
Nọc độc vừa mang tính sát thương, vừa có thể bào chế thành thuốc cứu người, thể hiện sự cân bằng mong manh giữa sự sống và cái chết, giữa độc tính và dược tính. Hình ảnh con rắn còn là biểu tượng của hy vọng, của sự sống mới, thắp lên niềm tin vào sự chiến thắng bệnh tật trong tâm trí người bệnh.
Hành trình của con rắn từ thần thoại Hy Lạp đến biểu tượng ngành Y - Dược là một câu chuyện thú vị và đầy ý nghĩa. Hình ảnh con rắn quấn quanh cây gậy Asclepius và chén thuốc Hygeia không chỉ là biểu tượng của ngành Y - Dược, mà còn là biểu tượng của sự khôn ngoan, sự chữa lành, sự tái sinh và hy vọng. Năm Tỵ, chúng ta hãy cùng chiêm nghiệm về ý nghĩa sâu xa của biểu tượng này, và trân trọng những đóng góp to lớn của ngành Y - Dược đối với sức khỏe và hạnh phúc của con người.
Bảo AN