Xã Hồng Thái, tỉnh Tuyên Quang, nằm yên bình ở độ cao hơn 1.000 mét so với mực nước biển, nơi mây vờn quanh núi, suối reo quanh bản. Vẻ đẹp hoang sơ, khí hậu mát lành quanh năm cùng thổ nhưỡng giàu dinh dưỡng đã tạo điều kiện hoàn hảo cho chè Shan tuyết sinh trưởng. Bao đời nay, chè Shan tuyết Hồng Thái không chỉ là sản vật quý giá của núi rừng, mà còn là niềm tự hào, biểu tượng văn hóa của đồng bào Dao, Mông. Hành trình nâng tầm thương hiệu chè Shan tuyết Hồng Thái chính là câu chuyện về sự giao thoa tinh tế giữa truyền thống, khoa học và khát vọng vươn xa.
Người dân xã Hồng Thái thu hái chè Shan tuyết.
Tinh hoa trong từng búp chè
Cây chè Shan tuyết Hồng Thái sinh trưởng tự nhiên giữa mây ngàn, quanh năm hấp thụ sương mù và tinh khí của núi rừng. Mỗi búp chè non được phủ lớp lông tơ trắng mịn như tuyết, khi pha cho nước màu vàng óng, hương thơm thanh mát, vị chát dịu, ngọt hậu lâu tan. Cái hương vị ấy không chỉ đến từ thiên nhiên ưu đãi, mà còn từ bàn tay khéo léo, kinh nghiệm truyền đời của người dân bản địa.
Người Dao, người Mông ở Hồng Thái từ bao đời đã giữ thói quen sao chè thủ công trên bếp củi. Mỗi mẻ chè là kết tinh của thời gian, lửa và kỹ thuật được truyền qua nhiều thế hệ. Khi sao chè, người thợ phải cảm nhận bằng cả xúc giác, nghe tiếng lá “rào rào” chuyển dần sang “xào xạo”, cảm nhận mùi thơm ngọt dần lan tỏa, đó là khoảnh khắc chè đạt tới độ “chín” hoàn hảo. Chính sự tận tâm và tinh tế ấy giúp chè Shan tuyết Hồng Thái có hương vị không thể trộn lẫn, là “linh hồn” của núi rừng Tuyên Quang.
Từ sản vật bản địa đến sản phẩm hàng hóa
Nhận thấy tiềm năng to lớn của cây chè cổ thụ, năm 2018, Hợp tác xã (HTX) Sơn Trà được thành lập tại xã Hồng Thái, ban đầu chỉ với 8 thành viên. Mục tiêu của HTX không chỉ là sản xuất chè, mà còn là phát triển vùng nguyên liệu sạch, bền vững và nâng tầm thương hiệu đặc sản địa phương. Đến nay, HTX đã có 20 thành viên, quản lý 64 ha chè Shan tuyết, trong đó có tới 29 ha là chè cổ thụ trên 100 năm tuổi, nguồn gen quý hiếm được bảo tồn và khai thác hợp lý.
Giai đoạn 2023–2025, HTX Sơn Trà tiếp tục trồng mới 10,5 ha chè theo hướng hữu cơ, mở rộng vùng nguyên liệu, ứng dụng khoa học, kỹ thuật vào từng công đoạn: từ đốn tỉa, tạo tán, bón phân hữu cơ, đến phòng trừ sâu bệnh bằng biện pháp sinh học. Tất cả đều được kiểm soát nghiêm ngặt, nhằm bảo đảm cây chè sinh trưởng khỏe mạnh, hương vị tinh khiết và an toàn cho người tiêu dùng.
Theo ông Đặng Ngọc Phố, Giám đốc HTX Sơn Trà, “sản phẩm muốn đi xa phải bắt đầu từ chất lượng.” Chính vì vậy, HTX luôn kiên định với phương châm “ba không”: không thuốc bảo vệ thực vật, không phân bón hóa học, không chất bảo quản. Mô hình sản xuất này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn đáp ứng xu hướng tiêu dùng xanh, sạch của thị trường hiện đại.
Dấu ấn của sự chuyên nghiệp
Nhờ quy trình sản xuất nghiêm ngặt và định hướng phát triển đúng đắn, năm 2022, vùng nguyên liệu chè Shan tuyết Hồng Thái được cấp chứng nhận Tiêu chuẩn Nông nghiệp hữu cơ Việt Nam, đánh dấu bước tiến mới trong hành trình sản xuất sạch. Năm 2023, cơ sở chế biến của HTX tiếp tục đạt chứng nhận ISO 22000:2018 về quản lý an toàn thực phẩm, mở cánh cửa cho sản phẩm vươn ra thị trường quốc tế.
Hiện nay, HTX Sơn Trà đã phát triển 4 sản phẩm đạt chuẩn OCOP 4 sao gồm: Chè Shan tuyết 1 tôm 1 lá, Chè Shan tuyết 1 tôm 2 lá, Chè Lộc Trà và Chè túi lọc Shan tuyết. Các sản phẩm đều được đóng gói tinh tế, mang dấu ấn thương hiệu riêng, được thử nghiệm xuất khẩu sang Pháp và Mỹ. Mục tiêu của HTX là đạt chuẩn OCOP 5 sao quốc gia, đưa chè Shan tuyết Hồng Thái trở thành sản phẩm đặc trưng của tỉnh Tuyên Quang trên bản đồ đặc sản Việt Nam.
Hành trình khẳng định thương hiệu
Song song với sản xuất, HTX Sơn Trà đặc biệt chú trọng công tác xây dựng thương hiệu. Từ việc đăng ký nhãn hiệu độc quyền đến tham gia các chương trình xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm, thương hiệu “Chè Shan tuyết Hồng Thái” ngày càng được biết đến rộng rãi.
Năm 2020, sản phẩm được vinh danh Thương hiệu Vàng Nông nghiệp Việt Nam; năm 2021, được cấp Giấy chứng nhận nhãn hiệu độc quyền; năm 2022, lọt Top 50 Thương hiệu – Nhãn hiệu nổi tiếng Châu Á – Thái Bình Dương; và năm 2024, được công nhận Sản phẩm Công nghiệp Nông thôn tiêu biểu cấp khu vực. Những thành tích ấy không chỉ là niềm tự hào của người dân Hồng Thái, mà còn là lời khẳng định về tầm vóc của thương hiệu chè Shan tuyết Tuyên Quang trên thị trường trong nước và quốc tế.
Gắn sản phẩm với du lịch trải nghiệm
Theo ông Ma Quý Đôn, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Hồng Thái, chè Shan tuyết được xác định là cây trồng chủ lực trong chiến lược phát triển kinh tế địa phương. “Chúng tôi hướng tới mô hình sản xuất, chế biến, tiêu thụ gắn liền với du lịch trải nghiệm. Không chỉ bán chè, mà bán cả văn hóa, cảnh quan và bản sắc của người Hồng Thái.”
Những đồi chè trăm tuổi giờ đây không chỉ là vùng nguyên liệu, mà còn là điểm đến du lịch hấp dẫn. Du khách có thể tham quan, hái chè, sao chè cùng người dân, thưởng thức tách trà nóng giữa sương núi, cảm nhận trọn vẹn hương vị núi rừng. Mô hình du lịch sinh thái, trải nghiệm này vừa giúp quảng bá thương hiệu, vừa tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng.
Hướng tới tương lai bền vững
Trong định hướng phát triển sắp tới, xã Hồng Thái tiếp tục mở rộng diện tích chè theo hướng hữu cơ, tăng năng suất và chất lượng, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số trong quảng bá, thương mại điện tử. Chính quyền địa phương và HTX Sơn Trà cùng đặt mục tiêu đưa chè Shan tuyết Hồng Thái trở thành sản phẩm biểu tượng của Tuyên Quang, vừa mang giá trị kinh tế cao, vừa là “sứ giả văn hóa” của vùng cao nguyên xanh.
Hành trình nâng tầm thương hiệu chè Shan tuyết Hồng Thái là minh chứng cho sức mạnh của sự kiên định, sáng tạo và lòng tự hào bản địa. Mỗi búp chè được hái trong sương sớm không chỉ là tinh hoa của đất trời, mà còn chứa đựng khát vọng vươn xa của người dân nơi đây, những con người đang biến cây chè cổ thụ thành niềm tự hào xanh, đưa hương vị núi rừng Tuyên Quang lan tỏa khắp năm châu.