Mâm cỗ tết miền Bắc: Thanh tao và cầu kỳ
Mâm cỗ ngày Tết của người dân miền Bắc.
Người miền Bắc, đặc biệt là người Hà Nội, nổi tiếng với sự cầu kỳ trong việc chuẩn bị mâm cỗ Tết. Mâm cỗ truyền thống thường tuân thủ nguyên tắc “bốn bát sáu đĩa” hoặc sang trọng hơn là “tám bát mười hai đĩa”. Những món ăn trong mâm cỗ không chỉ đảm bảo sự hài hòa về hương vị mà còn mang ý nghĩa tượng trưng cho sự đủ đầy, sung túc.
Phần bát thường bao gồm các món canh truyền thống như măng nấu chân giò, miến nấu lòng gà, bóng bì nấu thả và chim câu hầm hạt sen. Nước dùng cho canh bóng thả phải được chế biến tỉ mỉ từ nước luộc gà, thêm chút tôm khô hoặc sò điệp khô để tạo vị ngọt thanh. Món ăn này không chỉ ngon miệng mà còn đẹp mắt nhờ sự kết hợp của bóng bì vàng ươm, mọc viên tròn và các loại rau củ như súp lơ, cà rốt, su hào được cắt tỉa khéo léo.
Phần đĩa gồm những món cơ bản như giò lụa, giò thủ, chả quế, nem rán, gà luộc, lòng gà xào dứa, tôm chiên và thịt xá xíu. Bên cạnh đó, mâm cỗ không thể thiếu bánh chưng xanh vuông vắn, đĩa xôi gấc đỏ tươi và bát cơm trắng chỉ được xới một lần - biểu tượng của sự thanh khiết, trang trọng.
Người Hà Nội cũng đặc biệt coi trọng việc bài trí mâm cỗ. Các món ăn được đặt trong những chiếc bát chiết yêu, miệng loe rộng để tôn lên vẻ đẹp của từng món. Dưa hành muối hay dưa góp được xem như món ăn kèm không thể thiếu, giúp cân bằng vị béo của các món thịt và tăng thêm hương vị đậm đà cho mâm cỗ ngày Tết.
Mâm cỗ Tết miền Trung: Giao thoa giữa cung đình và bình dân
Người miền Trung, đặc biệt là xứ Huế, mang đến một mâm cỗ Tết đậm chất cung đình, nơi sự cầu kỳ, tỉ mỉ đạt đến đỉnh cao. Mâm cỗ ở đây thường có nhiều món hơn so với miền Bắc, bởi người miền Trung quan niệm rằng càng nhiều món ăn, năm mới sẽ càng sung túc.
Mâm cỗ Tết miền Trung thường có bánh tét - loại bánh được gói hình trụ dài, khác với bánh chưng vuông vắn của miền Bắc. Bên cạnh đó, các món nem lụi, tré, thịt luộc cuốn bánh tráng hay bò thưng (bò kho mật mía) cũng góp phần làm nên sự phong phú của mâm cỗ.
Một điểm đặc biệt trong mâm cỗ miền Trung là sự hòa quyện giữa các món ăn mặn và ngọt. Người dân nơi đây thường làm thêm các loại mứt gừng, mứt dừa, bánh in, chè lam để bày biện cùng với các món chính. Điều này không chỉ thể hiện nét văn hóa “chung vui” mà còn mang ý nghĩa cầu mong một năm mới ngọt ngào, hạnh phúc.
Dẫu rằng khí hậu khắc nghiệt và điều kiện kinh tế ở miền Trung không thuận lợi như các vùng khác, người dân nơi đây vẫn cố gắng gìn giữ truyền thống. Chính sự mộc mạc, chân tình trong từng món ăn đã tạo nên sức hút đặc biệt cho mâm cỗ Tết miền Trung.
Mâm cỗ Tết miền Nam: Phóng khoáng và sáng tạo
Nếu như mâm cỗ miền Bắc cầu kỳ, miền Trung tinh tế thì mâm cỗ miền Nam lại nổi bật với sự phóng khoáng và sáng tạo. Với vùng đất trù phú, nhiều sản vật, mâm cỗ Tết miền Nam là sự kết hợp giữa các món ăn dân dã và những đặc sản độc đáo, mang đậm hương vị sông nước.
Món ăn không thể thiếu trên mâm cỗ miền Nam là bánh tét, nhưng khác với miền Trung, bánh tét miền Nam thường được làm thêm nhân chuối hoặc nhân đậu đỏ để tăng thêm phần ngọt ngào. Thịt kho tàu với trứng vịt, nước dừa béo ngậy cũng là món ăn đặc trưng, gắn liền với ký ức ngày Tết của người dân Nam Bộ.
Ngoài ra, mâm cỗ miền Nam thường xuất hiện các món ăn mang hương vị biển cả như canh chua cá lóc, tôm rang, mực xào. Người miền Nam không kiêng món mực đầu năm như miền Bắc mà ngược lại, họ coi đây là món ăn may mắn. Điều này thể hiện rõ nét tính cách phóng khoáng, cởi mở của con người nơi đây.
Mâm cỗ Tết miền Nam cũng không thể thiếu đĩa củ kiệu tôm khô, món ăn dân dã nhưng đậm đà hương vị, thường được dùng kèm với bánh tét hoặc thịt kho. Bên cạnh đó, người miền Nam rất chuộng các loại trái cây tươi như dừa, mãng cầu, xoài, sung, đu đủ – tất cả đều mang ý nghĩa cầu chúc sự đủ đầy, hạnh phúc.
Mỗi mâm cỗ Tết của ba miền đều mang trong mình một câu chuyện, một bản sắc riêng. Dù có những khác biệt trong cách chế biến, bài trí, nhưng tất cả đều chung một mục đích: thể hiện lòng thành kính với tổ tiên và mang đến niềm vui, hạnh phúc cho gia đình.
Trong dòng chảy hiện đại, mâm cỗ Tết đã có những thay đổi nhất định để phù hợp với nhịp sống mới. Tuy nhiên, những giá trị truyền thống trong từng món ăn, từng nghi thức vẫn là sợi dây kết nối quá khứ với hiện tại, là cầu nối giữa các thế hệ trong mỗi gia đình.
Tết không chỉ là dịp để nghỉ ngơi mà còn là thời gian để cả gia đình quây quần, sẻ chia yêu thương, và cùng nhau giữ gìn những giá trị văn hóa lâu đời. Mâm cỗ Tết, dù ở miền Bắc, miền Trung hay miền Nam, vẫn mãi là biểu tượng đẹp đẽ nhất của Tết Việt, là nơi hội tụ tinh hoa ẩm thực và những ước nguyện an lành cho một năm mới đủ đầy, hạnh phúc.