Trà không chỉ là một thức uống mà còn là biểu tượng của sự tao nhã và chiều sâu văn hóa ở nhiều quốc gia châu Á. Từ những lá trà non xanh mướt trên đồi chè mùa xuân, người Trung Quốc thời Tống đã sáng tạo ra một trò chơi nghệ thuật độc đáo gọi là “đấu trà” hay “mính chiến.” Không dừng lại ở biên giới Trung Hoa, nghệ thuật này còn vượt đại dương để bén rễ và phát triển thành những nét đẹp riêng ở Nhật Bản.
Hình ảnh minh họa một cuộc thi “đấu trà” Trung Quốc thời xưa.
Nguồn gốc và sự phát triển của “đấu trà”
Theo ghi chép từ thời Bắc Tống, tục “đấu trà” khởi nguồn từ nhu cầu tận hưởng trà ở tầng lớp thượng lưu. Trong bầu không khí nhàn hạ, các nghệ nhân và người yêu trà bắt đầu nghĩ ra những cuộc thi thử tài nhận biết sắc, hương, vị trà. “Đấu trà” nhanh chóng lan rộng, trở thành thú vui tao nhã không chỉ trong cung đình mà còn trong dân gian.
Có hai hình thức chính của “đấu trà” ở Trung Quốc thời Tống. Thứ nhất, thi pha trà đòi hỏi người chơi phải đạt đến trình độ thượng thừa để tạo ra tách trà hoàn hảo. Quy trình điểm trà - từ việc rắc bột trà, điều cao, đến điểm thang và đánh bông trà - là thử thách lớn về sự tỉ mỉ và khéo léo. Người chiến thắng được quyết định bởi lớp bọt trà mịn màng, trắng sữa gọi là “hoa canh.”
Thứ hai, thi nhận biết trà yêu cầu thí sinh phải có kiến thức sâu rộng và khả năng cảm nhận tinh tế. Người chơi không chỉ phân biệt được nguyên liệu pha trà mà còn phải xếp hạng trà theo thứ bậc và miêu tả đặc tính từng loại.
Lan truyền và biến đổi tại Nhật Bản
Nghệ thuật “đấu trà” du nhập vào Nhật Bản thời Kamakura, nhanh chóng chiếm được cảm tình của tầng lớp Samurai. Với tinh thần cạnh tranh và đam mê tranh tài, người Nhật không chỉ giữ nguyên cách thức đấu trà mà còn sáng tạo thêm nhiều hình thức như Hồi trà hay Tứ chủng thập phục trà.
Cuộc thi Kabuki trà hiện đại ở thành phố Hamamatsu, tỉnh Shizuoka, Nhật Bản.
Ở Nhật Bản, các cuộc thi đấu trà nổi tiếng với quy mô lớn và giải thưởng hấp dẫn. Tuy nhiên, sự phát triển thái quá đã khiến một số cuộc thi trở thành cờ bạc trá hình, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Điều này buộc chính quyền phải cấm tổ chức các cuộc đấu trà dưới hình thức cá cược.
Thay vào đó, người Nhật chuyển sang thưởng trà theo cách thanh tao hơn, nhấn mạnh vào sự hòa hợp giữa thiên nhiên và tâm hồn. Từ những buổi thưởng trà tao nhã ấy, Trà đạo nghệ thuật sống chậm và tỉnh thức dần hình thành và trở thành một biểu tượng văn hóa độc đáo của Nhật Bản.
Di sản và sự hấp dẫn ngày nay
Dù trải qua nhiều thế kỷ, nghệ thuật đấu trà vẫn được gìn giữ và phát triển ở cả Trung Quốc và Nhật Bản. Những cuộc đấu trà hiện đại không chỉ là cơ hội để thử tài mà còn là trải nghiệm văn hóa độc đáo cho du khách. Tại Kyoto, Shizuoka hay các vùng nổi tiếng về trà, những buổi đấu trà được tổ chức như một cách để tôn vinh truyền thống và quảng bá văn hóa.
Nghệ thuật “đấu trà” không chỉ là một trò chơi tao nhã mà còn thể hiện tinh thần sáng tạo, sự am hiểu sâu sắc về trà và văn hóa thưởng thức trà của người xưa. Từ Trung Quốc đến Nhật Bản, “đấu trà” đã vượt qua biên giới quốc gia, lan tỏa giá trị văn hóa và trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ. Dù là những cuộc thi đầy kịch tính hay những khoảnh khắc bình yên thưởng trà, tất cả đều phản ánh sự trân quý đối với thiên nhiên và tâm hồn con người. Ngày nay, “đấu trà” không chỉ là di sản văn hóa mà còn là cầu nối để mọi người khám phá và hiểu sâu hơn về vẻ đẹp của trà, đồng thời gìn giữ những giá trị truyền thống trong cuộc sống hiện đại.