Sen tháng 6 hương thơm ngát
Trà ướp hương sen truyền thống là một thức uống độc đáo và tao nhã trong văn hóa trà Việt. Phải trải qua những công đoạn kỳ công tỉ mỉ mới làm ra được một tách trà sen hội tụ đủ tinh hoa của đất trời. Để ướp trà sen thì nguyên liệu không thể thiếu là chè khô và gạo sen. Gạo sen có chất lượng là gạo sen to mẩy của loài sen trăm cánh Bách Diệp, được trồng ở Tây Hồ. Công đoạn hái hoa tưởng đơn giản nhưng cũng khá cầu kỳ. Hoa sen phải được hái từ tinh mơ, tầm 4-5 giờ sáng. Người dân vùng Tây Hồ - Quảng Bá, Nhật Tân phải chống thuyền đi hái sen, sợ mặt trời lên cao hương sen bay mất, nhị hoa ôi thì gạo sen sẽ bị thâm và già, ướp trà không đượm hương thơm nữa. Sau khi hái hoa sen mang về nhà, người nghệ nhân nhanh tay tách lấy cánh hoa sen ra và sàng lấy gạo. Để chuẩn bị cho những công đoạn tiếp theo.
Hái sen từ mờ sáng để tránh việc mặt trời lên hương sen bay mất
Nghệ nhân Ngô Văn Xiêm tách gạo sen cùng cả nhà
Nghệ nhân ướp trà sen truyền thống Ngô Văn Xiêm ở Quảng An chia sẻ: “Nhà bác có truyền thống là trà ướp hương sen rất lâu rồi. Từ lúc hồ Tây có hoa sen thì bắt đầu làm đến giờ. Bác làm công việc này được gần 70 năm nhưng chưa có nơi nào có loại sen to trăm cánh và thơm như Tây Hồ.
Thực ra không phải mỗi sen vùng Tây Hồ ướp được trà, nhưng hoa vùng khác làm chất lượng rất kém không đảm bảo mùi hương. Do thổ nhưỡng của vùng này khá đặc biệt nên sen có mùi thơm ngọt ngào không nơi nào có được.”
Sen Bách Diệp trăm cánh vùng Đầm Trị - Tây Hồ
Khâu chọn chè khô cũng vô cùng quan trọng. Trà hương có ngọt có xanh hay không là tùy thuộc vào loại chè sử dụng. Loại hảo hạng nhất là chè mạn của vùng đất Thái Nguyên. Khi có đủ nguyên liệu cần thiết thì bắt tay vào ướp trà. Ướp trà trong phòng kín, không có gió để giữ hương sen không bay mất. Trà ướp hương sen là sự hòa quyện hai thức quý giá tinh túy của đất trời. Cứ một lượt chè lại một lượt gạo sen, sao cho cân bằng 1kg chè mạn với 1kg gạo sen. Sau 3 ngày, từng lớp cánh chè đã đượm vị ngọt ngào của hương sen. Khi đó mở ra sấy sàng, ướp lại gạo sen mới. Cứ như thế 7 lần thì sẽ có được trà ướp hương sen đạt chuẩn.
Theo bác Xiêm công việc này không khó nhưng cần tỉ mỉ và cẩn thận. Khâu phức tạp nhất trong cả quá trình là ướp trà sen: “Ướp trà khô rất vất vả bởi rất nóng. Khi ướp hương sen tuyệt nhiên không được dùng quạt, không chạy điều hòa, sấy sàng cũng thế bởi nếu không làm hương bay đi. Mọi công đoạn làm thủ công và rất sạch sẽ… Ướp trà truyền thống phức tạp và rất tốn sen”.
Gạo sen sau khi được tách sẽ ướp chung với trà Thái Nguyên hảo hạng
Sấy trà hương là một nghệ thuật khắt khe, vì nó góp phần quyết định độ bền trong hương thơm của trà. Nhiên liệu sấy tốt nhất là than hoa. Bọc trà vào túi giấy dày, đặt lên mầm đồng rồi cho lên bếp than hoa cháy liu riu. Phải chăm trở qua trở lại mới khỏi làm cháy khét trà. Bác Xiêm bảo, ướp trà sen có chung cách làm nhưng mỗi nhà có bí quyết riêng, ai khéo ở khâu nào thì chè ngon theo cách đó.
Trà ướp sen luôn được mọi người yêu thích. Mỗi kg trà sen có giá khoảng 7 triệu đồng, còn trà sen “ướp xổi” có giá từ 35.00 đồng - 80.000/bông. Mặc dù hiện nay đang nổi lên trà sen xổi nhưng đối với những người sành trà, khi đã nếm qua vị trà sen truyền thống thì không thể uống được loại nào khác. Trà ướp hương sen đặc biệt hút khách dịp tết, đó là sản vật quý giá, thức quà sang trọng của người Hà thành. Ngày xưa, chỉ những gia đình danh gia vọng tộc mới sử dụng trà sen. Ngày nay, trà sen vẫn là món quà quý. Mỗi gói trà đều được nâng niu, chăm chút với cả tâm đức của người làm trà.
Hương Trà