Bàn trà – Nơi hội tụ ngày Tết
Những ngày Tết, bàn trà trở thành nơi xôm tụ nhất trong mỗi gia đình. Bàn trà được bài trí trang trọng không kém gì mâm cỗ Tết. Bộ ấm chén sạch đẹp, được đặt trên khay khảm trai nhuốm màu thời gian, cùng với khay bánh mứt truyền thống và một bình hoa tươi, tạo nên một không gian thưởng trà ấm cúng và tinh tế. Cách bài trí bàn trà thể hiện sự tinh tế và gu thẩm mỹ của gia chủ, mỗi vật dụng đều được lựa chọn và sắp xếp một cách tỉ mỉ.
Ấm trà đầu tiên của năm mới được khai trên bàn trà này, để cả gia đình quây quần bên nhau, chúc thọ ông bà cha mẹ và mừng tuổi con cháu. Trong mỗi búp trà là sự kết tinh của tinh hoa đất trời, qua bàn tay chăm sóc của người trồng trà, qua bàn tay khéo léo của người nghệ nhân sao trà, trở thành một món quà quý giá trong mỗi gia đình Việt. Những búp trà từ vùng núi cao đến những đồi trà trung du, theo chân người Việt đi khắp mọi miền đất nước, từ Bắc vào Nam, suốt bốn mùa xuân, hạ, thu, đông.
Cách thưởng trà của người Việt không cầu kỳ, hoa mỹ như trà đạo Trung Hoa hay nghiêm ngặt như trà đạo Nhật Bản. Thưởng trà của người Việt mang nét giản dị, tự nhiên nhưng vẫn ẩn chứa sự tinh tế. Không gian thưởng trà thường là bên hiên nhà, hòa mình vào thiên nhiên. Trà cụ cũng được lựa chọn tối giản, đủ dùng, không phô trương nhưng vẫn toát lên sự tao nhã.
Mỗi loại trà đều mang một hương vị riêng, được tạo nên bởi điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng khác nhau. Người Việt trân trọng những sản vật đó và thưởng thức theo tiêu chí “Thời Trân” – thưởng thức những thực phẩm quý theo mùa. Nghệ nhân trà Nguyễn Ngọc Tuấn chia sẻ: "Người Việt thưởng trà không quá cầu kỳ, nhưng dụng tâm của người pha trà được quyện chặt trong từng chén trà thơm hương."
Những nét độc đáo trong văn hóa trà Việt
Từ cách chế biến trà cũng thể hiện sự đa dạng và sáng tạo của người Việt. Mùa hè, người ta thường dùng chè tươi hãm nước uống, một cách thưởng trà độc đáo có từ ngàn đời nay, hiếm thấy ở các quốc gia khác. Bên cạnh đó, trà còn được sao khô để làm trà xanh, giữ nguyên hương vị tươi ngon, hoặc được hong khô để làm trà vàng, dùng dần. Người Việt còn có cách lưu trữ trà bằng tre, nứa, thậm chí nấu trà thành cao để dùng lâu dài.
Việc lựa chọn nước pha trà cũng thể hiện sự tinh tế của người Việt. Sách xưa ghi lại những cách chọn nước cầu kỳ như nước sương đọng trên lá sen, nước giếng trong trên đỉnh đồi chùa, nước mưa lưu niên… Nước ngon sẽ làm nổi bật hương vị tiềm ẩn của lá trà. Nước phải đạt những tiêu chuẩn nhất định như mềm, mát, trong suốt, không vẩn đục, không mùi, vị tươi mát, ngọt ngào và đặc biệt là nguồn nước sạch, tràn đầy sinh khí.
Bên cạnh những yếu tố khách quan như trà, nước, trà cụ, yếu tố chủ quan – người pha trà (trà nhân) – đóng vai trò vô cùng quan trọng. Trà nhân thổi hồn vào chén trà qua từng động tác đun nước, chọn trà, lựa ấm. Để rồi khi người thưởng trà nhấp một ngụm trà, họ có thể cảm nhận được cả vũ trụ trong ấm trà, cả nhật nguyệt trong chén trà.
Nghệ thuật pha trà của người Việt là sự kết hợp hài hòa giữa sự cầu kỳ, tinh tế và sự giản dị. Nó không đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối trong từng động tác, mà quan trọng là nắm vững những nguyên lý cơ bản về trà, nước, trà cụ và tìm ra cách tốt nhất để khơi dậy hương vị của trà. Pha trà là một nghệ thuật, thể hiện qua từng chi tiết, từng phút của người pha trà, tạo nên sự hứng khởi và thích thú cho người thưởng trà, đồng thời là nghệ thuật giao tiếp tinh tế.
Theo thời gian, vị giác của người thưởng trà dần trở nên tinh tế hơn, nhạy bén hơn. Việc tiếp xúc với trà mỗi ngày giúp con người tìm về với những hương vị tự nhiên, giản dị. Qua quá trình thưởng trà, con người trải nghiệm nhiều cung bậc cảm xúc, từ mạnh mẽ, dậy hương đến thâm trầm, lắng đọng. Và đến một lúc nào đó, mỗi người sẽ tự tìm ra ý nghĩa riêng của việc uống trà.
Thưởng trà, dù một mình (độc ẩm) hay cùng bạn bè (đối ẩm), đều cần hội tụ đủ điều kiện tinh thần và thái độ trân trọng dành cho trà. Điều kiện đủ là tinh thần và thái độ của tự thân dành cho trà như thế nào khi chuyên chú pha trà độc ẩm hoặc mời bạn bè, thân hữu dùng chén trà trong khoảnh khắc hội ngộ nhau. Người không uống trà thì vẫn vui vẻ pha tách cà phê, ly nước mát hoặc rót ly nước lọc mời thân hữu hàn huyên cũng đều trân quý. "Nhất kỳ, nhất tuyệt" chính là vậy! Mỗi khoảnh khắc, mỗi chén trà đều là duy nhất và tuyệt vời.
Bảo AN