Lâu nay, mọi người thường phải đối phó, chạy theo nhiều loại bệnh tật vì chưa thể nghiên cứu được các loại thuốc, cách phòng tránh, ngăn ngừa được. Nhất là các loại dịch hay phát tán ra cộng động, lây nhiễm nhanh: cúm, sởi, đậu mùa, vi rút viêm gan A, B,C…Nếu kịp thời, chủ động chế được các loại vắc xin ngừa dịch bệnh ấy, cộng thêm ý thức tự giác cùng nhau phòng ngừa bệnh dịch theo khuyến cáo từ cơ quan chuyên môn, cụ thể là các thầy thuốc, nhất định con người sẽ khống chế được cao nhất tác động tiêu cực từ dịch bệnh, bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Sứ mệnh cao cả của người thầy thuốc là trị bệnh cứu người với phẩm cách “ Lương y như từ mẫu”. Lâu nay, các thầy thuốc chuyên môn giỏi lại có đạo đức nhất định được xã hội tôn vinh và ngợi ca. Chiến sĩ áo trắng, chiến binh thầm lặng, bàn tay vàng, người cứu nhân độ thế…là các cụm từ được báo chí làm tựa bài. Song, dường như những thầy thuốc tích cực tham gia hoạt động tuyên truyền, cảnh báo, tư vấn khuyến nghị, hướng dẫn người dân cách phòng, chống dịch bệnh; những nhà khoa học nghiên cứu thành công, sản xuất ra các loại thuốc phòng ngừa và đẩy lùi dịch bệnh còn ít được nhắc đến. Đại dịch Covid-19 là thực tế sống động về những biến chuyển phức tạp của dịch bệnh trong năm đầu của thế kỷ 21. Nó đưa ra thông điệp cảnh báo về những bệnh dịch mới do biến đổi gen, do ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu cực đoan. Trong đó không quên nhấn mạnh nguyên nhân từ con người. Ý thức phòng bệnh của mọi người luôn giữ vai trò quyết định sức khỏe chính họ.
Khi ý thức phòng bệnh đạt đỉnh thì dịch bệnh sẽ giảm đi và bớt nguy hiểm hơn. Vấn đề sức khỏe mang tính xã hội, tính hội nhập cao, không có biên giới, không phân biệt giới tính, độ tuổi, quốc gia, dân tộc. Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, dịch bệnh theo đó cũng “hòa nhập” với mọi quốc gia, mức độ lây lan nhanh hơn, nguy hại hơn. Đại dịch covid-19 là điển hình, đã cho chúng ta nhiều bài học xương máu. Ở nước ta, nhiều năm qua, Đảng, Chính phủ rất quan tâm đến vấn đề chăm sóc sức khỏe toàn dân. Ngành y tế - cơ quan quản lý nhà nước, cụ thể là các y bác sĩ, nhân viên y tế được giao trách nhiệm chủ trì, tổ chức triển khai thực hiện nhiều chương trình mang tầm quốc gia phòng, chống dịch bệnh.
Tuy vậy, nếu không có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, của toàn xã hội, toàn dân chung sức đồng lòng, trên dưới trong ngoài thông suốt dọc ngang, nhất là hệ thống truyền thông thì khó triển khai thành công công tác phòng, chống dịch bệnh. Những diễn biến phức tạp của bệnh sởi, cúm A, khi chuyển mùa, thời tiết diễn biến bất thường, các đối tượng không được tiêm chủng triệt để đã gây nên xáo trộn cuộc sống người dân, nhất là một số địa phương có mật độ dân số cao, không khí hay ô nhiễm như các thành phố lớn Hà Nội, Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai. Phát sinh ổ dịch, lây nhiễm trong thời điểm trước và sau Tết Ất Tỵ vừa qua là lời nhắc nhở vô cùng quý báu với mọi người.
Các quốc gia đang phát triển như Việt Nam vốn hưởng lợi từ những chương trình của WHO về phòng, chống dịch bệnh và ứng phó khẩn cấp, có thể gặp khó khăn trong việc đối phó khủng hoảng y tế nếu xảy ra, khi Tổng thống Mỹ quyết định rút khỏi WHO. Việt Nam cần tìm kiếm quan hệ đối tác mới để bù đắp thiếu hụt do Mỹ để lại, dẫn đến sự chênh lệch về y tế khu vực và ngoài khả năng chuẩn bị toàn cầu trước các đại dịch.
Đã từng có ý kiến cho rằng, muốn bảo vệ sức khỏe toàn dân, cần tập trung cao sức khỏe cho mọi người bằng việc hướng dẫn, xây dựng hạ tầng rộng khắp để họ tập thể dục, rèn luyện thân thể phù hợp với lứa tuổi, điều kiện làm việc, tâm sinh lý, nghề nghiệp, thể chất và thể trạng sức khỏe. Song, vẫn phải song hành với công tác phòng ngừa dịch bệnh trước khi nghĩ đến xây thêm nhiều bệnh viện. Thế giới đang ở trong thời đoạn vô cùng khó khăn bởi sự phân rã tư tưởng, mục tiêu y tế, cho dù đa số quốc gia đều muốn chung tay cứu vãn nhân loại khỏi thảm họa thiên tai, dịch bệnh, ô nhiễm môi trường sống. Tiếc rằng, vai trò chủ đạo, cầm trịch, quyết định trong các tổ chức quốc tế như WTO, WHO, NATO… không còn được tôn trọng, giữ vững, phát huy như trước đây. Vậy nên, vai trò thầy thuốc trong kỷ nguyên mới càng trở nên quan trọng hơn bất cứ bao giờ. Mỗi thầy thuốc, y bác sĩ phải là người cầm trịch, đi đầu cho hoạt động phòng chống bệnh dịch theo tinh thần miệng nói, tay làm, tai lắng nghe.
Dẫu biết khó khăn, từng quốc gia cũng phải sớm tự cứu lấy mình bằng việc hợp tác với nhau theo tinh thần “tâm đầu ý hợp”, tương đồng lợi ích, chia sẻ kinh nghiệm, thế mạnh, chủ động tập trung nghiên cứu các loại vắc xin, thuốc, trang thiết bị y tế phục vụ có hiệu quả công tác phòng bệnh và chữa bệnh. Thế giới đang tồn tại hai hành động: chia sẻ giúp đỡ nhau vượt qua dịch bệnh song cũng có thể ngoảnh mặt làm ngơ.
Thực tế cho thấy, bởi nhiều nguyên nhân, trong đó có biến đổi khí hậu cực đoan, ô nhiễm môi trường sống do chính con người gây nên làm nảy sinh dịch bệnh mới, biến đổi gen, khắc chế được các loại vắc xin đã dùng lâu năm. Việc không ngừng nghiên cứu sản xuất ra các loại vắc xin phòng ngừa, thuốc điều trị thông dụng hay đặc trị có ý nghĩa sống còn, chiến lược. Đầu tư cho hoạt động trên cần một nguồn kinh phí không nhỏ, nhất là sự hợp tác có trách nhiệm của các quốc gia thịnh vượng, giàu có, các nước có nền y học tiên tiến, văn minh ở phương Tây và châu Âu.
Việt Nam cũng như nhiều quốc gia khác đã và đang bước vào kỷ nguyên mới, với nhiều thời cơ và thách thức đan xen. Một người có thể chất tốt, được gọi là khỏe mạnh phải là “ một tinh thần minh mẫn trong một thân thể tráng kiện”. Nghĩa là, hội đủ ba yêu cầu: sức khỏe thể trạng (physical health) sức khỏe tinh thần (metal health) và sức khỏe xã hội (social health). Nhà hiền triết Hy lạp Aristotle gọi “Con người là một sinh vật xã hội” nên cuộc sống của họ phụ thuộc rất nhiều vào đời sống cộng đồng trong mỗi quốc gia và hơn thế cả thế giới, nhân loại. Chủ động phòng ngừa dịch bệnh luôn là “thượng sách” để loại trừ mối họa bệnh tật uy hiếp cuộc sống con người. Có ý kiến cho rằng, Chính phủ nên đầu tư mạnh mẽ hơn nữa cho phong trào toàn dân rèn luyện thân thể. Hãy xây dựng nhiều cơ sở hạ tầng phục vụ hoạt động thể thao: đường chạy, đi bộ, đạp xe, bể bơi, sân tenis., cầu lông, bóng bàn, yoga, thiền định…vườn hoa, công viên rợp cây xanh, bóng mát không khí trong lành. Chỉ có thể dục thể thao rèn luyện thân thể mỗi ngày phù hợp với lứa tuổi, sở thích, năng khiếu…mới góp phần đẩy lùi dịch bệnh thay cho việc dùng thuốc.
Ngành y tế cần phối hợp với các ban, ngành chức năng liên quan điều tra căn cơ vấn đề này để có những đánh giá khoa học công tác rèn luyện thân thể, chăm sóc sức khỏe con người ở nước ta. Thực tế chỉ ra, ở Việt Nam, nhất là Hà Nội, chất lượng không khí luôn ở mức không tốt cho sức khỏe. Đó được xem là chất “xúc tác” để bệnh tật cũ, mới phát sinh, phát triển. Cho dù bắt nguồn từ nguyên nhân khách quan hay chủ quan thì vấn đề tìm giải pháp phòng, chống vẫn là cấp bách. Chừng nào môi trường sống được quan tâm theo quy chuẩn khoa học y tế, chừng đó mới hy vọng có được chính sách chăm sóc con người như ý, dịch bệnh sẽ bị đẩy lui.
Ý thức giữ gìn, nâng cao sức khỏe bản thân cần được gieo hạt mầm nhiều thế hệ. Nó phải trở thành ý thức thường trực trong hành động mang tính cộng đồng, có định hướng để tránh “đầu voi, đuôi chuột” hay bị thương mại hóa, như thể thao lại thành môi trường kinh doanh trục lợi, lừa đảo. Khu vui chơi, thể thao giải trí công cộng bị xâm chiếm biến thành đất xây nhà, nơi kinh doanh bãi đỗ xe, kinh doanh dịch vụ kiếm lời của ai đó. Mạng xã hội đã phát triển mạnh mẽ, các nhà quản trị xã hội hãy coi đây là công cụ để truyền thông những điều tốt đẹp, ích lợi của thể thao nâng cao sức khỏe cộng đồng xã hội.
Thực tế đã chỉ ra phương thuốc hữu hiệu để giữ gìn, nâng cao sức khỏe con người phải bằng tự mình hiểu thể trạng của mình, vận động rèn luyện thể lực thể thao năng cao sức khỏe theo tư vấn của các nhà chuyên môn trong lĩnh vực y tế, thể thao, chăm sóc sức khỏe chuyên nghiệp. Không phải ngẫu nhiên mà mỗi chúng ta khi đi lễ đền, chùa đều bắt đầu lời ước mong có sức khỏe dồi dào. Có thế mới hy vọng làm nên chuyện lớn, nhỏ trước khi cầu phúc, tài và tiền bạc. Sức khỏe quý hơn vàng là thế! Không gì mua được sức khỏe. Mọi người hãy ghi nhớ câu: lúc trẻ dùng sức khỏe để kiếm tiền. Về già dùng tiền để mua sức khỏe. Làm sao mua được nhỉ? Thầy thuốc hãy tiếp tục truyền thông điệp này đến cho cộng đồng.
VĂN HÙNG