Tết Nguyên đán không chỉ là dịp để đánh dấu sự chuyển giao từ năm cũ sang năm mới mà còn mang ý nghĩa sâu sắc trong văn hóa người Việt. Đây là thời điểm đoàn tụ, khi gia đình sum vầy bên nhau sau một năm dài bận rộn. Tết là dịp để con cháu bày tỏ lòng biết ơn đối với tổ tiên, thăm hỏi họ hàng, bạn bè và gửi gắm những lời chúc tốt đẹp nhất. Trong không khí rộn ràng ấy, rượu bia đóng vai trò như chất xúc tác gắn kết tình thân. Ly rượu đầu năm không chỉ là lời mời chào, mà còn là cách người Việt trao nhau sự ấm áp, cởi mở và những lời chúc may mắn, an khang. Uống rượu ngày Tết không đơn thuần để giải trí, mà còn mang ý nghĩa văn hóa, thể hiện lòng hiếu khách và tạo nên bầu không khí phấn khởi, hòa đồng. Tuy nhiên, thói quen này cũng cần được kiểm soát để giữ gìn sức khỏe và an toàn cho bản thân cũng như cộng đồng.
Cơ chế hoạt động của rượu bia trong cơ thể
Khi uống rượu, cồn (ethanol) được hấp thụ qua niêm mạc dạ dày và ruột non, sau đó theo máu đi khắp cơ thể, bao gồm cả gan và phổi. Tại gan, ethanol được chuyển hóa bởi hai enzym chính là alcohol dehydrogenase và aldehyde dehydrogenase, tạo ra sản phẩm cuối cùng là nước và carbon dioxide. Tuy nhiên, nếu lượng rượu tiêu thụ vượt quá khả năng chuyển hóa của gan, ethanol và các sản phẩm trung gian như acetaldehyde sẽ tích tụ trong cơ thể, gây ra tình trạng say rượu và những tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe. Bác sĩ chuyên khoa 1 - Bùi Thị Yến Nhi từ Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM - Cơ sở 3, giải thích thêm rằng, một phần nhỏ cồn cũng được đào thải qua hơi thở và mồ hôi. Đây là lý do máy đo nồng độ cồn trong hơi thở có thể phát hiện lượng cồn trong cơ thể người tham gia giao thông. Nếu vượt quá ngưỡng quy định, bạn sẽ bị xử phạt theo luật hiện hành.
Theo TS.BS Trương Hồng Sơn, Viện trưởng Viện Y học Ứng dụng Việt Nam, uống rượu bia ngày Tết hay bất kỳ thời điểm nào trong năm đều tiềm ẩn nguy cơ gây viêm loét dạ dày, xơ gan, cũng như ảnh hưởng tiêu cực đến hành vi và nhận thức. TS.BS Sơn nhấn mạnh: "Một chén rượu ngày xuân rất dễ khiến mọi người mất kiểm soát. Uống rượu không chỉ gây tổn thương cho gan mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính nếu sử dụng trong thời gian dài." TS.BS Sơn cũng lưu ý rằng uống rượu bia làm tăng nguy cơ ngộ độc rượu, đặc biệt là do sử dụng rượu không rõ nguồn gốc chứa methanol. Ngộ độc methanol có thể gây mờ mắt, khó thở, thậm chí hôn mê và tử vong nếu không được điều trị kịp thời. "Những trường hợp ngộ độc methanol thường diễn tiến rất nhanh, và khi các triệu chứng xuất hiện rõ ràng thì đã là giai đoạn muộn. Người dân tuyệt đối không nên tự điều trị tại nhà nếu gặp các dấu hiệu bất thường sau khi uống rượu bia," TS.BS Sơn khuyến cáo.
Dù không có biện pháp nào giúp loại bỏ hoàn toàn cồn khỏi cơ thể ngay lập tức, một số loại đồ uống và thực phẩm có thể hỗ trợ giảm cảm giác say, tăng cường đào thải cồn qua gan, thận và hệ bài tiết.
Nước lọc
Nước lọc là cách đơn giản và hiệu quả nhất để giảm nồng độ cồn trong máu. Sau khi uống rượu bia, cơ thể thường bị mất nước do rượu kích thích lợi tiểu. Uống nhiều nước lọc sẽ giúp bù nước, pha loãng cồn trong máu và hỗ trợ gan đào thải chất cồn ra khỏi cơ thể nhanh hơn.
Nước gừng
Gừng là một loại gia vị tự nhiên có tính nóng với tác dụng làm ấm cơ thể, kích thích tuần hoàn máu và giảm cảm giác buồn nôn, khó chịu do rượu gây ra. Để pha nước gừng giải rượu, bạn chỉ cần thái mỏng một củ gừng tươi, đun sôi với nước, sau đó thêm một thìa nhỏ mật ong để tăng hiệu quả.
Nước chanh và nước cam
Chanh và cam là những loại trái cây giàu vitamin C, giúp tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ gan hoạt động hiệu quả hơn trong việc phân hủy cồn. Nước chanh hoặc cam tươi không chỉ giúp giảm cảm giác nôn nao mà còn cung cấp năng lượng và làm dịu cảm giác khát nước do say rượu.
Nước mật ong
Mật ong chứa đường fructose tự nhiên, có khả năng thúc đẩy quá trình phân hủy ethanol trong gan và giảm tác hại của rượu lên hệ thần kinh. Uống một ly nước mật ong ấm sau khi uống rượu sẽ giúp tinh thần tỉnh táo hơn.
Nước ép vỏ dưa hấu
Nước ép từ vỏ dưa hấu không chỉ có tác dụng giải nhiệt mà còn giúp lợi tiểu, tăng cường đào thải cồn qua nước tiểu. Chỉ cần ép 10-15 gram vỏ dưa hấu để lấy nước uống, bạn sẽ cảm thấy dễ chịu hơn sau cơn say.
Đậu xanh và cam thảo
Đây là một bài thuốc y học cổ truyền được ứng dụng rộng rãi để giải rượu. Chỉ cần nấu 50 gram đậu xanh với 10 gram cam thảo, thêm nước và đường vừa đủ, bạn đã có một loại nước uống giúp bảo vệ gan và giảm nhanh triệu chứng mệt mỏi sau khi uống rượu.
Sắn dây (cát căn)
Một số bài thuốc y học cổ truyền cũng được khuyến khích sử dụng để giải rượu. Theo bác sĩ Bùi Thị Yến Nhi, cát căn (sắn dây) là một vị thuốc phổ biến trong y học cổ truyền với tác dụng cải thiện các rối loạn chuyển hóa do rượu. Sau khi uống rượu, sử dụng khoảng 10-20 gram sắn dây pha nước uống sẽ giúp giảm tình trạng say và hỗ trợ cơ thể nhanh chóng phục hồi.
Cúc hoa và thạch quyết minh
Cúc hoa có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, hạ huyết áp, trong khi thạch quyết minh giúp nhuận tràng, giảm nồng độ cồn trong máu. Kết hợp hai loại thảo dược này pha trà sẽ giúp giảm tác hại của rượu bia lên gan và hệ tiêu hóa.
Không chỉ dừng lại ở các biện pháp giải rượu, việc kiểm soát lượng rượu bia tiêu thụ ngay từ đầu cũng là điều quan trọng. Theo các chuyên gia, nam giới không nên uống quá hai đơn vị cồn mỗi ngày, nữ giới không nên uống quá một đơn vị và không nên uống quá năm ngày trong tuần. Một đơn vị cồn tương đương với khoảng 330ml bia (5%), 100ml rượu vang (13,5%), hoặc 30ml rượu mạnh (40%). TS.BS Sơn cảnh báo: "Việc tiêu thụ rượu bia vượt quá mức an toàn không chỉ gây hại cho sức khỏe mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến xã hội, đặc biệt là tai nạn giao thông."
Ngoài ra, bác sĩ Sơn cũng khuyến cáo không sử dụng các loại đồ uống có ga hoặc soda sau khi uống rượu. Những đồ uống này làm tăng hàm lượng carbon dioxide trong dạ dày, đẩy nhanh quá trình hấp thụ cồn và làm tăng nguy cơ ngộ độc. Ông nhấn mạnh: "Thay vì dùng soda, mọi người nên ưu tiên uống nước lọc hoặc các loại nước thảo mộc như trà gừng, trà cúc hoa hoặc trà xanh, giúp gan hoạt động hiệu quả hơn."
Bên cạnh những giải pháp kể trên, ý thức cá nhân trong việc sử dụng rượu bia ngày Tết là yếu tố quan trọng nhất. Người dân cần hạn chế việc uống rượu mạnh, không ép buộc người khác uống quá nhiều, và đặc biệt không lái xe khi vẫn còn nồng độ cồn trong cơ thể. TS.BS Sơn nhấn mạnh: "Nếu đã uống rượu, hãy gọi taxi hoặc nhờ người thân đưa về nhà. An toàn giao thông không chỉ là trách nhiệm của riêng mỗi người mà còn là sự đảm bảo cho tính mạng của tất cả mọi người xung quanh."
Tết là dịp để sum họp, vui vẻ bên gia đình và bạn bè, nhưng niềm vui ấy sẽ trở nên trọn vẹn hơn nếu mỗi người biết kiểm soát bản thân trong việc sử dụng rượu bia. Hãy coi trọng sức khỏe và an toàn của chính mình cũng như cộng đồng, để những ngày đầu năm mới thực sự mang lại niềm hạnh phúc và bình an.