Từ một vùng đất nơi sản xuất nông nghiệp chủ yếu mang tính tự cung tự cấp, Lào Cai đang từng bước định vị mình trên bản đồ kinh tế nông thôn cả nước thông qua chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP). Tính đến tháng 7/2025, toàn tỉnh đã có 604 sản phẩm đạt từ 3 đến 5 sao, một con số không chỉ phản ánh nỗ lực của chính quyền và người dân, mà còn là minh chứng cho sức sống của phong trào khởi nghiệp bản địa. Trong đó, 553 sản phẩm đạt 3 sao, 49 sản phẩm đạt 4 sao và 2 sản phẩm đạt 5 sao, trải rộng ở các nhóm thực phẩm, đồ uống, dược liệu, thủ công mỹ nghệ, du lịch và sinh vật cảnh.
Tính đến tháng 7/2025, toàn tỉnh Lào Cai có tổng cộng 604 sản phẩm OCOP từ 3 đến 5 sao.
OCOP – Cầu nối giữa bản sắc và thị trường
Điều dễ nhận thấy ở các sản phẩm OCOP Lào Cai là sự hòa quyện giữa hương vị, bản sắc văn hóa và câu chuyện đằng sau mỗi sản phẩm. Từ chè Shan tuyết Suối Giàng, gạo Séng cù Mường Vi, miến đao Giới Phiên đến ruốc cá hồi Sa Pa hay trà túi lọc Atiso, mỗi sản phẩm đều mang theo dấu ấn của khí hậu, thổ nhưỡng và bàn tay khéo léo của người dân vùng cao.
Không dừng lại ở yếu tố truyền thống, nhiều chủ thể OCOP đã mạnh dạn đầu tư dây chuyền chế biến hiện đại, nâng cấp bao bì, cải thiện thời gian bảo quản, đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của thị trường trong nước và quốc tế. Việc 86% chủ thể tham gia kênh bán hàng hiện đại và 98% sản phẩm đã được số hóa trên sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Voso, Postmart… là minh chứng rõ rệt cho sự thích ứng nhanh chóng với thời đại số.
Câu chuyện khởi nghiệp từ vùng cao
HTX Nông Lâm nghiệp Vạn An, xã Khánh Yên, là ví dụ điển hình. Thành lập năm 2021 bởi chị Ngân Thị Trang, một phụ nữ dân tộc thiểu số, HTX Nông Lâm nghiệp Vạn An đã xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn sinh học, sản xuất trà thảo dược theo chuỗi khép kín từ trồng trọt, chế biến đến tiêu thụ. Không chỉ tạo việc làm thường xuyên cho 20 lao động với thu nhập 6,5–7,5 triệu đồng/tháng, HTX Nông Lâm nghiệp Vạn An còn mở rộng kênh tiêu thụ qua thương mại điện tử và xuất khẩu sang Hoa Kỳ với khoảng 100.000 gói trà mỗi năm. Doanh thu bình quân đạt 750–850 triệu đồng/tháng, lợi nhuận ước 1,5 tỷ đồng/năm, một con số ấn tượng với một xã vùng cao.
Tương tự, HTX Chế biến thực phẩm sạch Gia Phú, đơn vị dẫn đầu về số lượng sản phẩm OCOP của tỉnh Lào Cai, đã biến các món thịt trâu gác bếp, lạp sườn hun khói thành sản phẩm thương hiệu, đạt tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm, đồng thời tạo đầu ra bền vững cho hàng trăm hộ chăn nuôi. Với phương châm “sạch hơn, ngon hơn, giá phù hợp hơn”, HTX này chứng minh rằng sản phẩm vùng cao hoàn toàn có thể chinh phục khách hàng ở thị trường lớn.
“Chìa khóa” giảm nghèo bền vững
Chương trình OCOP không chỉ mang đến lợi ích kinh tế, mà còn góp phần giảm nghèo một cách bền vững. Năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo ở Lào Cai giảm 3,7%, tương đương 6.380 hộ; hộ cận nghèo giảm 0,31%. Sự thay đổi này đến từ việc các HTX, tổ hợp tác và hộ gia đình có cơ hội tiếp cận vốn, kỹ thuật, thị trường, qua đó tăng thu nhập và cải thiện chất lượng sống.
Bản chất của OCOP là khai thác triệt để lợi thế bản địa, những sản vật, phương thức sản xuất mà chỉ ở vùng đất ấy mới có và nâng tầm chúng thành hàng hóa giá trị cao. Đây chính là “cánh cửa” để người nông dân vùng cao bước ra khỏi vòng luẩn quẩn của nghèo đói, tiến tới làm kinh tế hàng hóa gắn với du lịch, dịch vụ.
Thúc đẩy chuyển đổi số và hội nhập
Bức tranh OCOP Lào Cai không chỉ rực rỡ ở con số chứng nhận mà còn ở khả năng hội nhập. Tỉnh thường xuyên tổ chức các hội chợ, tuần hàng nông sản tại Hà Nội, TP.HCM, hội chợ quốc tế Việt – Trung, kết nối thương mại để sản phẩm OCOP tiếp cận người tiêu dùng cả trong và ngoài nước. Nhiều HTX sáng tạo giỏ quà Tết, cải tiến mẫu mã, tăng sản lượng gấp 3–5 lần trong các dịp cao điểm.
Chính quyền tỉnh Lào Cai cũng triển khai chính sách hỗ trợ tài chính khích lệ: thưởng 15 triệu đồng cho sản phẩm 3 sao, 30 triệu đồng cho sản phẩm 4 sao và 80 triệu đồng cho sản phẩm 5 sao. Song song đó là các khóa tập huấn về xây dựng thương hiệu, sở hữu trí tuệ, quản lý chất lượng và livestream bán hàng, giúp các chủ thể OCOP không chỉ sản xuất tốt mà còn tiếp thị hiệu quả.
Hướng tới giai đoạn mới
Giai đoạn 2026–2030, tỉnh Lào Cai đặt mục tiêu phát triển thêm các sản phẩm OCOP gắn với du lịch nông thôn, đặc biệt ở xã biên giới và vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đây sẽ là bước đi quan trọng để OCOP vừa giữ được bản sắc, vừa mở rộng giá trị thông qua trải nghiệm du lịch, ẩm thực, văn hóa.
Tuy vậy, tỉnh Lào Cai cũng thẳng thắn nhìn nhận những khó khăn như thiếu nhân lực chuyên môn ở cấp xã, chất lượng sản phẩm chưa đồng đều, hay truyền thông tại cơ sở còn mang tính hình thức. Giải pháp được đề xuất là thành lập trung tâm tư vấn chuyên nghiệp tại vùng, thống nhất mô hình tổ chức thực hiện OCOP và ban hành chính sách hỗ trợ cụ thể cho sản phẩm tái đánh giá.
OCOP – Ngọn lửa khởi nghiệp vùng cao
Tại Lào Cai, OCOP không chỉ là những tấm chứng nhận gắn sao, mà là câu chuyện của khát vọng và sự đổi mới. Từ những sản phẩm nông sản quen thuộc, người dân đã biết “kể chuyện” bằng ngôn ngữ thương mại, nâng tầm chất lượng và thương hiệu để bước ra thị trường lớn.
Phong trào OCOP ở đây đã trở thành ngọn lửa truyền cảm hứng khởi nghiệp, kết nối nông dân, HTX và doanh nghiệp thành một chuỗi giá trị bền vững. Khi mỗi sản phẩm mang hương vị vùng cao được yêu thích ở khắp nơi, đó không chỉ là thành công kinh tế mà còn là niềm tự hào của một hành trình đổi mới, sáng tạo và phát triển nông thôn hiện đại.