Ngay sau đại hội lần thứ nhất, xã Phình Hồ, tỉnh Lào Cai đã xác định chè Shan Tuyết là cây trồng chủ lực, kỳ vọng vừa phát triển kinh tế địa phương, vừa giúp đồng bào dân tộc thiểu số xóa đói, giảm nghèo. Không chỉ là nguồn thu nhập, loại chè cổ thụ này còn mang đậm giá trị văn hóa và tinh túy núi rừng Tây Bắc.
Xã Phình Hồ xác định cây chè Shan Tuyết là một trong những cây trồng chủ lực với kỳ vọng góp phần phát triển kinh tế địa phương, giúp người dân xóa đói, giảm nghèo.
Khác biệt hoàn toàn so với các giống chè thông thường, Shan Tuyết chỉ sinh trưởng ở độ cao 1.200–2.000 mét, nơi khí hậu mát mẻ, độ ẩm cao và ít chịu tác động của con người. Chính điều kiện khắc nghiệt này khiến cây sinh trưởng chậm nhưng tích tụ hàm lượng dưỡng chất cao, tạo nên hương vị đặc trưng khó nhầm lẫn. Thân cây to, cao 8–10 mét, vỏ xù xì phủ rêu xanh và địa y, trong khi lá to, dày, mặt dưới phủ lớp lông tơ trắng mịn như tuyết, minh chứng cho tuổi đời hàng trăm năm.
Sáng sớm, khi sương vẫn lảng bảng trên triền núi, theo chân người dân hái chè mới thấy hết sự tỉ mỉ và cần cù. Thu hái Shan Tuyết là công việc đòi hỏi kỹ thuật và sức lực; người hái phải trèo lên thân cây hoặc men theo vách núi dựng đứng, chỉ chọn một búp và hai lá non đạt chuẩn. Khác với chè đại trà, Shan Tuyết chỉ hái theo mùa, phụ thuộc điều kiện thời tiết, khiến sản lượng hạn chế và giá trị kinh tế cao hơn hẳn. Chị Sùng Thị Công, thôn Tà Chử, cho biết mỗi người hái được khoảng 25 kg/ngày, với giá bán 25.000–30.000 đồng/kg, trở thành nguồn thu nhập chính của gia đình.
Điểm đặc biệt khác của Shan Tuyết là hoàn toàn được nuôi dưỡng bởi thiên nhiên, không dùng phân bón hay thuốc trừ sâu. Nhờ đó, cây kháng bệnh tốt, sống bền bỉ hàng trăm năm mà không cần chăm sóc thường xuyên. Sự hoang dã, thuần khiết này làm nên giá trị riêng của loại chè cổ thụ, khác hẳn các giống chè trồng đại trà.
Chè Shan Tuyết gắn bó mật thiết với đời sống văn hóa, kinh tế và tinh thần của đồng bào Mông. Từ bao đời nay, người Mông gìn giữ những cây chè mọc giữa rừng sâu, bám chắc vào triền núi đá như báu vật thiên nhiên. Chè không chỉ phục vụ sinh kế mà còn là biểu tượng của tinh thần bền bỉ, cần cù, sáng tạo của con người vùng cao.
Xã Phình Hồ hiện có tổng diện tích trồng chè 322 ha, trong đó 115 ha là Shan Tuyết cổ thụ. Mỗi năm thu hoạch khoảng 500 tấn chè tươi, trong đó 385 tấn là búp chất lượng cao, được tuyển chọn kỹ lưỡng cho chế biến trà đặc sản. Trước đây, người dân thu hái và chế biến chè thủ công, chất lượng chưa đồng đều, giá cả không ổn định, giá trị kinh tế thấp.
Sự ra đời của Hợp tác xã Trà Shan Tuyết Phình Hồ đã tạo bước chuyển biến rõ rệt. Hợp tác xã thu mua, chế biến và sản xuất nhiều dòng trà chất lượng cao, dần xây dựng thương hiệu riêng trên thị trường. Hiện hợp tác xã liên kết với 35 hộ dân, ưu tiên người dân tộc thiểu số và phụ nữ, giúp họ tham gia chuỗi sản xuất, ổn định sinh kế và nâng cao vị thế trong cộng đồng. Mức giá thu mua chè tươi dao động 25.000–35.000 đồng/kg, đảm bảo thu nhập ổn định cho bà con. Chị Hồ Thị Dủ, thôn Tà Chử, chia sẻ từ khi tham gia hợp tác xã, mỗi năm gia đình chị thu về 25–30 triệu đồng, cải thiện đáng kể cuộc sống.
Hợp tác xã không chỉ thu mua mà còn tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật, giúp người dân chăm sóc cây chè theo phương pháp tự nhiên, giữ hương vị và chất lượng thuần khiết. Thu hoạch đi kèm việc đốn tỉa nhẹ nhàng để duy trì độ cao cây hợp lý, đảm bảo cây sinh trưởng lâu dài. Mỗi năm, hợp tác xã sản xuất và tiêu thụ khoảng 11,5 tấn chè khô, gồm các dòng chủ lực như bạch trà, hồng trà, lục trà và trà phổ nhĩ. Ngoài ra, các sản phẩm phụ như hoa trà khô, trà ướp hương sen, nhài hay ướp từ chính chè cổ thụ, ngày càng được ưa chuộng trong nước và quốc tế, khẳng định vị thế thương hiệu Trà Shan Tuyết Phình Hồ.
Ông Hoàng Anh Tuấn – Chủ tịch UBND xã Phình Hồ – khẳng định cây chè Shan Tuyết đang trở thành trụ cột kinh tế địa phương. Xã tập trung phát triển bền vững, xây dựng vùng nguyên liệu gắn với bảo tồn giống chè quý, hỗ trợ người dân nâng cao kỹ thuật chăm sóc, thu hái, chế biến đúng quy trình. Phát triển cây chè hoàn toàn tự nhiên, không sử dụng hóa chất, giữ được chất lượng thuần khiết và giá trị đặc biệt của sản phẩm.
Sự phối hợp giữa chính quyền, hợp tác xã và người dân đã tạo ra mô hình phát triển bền vững, vừa bảo tồn thiên nhiên, vừa nâng cao thu nhập. Liên kết với doanh nghiệp giúp ổn định đầu ra, giá thu mua hợp lý, góp phần cải thiện đời sống và hướng tới sự phát triển hài hòa cho cộng đồng đồng bào dân tộc thiểu số.
Chè Shan Tuyết Phình Hồ không chỉ là cây trồng mà còn là biểu tượng của sự cần cù, sáng tạo và tinh thần bền bỉ của con người vùng cao. Mỗi búp chè là kết tinh của thiên nhiên và lao động, là cầu nối giữa núi rừng và đời sống kinh tế, góp phần xây dựng thương hiệu trà đặc sản Việt Nam trên thị trường trong và ngoài nước.
Với vị thế ngày càng quan trọng, chè Shan Tuyết Phình Hồ xứng đáng là trụ cột kinh tế vùng cao Lào Cai, kết hợp hài hòa giữa giá trị văn hóa, bền vững môi trường và hiệu quả kinh tế. Việc bảo tồn, nâng cao chất lượng và mở rộng thị trường cho dòng trà đặc sản này không chỉ nâng tầm thương hiệu Phình Hồ mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững, giúp đồng bào vùng cao cải thiện cuộc sống, hướng tới thịnh vượng lâu dài.