Ẩm thực không chỉ là câu chuyện của hương vị, mà còn là tinh thần văn hóa, là ký ức gắn bó với con người và vùng đất. Ở nơi địa đầu Tổ quốc, nơi đá nhiều hơn đất, cây ngô đã trở thành “người bạn thủy chung” trong đời sống của đồng bào dân tộc Mông. Và từ hạt ngô ấy, một món ăn độc đáo đã ra đời, mang trong mình cả nét truyền thống lẫn sáng tạo: phở ngô món ngon riêng có của cao nguyên đá Hà Giang.
Sự kết hợp giữa cách nấu phở với các nguyên liệu vùng cao nguyên đá đã giúp phở ngô Hà Giang lọt vào danh sách 121 món ẩm thực tiêu biểu Việt Nam năm 2022. Ảnh hagiang.gov
Từ hạt ngô khe đá đến món ăn tiêu biểu quốc gia
Phở ngô là sự kết hợp giữa cách nấu phở truyền thống của người Việt với nguyên liệu đặc trưng của vùng cao nguyên đá Hà Giang. Không giống như phở thông thường được làm từ gạo, phở ngô được chế biến hoàn toàn từ hạt ngô trồng trên những khe đá, trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt và địa hình hiểm trở. Nhờ vậy, ngô Hà Giang có hương thơm riêng biệt, vị ngọt đậm và bùi béo rất khó nhầm lẫn.
Sự hòa quyện giữa sợi phở vàng óng được làm thủ công và nước dùng ninh từ thịt bò cùng các loại rau củ, quế, hoa hồi vùng cao tạo nên một hương vị đậm đà, lạ miệng nhưng đầy cuốn hút. Chính vì thế, phở ngô đã được vinh danh trong Top 121 món ẩm thực tiêu biểu Việt Nam năm 2022, như một sự công nhận xứng đáng cho tinh hoa ẩm thực vùng cao nguyên đá.
Hành trình gian nan tạo nên từng sợi phở
Làm ra được một bát phở ngô không hề đơn giản. Quá trình bắt đầu từ khâu chọn ngô phải là loại bắp nhỏ, ngắn, nhiều tinh bột, có vị ngọt thơm đặc trưng. Hạt ngô sau khi tách lõi được phơi khô, nghiền sơ, đãi sạch, rồi ngâm nước ít nhất 8 tiếng cho nở mềm. Sau đó, ngô được xay nhuyễn, trộn với nước thành hỗn hợp bột sánh mịn.
Bột ngô được tráng thành từng tấm bánh mỏng trên mặt hấp nóng, chờ 2 đến 3 phút cho chín đều rồi được lấy ra, phơi nguội trên sào tre. Điều đặc biệt là vì ngô có độ kết dính kém hơn gạo, nên người làm phải có kỹ thuật khéo léo để bánh không bị rách, không vỡ. Khi nguội, bánh phở được gấp lại, thái thành sợi sao cho mềm mà không gãy nát. Nhờ vậy, sợi phở ngô có độ dai nhẹ, không bở, lại mang màu vàng đậm đẹp mắt như màu nắng vùng cao.
Hương vị đậm đà của núi rừng Hà Giang
Điểm nhấn tạo nên linh hồn của món phở ngô chính là nồi nước dùng. Được ninh từ xương bò trong nhiều giờ liền, kết hợp với rau củ của vùng cao như củ cải, cà rốt, và gia vị đặc trưng như quế, hoa hồi… nước dùng của phở ngô có vị ngọt tự nhiên, thanh mà không ngấy, thơm dịu mà đầy sâu lắng. Khi chan lên sợi phở vàng óng và thêm vài lát thịt bò mềm ngọt, rau thơm tươi rói, món ăn không chỉ kích thích vị giác mà còn gợi lên một bức tranh sinh động về văn hóa ẩm thực bản địa.
Phở ngô không chỉ là món ăn, mà còn là một lát cắt tinh tế của đời sống người Mông. Cây ngô gắn bó với đồng bào như lẽ sống, là nguồn lương thực chính và là chất liệu tạo nên nhiều món ăn truyền thống như bánh ngô, cháo ngô, rượu ngô, mèn mén… Trong đó, phở ngô là hiện thân của sự giao thoa giữa tinh thần dân tộc và sự sáng tạo, giữa giá trị bản địa và nghệ thuật ẩm thực hiện đại.
Từ Tráng Kìm lan tỏa tinh hoa ẩm thực vùng cao
Nơi lưu giữ và phát triển tinh hoa của món phở ngô chính là làng Tráng Kìm, một địa danh nổi tiếng với nghề làm phở tráng tay tại Hà Giang. Tại đây, những bàn tay khéo léo của người dân địa phương vẫn ngày ngày miệt mài giữ gìn và truyền lại kỹ thuật tráng phở từ đời này sang đời khác. Không sử dụng máy móc hiện đại, từng miếng bánh phở được làm bằng sự tỉ mỉ, tâm huyết, như cách người Hà Giang gìn giữ bản sắc văn hóa của mình.
Mỗi bát phở ngô được dọn ra không chỉ là một món ăn, mà còn là một câu chuyện về thiên nhiên khắc nghiệt, về bàn tay cần mẫn của người dân vùng cao, và về nỗ lực đưa hạt ngô khe đá trở thành niềm tự hào trên bản đồ ẩm thực Việt Nam.
Phở ngô là minh chứng sống động cho việc ẩm thực không chỉ để ăn no mà còn để cảm nhận, để kết nối và lan tỏa văn hóa. Đó là món ngon riêng có của cao nguyên đá Hà Giang, là tinh hoa chắt chiu từ từng hạt ngô, từng giọt nước dùng, từng lát bánh phở tráng tay. Với hương vị đậm đà, hình thức bắt mắt và câu chuyện phía sau đầy cảm hứng, phở ngô xứng đáng được tôn vinh và lan tỏa rộng rãi hơn nữa không chỉ trong nước, mà cả với bạn bè quốc tế. Khi đặt chân đến Hà Giang, đừng quên thưởng thức một bát phở ngô để cảm nhận trọn vẹn hương vị của núi rừng, của đất trời, và của một nền văn hóa giàu bản sắc.