Khi đặt câu hỏi về quốc gia nào trên thế giới tiêu thụ trà nhiều nhất, hầu hết chúng ta sẽ ngay lập tức nghĩ đến những "cường quốc" về văn hóa trà đã quá nổi tiếng. Có thể bạn sẽ nghĩ đến Trung Quốc, nơi được xem là cội nguồn của cây trà, với lịch sử thưởng trà hàng ngàn năm và những nghi lễ trà đạo phức tạp.
Hoặc có lẽ bạn sẽ nghĩ đến Nhật Bản, một quốc gia đã nâng tầm việc uống trà thành một nghệ thuật tinh tế, một triết lý sống với trà đạo (Chanoyu) được cả thế giới ngưỡng mộ. Cũng có thể, câu trả lời của bạn sẽ là Vương quốc Anh, nơi văn hóa trà chiều thanh lịch đã trở thành một biểu tượng không thể tách rời của lối sống quý tộc và sau đó lan tỏa ra toàn xã hội.
Tuy nhiên, tất cả những phỏng đoán đó đều chưa chính xác. Theo những số liệu thống kê đáng tin cậy từ Ủy Ban Trà Quốc tế, quốc gia giữ "ngôi vương" về lượng tiêu thụ trà bình quân đầu người lại là một cái tên có thể khiến nhiều người bất ngờ: Thổ Nhĩ Kỳ.
Những "kinh đô trà" trong tâm thức
Không thể phủ nhận rằng Trung Quốc, Nhật Bản và Anh Quốc đều có một vị thế vô cùng quan trọng trên bản đồ trà thế giới, nhưng đó là vị thế về mặt lịch sử, văn hóa biểu tượng và sự ảnh hưởng. Trung Quốc chính là nơi khởi nguồn của tất cả, nơi cây trà hoang dã lần đầu tiên được con người khám phá và thuần hóa. Nền văn hóa trà của Trung Quốc vô cùng đồ sộ và phức tạp, với vô số loại trà, dụng cụ và các trường phái thưởng trà khác nhau, ảnh hưởng sâu sắc đến nhiều quốc gia châu Á khác, trong đó có Việt Nam. Nhật Bản, mặt khác, lại nổi tiếng với việc phát triển trà đạo thành một nghi lễ mang tính thiền định, nơi mỗi cử chỉ, mỗi vật dụng đều mang một ý nghĩa sâu sắc, thể hiện sự hòa hợp, kính trọng, thanh tịnh và an yên.
Trong khi đó, Vương quốc Anh lại đại diện cho văn hóa thưởng trà của phương Tây, với thói quen uống trà đen pha sữa vào buổi sáng và nghi thức trà chiều sang trọng đã trở thành một phần di sản văn hóa của họ. Chính vì những dấu ấn văn hóa mạnh mẽ và đặc trưng như vậy, chúng ta thường mặc định rằng đây là những nơi người dân uống trà nhiều nhất. Tuy nhiên, nếu xét trên phương diện mức độ tiêu thụ thực tế của mỗi người dân trong một năm, những con số thống kê lại kể một câu chuyện hoàn toàn khác, một câu chuyện đưa chúng ta đến với vùng đất của những thảm bay và những khu chợ cổ kính.
Thổ Nhĩ Kỳ: Khi trà không chỉ là một thức uống mà đã trở thành một phần của nhịp thở cuộc sống
Tại Thổ Nhĩ Kỳ, trà không chỉ đơn thuần là một lựa chọn đồ uống, nó là một phần không thể thiếu trong kết cấu xã hội và nhịp sống hàng ngày. Hình ảnh những ly trà nhỏ có hình hoa tulip đặc trưng xuất hiện ở khắp mọi nơi, từ những quán cà phê sang trọng ở các thành phố lớn như Istanbul, Ankara đến những tiệm trà nhỏ bé nép mình trong các con ngõ hẹp, từ các văn phòng công sở hiện đại đến những khu chợ truyền thống (bazaar) sầm uất.
Ở đây, trà là phương tiện để bắt đầu một cuộc trò chuyện, là lời chào mừng nồng hậu dành cho khách đến nhà, là một khoảnh khắc nghỉ ngơi ngắn ngủi giữa giờ làm việc căng thẳng, và cũng là chất xúc tác cho những cuộc đàm phán kinh doanh. Một thống kê đáng kinh ngạc cho thấy, cứ 10 người Thổ Nhĩ Kỳ thì có tới 9 người sẽ uống trà hàng ngày. Điều này cho thấy việc uống trà không phải là sở thích của một nhóm người nhất định, mà đã trở thành một thói quen mang tính phổ quát, một nét văn hóa chung được chia sẻ bởi gần như toàn bộ dân tộc. Nó đã thấm sâu vào đời sống thường nhật, trở thành một phần nhịp thở của cả một quốc gia.
Quy mô tiêu thụ đáng kinh ngạc: Một góc nhìn so sánh đầy bất ngờ về lượng trà được sử dụng
Để hiểu rõ hơn về mức độ tiêu thụ trà tại Thổ Nhĩ Kỳ, chúng ta hãy cùng nhìn vào những con số cụ thể. Theo thống kê của Ủy Ban Trà Quốc tế, bình quân mỗi người Thổ Nhĩ Kỳ uống khoảng 1.250 chén trà mỗi năm. Con số này tương đương với việc mỗi người, từ già đến trẻ, uống trung bình từ 3 đến 4 ly trà mỗi ngày, từ sáng sớm cho đến tối khuya.
Quy đổi ra lượng trà khô, con số này tương đương với khoảng 7 kilôgam trà cho mỗi người trong một năm, một mức tiêu thụ khổng lồ. Điều đáng nói hơn nữa là khi so sánh với Trung Quốc, quốc gia được xem là quê hương của cây trà, lượng tiêu thụ trà trung bình của mỗi người dân Thổ Nhĩ Kỳ cao hơn gấp 5 lần. Đây là một con số thực sự gây kinh ngạc, cho thấy mặc dù Trung Quốc là nơi khởi nguồn và có một nền văn hóa trà đồ sộ, nhưng chính người dân Thổ Nhĩ Kỳ mới là những người đã tích hợp trà vào cuộc sống hàng ngày của mình một cách sâu rộng và với một cường độ mạnh mẽ hơn bất kỳ quốc gia nào khác trên thế giới.
Sự khác biệt thú vị giữa văn hóa biểu tượng và thói quen tiêu dùng hàng ngày của người dân
Câu chuyện về vị trí số một của Thổ Nhĩ Kỳ trên bảng xếp hạng các quốc gia tiêu thụ trà nhiều nhất thế giới đã cho thấy một sự khác biệt thú vị giữa văn hóa mang tính biểu tượng và thói quen tiêu dùng thực tế trong đời sống hàng ngày. Những quốc gia như Nhật Bản hay Anh Quốc có thể sở hữu những nghi lễ trà đạo, những phong tục thưởng trà được cả thế giới biết đến và ngưỡng mộ. Văn hóa trà của họ mang tính hình thức, trang trọng và thường gắn liền với những dịp đặc biệt hoặc những khoảnh khắc chiêm nghiệm sâu sắc.
Đó là văn hóa mang tính biểu tượng. Trong khi đó, tại Thổ Nhĩ Kỳ, văn hóa trà lại thể hiện ở một khía cạnh khác: sự hiện diện ở khắp mọi nơi và tần suất sử dụng liên tục. Trà ở đây có thể không được bao bọc bởi những nghi lễ quá cầu kỳ, nhưng nó lại là một phần không thể thiếu, một chất keo gắn kết xã hội và là người bạn đồng hành trung thành trong mọi hoạt động của đời sống thường nhật. Như vậy, câu trả lời cho câu hỏi "quốc gia nào uống trà nhiều nhất" có thể phụ thuộc vào cách chúng ta định nghĩa và đo lường.
Nếu xét về sự ảnh hưởng văn hóa hay sự phức tạp của các nghi lễ, câu trả lời có thể sẽ khác. Nhưng nếu chỉ đơn thuần xét trên những con số thống kê về lượng tiêu thụ bình quân đầu người, thì "ngôi vương" chắc chắn và không thể tranh cãi thuộc về Thổ Nhĩ Kỳ. Đây là một sự thật thú vị, một lời mời gọi chúng ta hãy nhìn xa hơn những nhận định thông thường để có thể khám phá và trân trọng sự đa dạng, phong phú của các nền văn hóa trà trên khắp thế giới.
Bảo An