Ở độ cao trên 1.400 mét so với mực nước biển, xã Sín Chải, tỉnh Điện Biên sở hữu một kho báu thiên nhiên hiếm có: rừng chè Shan tuyết cổ thụ. Với hơn 6.600 cây chè cổ thụ vươn mình qua bao mùa mưa nắng, trong đó nhiều cây có thân to đến mức hai người ôm không xuể, cao vút 8–10 mét, phủ rêu phong như chứng nhân trăm năm của núi rừng Tây Bắc. Năm 2022, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã công nhận 100 cây chè Shan Tuyết cổ thụ nơi đây là Cây di sản Việt Nam – minh chứng cho giá trị sinh học, văn hóa và lịch sử đặc biệt của vùng đất này.
Xã Sín Chải hiện sở hữu trên 6.600 cây chè Shan tuyết cổ thụ.
Hương vị của núi rừng và giá trị khoa học
Không giống bất kỳ giống trà nào khác, búp chè Shan tuyết ở Sín Chải phủ một lớp lông tơ trắng mịn như tuyết. Khi sao chế, lá trà cho sắc nước vàng óng, hương thơm thanh ngọt, vị đắng chát thoảng nhẹ rồi chuyển sang hậu ngọt sâu lắng. Người Mông nơi đây tin rằng hương vị ấy là tinh túy của trời đất, kết tinh qua sương gió và bàn tay con người. Từ bao đời, chén trà Shan tuyết không chỉ xuất hiện trong lễ cưới, ngày hội, mà còn là sợi dây kết nối cộng đồng, thể hiện lòng hiếu khách và niềm tự hào văn hóa.
Các nghiên cứu khoa học hiện đại cũng khẳng định giá trị của loại trà đặc hữu này. Trong lá Shan tuyết chứa hàm lượng cao polyphenol, catechin và đặc biệt là EGCG – hoạt chất có tác dụng chống oxy hóa mạnh, hỗ trợ điều hòa tim mạch, giảm stress, tăng cường tiêu hóa và phòng ngừa một số bệnh mạn tính. Chính sự kết hợp giữa giá trị văn hóa và giá trị y học đã giúp Shan tuyết Sín Chải ngày càng được giới sành trà trong và ngoài nước săn tìm.
Thách thức: Nguy cơ “đặc sản địa phương”
Tuy nhiên, nếu không có chiến lược phát triển dài hạn, Shan tuyết Sín Chải dễ dừng lại ở vị thế “đặc sản địa phương”, thay vì trở thành thương hiệu quốc gia. Việc khai thác tự phát, thiếu quy hoạch vùng nguyên liệu, hạn chế trong chế biến và thương mại hóa khiến giá trị kinh tế chưa tương xứng với tiềm năng. Những cây chè cổ thụ, vốn là di sản thiên nhiên quý giá, cũng có nguy cơ bị tổn thương nếu thiếu giải pháp bảo tồn đồng bộ.
Trong bối cảnh hội nhập, khi nhu cầu tiêu dùng quốc tế ngày càng hướng tới sản phẩm hữu cơ, truy xuất nguồn gốc rõ ràng, thì Shan tuyết Sín Chải cần một chiến lược phát triển mới: vừa giữ gìn di sản, vừa nâng tầm giá trị thương hiệu.
Định hướng phát triển 2025–2030: Bốn trụ cột chiến lược
Tại Đại hội Đảng bộ xã Sín Chải lần thứ nhất (nhiệm kỳ 2025–2030), phát triển chè Shan tuyết đã được xác định là nhiệm vụ trọng tâm, với định hướng dựa trên bốn trụ cột:
Thứ nhất, nâng cao chất lượng và sản lượng. Người dân sẽ áp dụng tiêu chuẩn VietGAP, tiến tới hữu cơ quốc tế, để tạo ra sản phẩm an toàn, đáp ứng thị trường cao cấp. Mục tiêu là khai thác hiệu quả hơn 6.600 cây chè cổ thụ và 152,2ha chè, đưa sản lượng thành phẩm đạt 13 tấn.
Thứ hai, đẩy mạnh chế biến sâu. Sự kết hợp giữa công nghệ hiện đại và kỹ nghệ sao chảo thủ công sẽ tạo ra những dòng sản phẩm đa dạng: từ trà xanh, hồng trà, trà túi lọc đến các loại trà thảo dược, nhằm chinh phục nhiều phân khúc tiêu dùng.
Thứ ba, xây dựng thương hiệu. Việc đăng ký chỉ dẫn địa lý “Shan tuyết Sín Chải – Điện Biên”, chuyên nghiệp hóa bao bì, nhãn mác, kết hợp xúc tiến thương mại sẽ mở ra cơ hội xuất khẩu sang các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc.
Thứ tư, gắn kết du lịch sinh thái. Phát triển các tour trải nghiệm hái chè, sao chè, thưởng trà, kết hợp quảng bá văn hóa Mông, lễ hội và ẩm thực sẽ tạo giá trị cộng hưởng, biến Shan tuyết thành điểm nhấn của du lịch Điện Biên.
Bảo tồn di sản – Nền tảng của phát triển bền vững
Điểm đặc biệt của Shan tuyết Sín Chải là mỗi cây chè cổ thụ đều mang giá trị di sản không thể thay thế. Do đó, phát triển kinh tế phải song hành với bảo tồn. Việc nghiên cứu, lưu giữ và nhân giống nguồn gen quý là nhiệm vụ cấp thiết. Các chương trình giám sát sức khỏe cây chè, kết hợp cùng công nghệ số trong truy xuất nguồn gốc, sẽ giúp minh bạch hóa chất lượng và nâng cao niềm tin của người tiêu dùng toàn cầu.
Bên cạnh đó, nâng cao tay nghề chế biến cho bà con, khuyến khích thế hệ trẻ tham gia vào chuỗi giá trị trà Shan tuyết, cũng là cách để gìn giữ nghệ thuật sao chảo thủ công, yếu tố làm nên hồn cốt của sản phẩm.
Từ Sín Chải vươn ra thế giới
Nếu được định vị đúng, Shan tuyết Sín Chải không chỉ là niềm tự hào của Điện Biên, mà còn có thể trở thành biểu tượng của trà Việt trên trường quốc tế. Bởi trong từng búp chè phủ tuyết trắng ấy không chỉ có hương vị độc đáo, giá trị sức khỏe, mà còn chứa đựng câu chuyện về sự bền bỉ, về khát vọng vươn lên của cộng đồng Mông nơi biên viễn.
Một khi thương hiệu “Shan tuyết Sín Chải – Điện Biên” được khẳng định, thu nhập người dân sẽ được nâng cao, đời sống văn hóa thêm phong phú, và hình ảnh vùng cao Tây Bắc sẽ được quảng bá mạnh mẽ ra thế giới. Đó cũng chính là minh chứng cho một hướng đi nông nghiệp hiện đại: biết khai thác lợi thế bản địa, kết hợp bảo tồn với phát triển bền vững.
Hành trình bảo tồn và khẳng định vị thế của Shan tuyết Sín Chải là hành trình của sự chung sức: giữa chính quyền và doanh nghiệp, giữa nhà khoa học và cộng đồng. Trong nhiệm kỳ 2025–2030, nếu tận dụng tốt cơ hội và giữ vững định hướng, Sín Chải hoàn toàn có thể viết nên câu chuyện thành công: từ một vùng chè cổ thụ nơi biên viễn, vươn lên trở thành thương hiệu quốc gia, sánh vai cùng những tên tuổi lớn của ngành trà thế giới.