Thái Nguyên, vùng đất được mệnh danh là “thủ phủ chè” của Việt Nam, đang chứng kiến một làn gió mới từ khu vực miền núi phía Bắc. Nếu như trước đây, hình ảnh những nương chè trung du xanh mướt là biểu tượng đặc trưng, thì nay, những đồi Shan tuyết bồng bềnh trong sương và những bông chè hoa vàng quý hiếm đang góp phần mở rộng không gian phát triển, làm nên diện mạo mới cho ngành chè tỉnh.
Sơ chế sản phẩm trà hoa vàng tại Công ty TNHH Hà Diệp (phường Đức Xuân).
Hiện nay, diện tích chè toàn vùng phía Bắc tỉnh Thái Nguyên đạt hơn 2.100ha, với sản lượng khoảng 8.000 tấn mỗi năm. Không chỉ dừng lại ở sản lượng, chất lượng chè của khu vực này đã được khẳng định qua nhiều sản phẩm đặc trưng như chè Shan tuyết túi lọc của Hợp tác xã (HTX) Tát Vạn, chè Khau Mu của HTX Thái Lạo (xã Yên Bình), chè Matcha Shan tuyết của Công ty Ngọc Thắng (xã Chợ Đồn), hay chè Shan tuyết hữu cơ Hồng Hà (xã Đồng Phúc). Mỗi sản phẩm là một dấu ấn riêng, thể hiện sự thích ứng sáng tạo của người làm chè với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng vùng cao, nơi sương giăng, đất đỏ và khí lạnh đã tạo nên hương vị chè đậm đà, thanh khiết.
Đặc biệt, vùng núi phía Bắc Thái Nguyên còn nổi tiếng với chè hoa vàng, một loài cây dược liệu quý hiếm, được xem là “báu vật” của núi rừng. Từ lâu, người dân địa phương đã dùng lá chè hoa vàng phơi khô làm trà uống, giúp ổn định huyết áp, hỗ trợ điều hòa đường huyết. Giá trị dược tính và kinh tế của loài cây này rất cao: có thời điểm, giá hoa khô lên đến hơn 10 triệu đồng mỗi kilôgam. Nhờ vậy, trà hoa vàng được định vị như một dòng “trà cao cấp bản địa”, mang ý nghĩa không chỉ về sức khỏe mà còn về văn hóa và bản sắc vùng cao.
Một trong những người tiên phong đưa chè hoa vàng trở thành sản phẩm hàng hóa là chị Hà Minh Đợi, Giám đốc Công ty TNHH Hà Diệp (phường Đức Xuân). Chị chia sẻ: “Khi cầm trên tay bông trà hoa vàng sau sấy, giữ nguyên màu sắc và hương thơm, tôi biết mình đang nắm một sản phẩm vô giá.” Từ niềm tin ấy, Công ty Hà Diệp đã mạnh dạn đầu tư, vượt qua nhiều khó khăn về giống, kỹ thuật và thị trường để phát triển hơn 3.000 gốc chè hoa vàng. Sản phẩm trà hoa vàng Hà Diệp hiện đã đạt chuẩn OCOP 4 sao, có mặt tại nhiều tỉnh, thành trong nước và được lựa chọn làm quà tặng tại các sự kiện ngoại giao, một niềm tự hào không nhỏ cho vùng chè miền núi.
Không chỉ riêng Hà Diệp, nhiều HTX khác như Hòa Thịnh, BK FOODS, Dương Phong… cũng đang tham gia vào chuỗi sản xuất, từng bước hình thành hệ sinh thái chè hoa vàng khép kín, từ trồng, thu hái, chế biến đến thương mại. Mô hình này không chỉ giúp tăng giá trị sản phẩm mà còn tạo sinh kế bền vững cho người dân vùng cao, nơi mà trước đây sản xuất nông nghiệp còn manh mún, thiếu liên kết.
Một yếu tố quan trọng tạo nên sức bật mới cho chè miền núi Thái Nguyên chính là quá trình sáp nhập hành chính và liên kết vùng. Việc kết nối các địa phương trồng chè phía Bắc với trung tâm chè trung du Thái Nguyên đã mở ra không gian phát triển rộng lớn hơn, đồng thời giúp người dân tiếp cận dễ dàng hơn với thị trường, kỹ thuật và công nghệ chế biến hiện đại. Nếu như trước đây, các xã vùng cao gặp khó trong tiêu thụ do đường sá cách trở và thiếu cơ sở chế biến, thì nay, nhiều xã như Yên Bình, Thượng Minh đã đầu tư xây dựng xưởng sao chế quy mô vừa ngay tại vùng nguyên liệu, đảm bảo 100% sản lượng búp chè tươi được chế biến trong ngày, giữ trọn hương vị đặc trưng của chè núi cao.
Song song với mở rộng quy mô sản xuất, các doanh nghiệp và HTX cũng chú trọng chế biến sâu, yếu tố then chốt để nâng tầm giá trị và chinh phục thị trường quốc tế. Chị Hà Minh Đợi cho biết: “Muốn chè Shan tuyết và chè hoa vàng có chỗ đứng lâu dài, nhất định phải đa dạng hóa sản phẩm.” Hiện Công ty Hà Diệp đang phát triển nhiều dòng sản phẩm mới như trà nguyên bông, trà túi lọc, rượu ngâm hoa vàng… hướng đến các thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc. Những sản phẩm này không chỉ mang lại giá trị kinh tế cao mà còn giúp lan tỏa hình ảnh chè Thái Nguyên hiện đại, tinh tế và giàu bản sắc.
Đặc biệt, Nghị quyết số 08/2025/NQ-HĐND do HĐND tỉnh Thái Nguyên ban hành ngày 30/7/2025 đã mở ra một chương mới cho ngành chè toàn tỉnh giai đoạn 2025–2030. Với tổng nguồn lực hơn 500 tỷ đồng, chính sách này tập trung vào ba mục tiêu lớn: nâng cao giá trị sản xuất, phát triển du lịch chè, và chuyển đổi số trong sản xuất – chế biến – kinh doanh. Trong đó, vùng miền núi phía Bắc được xác định giữ vai trò chiến lược với các sản phẩm đặc sản như Shan tuyết và chè hoa vàng, hướng đến mô hình sản xuất hữu cơ, an toàn, bền vững.
Sự đồng hành của chính quyền cùng doanh nghiệp và người dân đang tạo nên chuỗi giá trị chè thống nhất, hiệu quả và có chiều sâu. Khi các vùng chè miền núi kết nối cùng hệ sinh thái sản xuất, du lịch và thương hiệu của toàn tỉnh, Thái Nguyên không chỉ giữ vững vị thế “thủ phủ chè Việt Nam”, mà còn mở rộng tầm ảnh hưởng ra thị trường quốc tế.
Từ những đồi chè Shan tuyết phủ sương trắng đến những bông chè hoa vàng óng ánh, mỗi sản phẩm đều chứa đựng tinh túy của đất trời và bàn tay người nông dân vùng cao. Giờ đây, khi “hương chè xanh trung du” hòa quyện cùng “vị ngọt thanh của Shan tuyết và hoa vàng núi cao”, thương hiệu chè Thái Nguyên đang bước sang một giai đoạn phát triển mới, nơi bản sắc, công nghệ và tầm nhìn cùng hòa nhịp để đưa chè miền núi Thái Nguyên vươn xa.