Mới đây, một công trình nghiên cứu quy mô lớn do các nhà khoa học tại Đại học Lübeck (Đức) dẫn đầu đã mang đến những phát hiện đáng chú ý, hé lộ những tác động bất ngờ của các yếu tố lối sống và môi trường, đặc biệt là thói quen sử dụng các loại đồ uống quen thuộc như trà đen và cà phê, đối với bệnh nhân Parkinson.
Bệnh Parkinson: Hành trình tìm kiếm các yếu tố nguy cơ và bảo vệ trong lối sống và môi trường sống
Bệnh Parkinson là một rối loạn thoái hóa của hệ thần kinh trung ương, gây ảnh hưởng chủ yếu đến hệ vận động của cơ thể. Trong khi y học đã có những bước tiến trong việc điều trị triệu chứng, nguyên nhân sâu xa của bệnh phần lớn vẫn chưa được làm sáng tỏ hoàn toàn. Do đó, việc xác định các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh hoặc ngược lại, có tác dụng bảo vệ, trì hoãn sự phát triển của bệnh, là một hướng đi vô cùng quan trọng, có thể mở ra những chiến lược phòng ngừa và hỗ trợ điều trị mới.
Nhận thức được tầm quan trọng đó, công trình nghiên cứu của Đại học Lübeck, được đăng tải trên trang tin y khoa News Medical, đã được thực hiện một cách bài bản. Các nhà khoa học đã tiến hành phân tích dữ liệu của một nhóm đối tượng rất lớn, bao gồm hơn 5.200 bệnh nhân Parkinson. Một điểm đặc biệt của nghiên cứu này là việc phân loại bệnh nhân thành hai nhóm riêng biệt: nhóm mắc dạng LRRK2-PD, một dạng Parkinson có liên quan đến yếu tố di truyền, và nhóm mắc dạng iPD (Parkinson vô căn), dạng phổ biến hơn và không xác định được nguyên nhân di truyền rõ ràng. Cách tiếp cận này giúp các nhà nghiên cứu có thể đánh giá tác động của các yếu tố lối sống và môi trường một cách chi tiết và chính xác hơn trên từng phân nhóm bệnh nhân cụ thể.
Phơi nhiễm với thuốc trừ sâu: Một trong những yếu tố rủi ro rõ ràng nhất được xác định
Kết quả phân tích từ nghiên cứu đã chỉ ra một số yếu tố nổi bật có thể tác động đến sự phát triển và tiến triển của căn bệnh nan y này. Trong đó, yếu tố nguy cơ từ môi trường cho thấy tác động rõ ràng nhất chính là việc phơi nhiễm với thuốc trừ sâu. Nghiên cứu phát hiện ra rằng, việc phơi nhiễm với thuốc trừ sâu ở mức độ cao có liên quan mật thiết đến việc bệnh khởi phát ở độ tuổi sớm hơn và có tốc độ tiến triển nhanh hơn so với những người không bị phơi nhiễm.
Phát hiện này một lần nữa củng cố những cảnh báo trước đây về tác hại của các hóa chất nông nghiệp đối với sức khỏe thần kinh. Bên cạnh thuốc trừ sâu, các nhà nghiên cứu cũng đã xem xét đến các yếu tố rủi ro môi trường khác như ô nhiễm không khí, việc tiếp xúc với các loại dung môi công nghiệp hay kim loại nặng. Tuy nhiên, trong khuôn khổ của nghiên cứu này, các yếu tố nói trên không cho thấy một tác động rõ ràng và có ý nghĩa thống kê lên sự phát triển của bệnh Parkinson.
Cà phê: Thức uống quen thuộc mang tác dụng bảo vệ, giúp trì hoãn sự khởi phát bệnh ở cả hai dạng Parkinson
Trái ngược với những tác động tiêu cực từ thuốc trừ sâu, nghiên cứu lại mang đến những thông tin tích cực và đầy hy vọng về vai trò của cà phê. Kết quả phân tích cho thấy, thói quen uống cà phê có tác dụng bảo vệ, giúp trì hoãn sự khởi phát của bệnh một cách đáng kể. Điều đặc biệt quan trọng là tác dụng bảo vệ này được ghi nhận ở cả hai dạng Parkinson được nghiên cứu, bao gồm cả dạng iPD (vô căn) và dạng LRRK2-PD (có yếu tố di truyền). Phát hiện này cho thấy cà phê có thể sở hữu một cơ chế bảo vệ thần kinh mang tính phổ quát, tác động lên nhiều con đường sinh học khác nhau liên quan đến sự phát triển của bệnh, mở ra những hướng nghiên cứu mới về các hợp chất có trong cà phê.
Trà đen: Lợi ích bất ngờ và đầy ý nghĩa trong việc làm giảm các triệu chứng vận động của bệnh nhân
Nếu như cà phê cho thấy tác dụng bảo vệ chung, thì trà đen, một loại trà được oxy hóa hoàn toàn trong quá trình chế biến, có màu nước sậm, vị đậm và hàm lượng caffeine cao hơn so với trà xanh hay trà ô long, lại gây chú ý bởi một tác dụng đặc biệt và đầy ý nghĩa. Nghiên cứu phát hiện ra rằng, việc uống trà đen có liên quan đến việc làm giảm nhẹ và trì hoãn sự tiến triển của các triệu chứng vận động ở những người mắc bệnh Parkinson dạng LRRK2-PD, tức là dạng có liên quan đến yếu tố di truyền.
Điều này rất có ý nghĩa, bởi mặc dù dạng LRRK2-PD thường ít gặp hơn so với thể bệnh còn lại, nhưng các bệnh nhân thuộc nhóm này thường có những vấn đề về vận động rõ rệt và nghiêm trọng hơn, trong khi các triệu chứng không liên quan đến vận động của họ lại có thể ít nghiêm trọng hơn. Do đó, việc tìm ra một yếu tố từ lối sống, một thức uống quen thuộc như trà đen, có thể giúp cải thiện các triệu chứng vận động cho nhóm bệnh nhân này là một phát hiện vô cùng quý giá, mang lại niềm hy vọng cho cả bệnh nhân và các nhà nghiên cứu.
Một loại đồ uống chứa caffeine cần tránh: Nước ngọt có ga và những cảnh báo từ nghiên cứu
Tuy nhiên, không phải tất cả các loại đồ uống chứa caffeine đều mang lại lợi ích. Nghiên cứu cũng chỉ ra một nhóm thức uống chứa caffeine khác mà những người mắc bệnh Parkinson, đặc biệt là những người có nguy cơ di truyền, cần phải tránh xa: đó chính là các loại nước ngọt có ga (soda) chứa caffeine. Kết quả phân tích cho thấy việc tiêu thụ các loại đồ uống này có thể đẩy nhanh sự khởi phát của bệnh ở các bệnh nhân đã có sẵn các yếu tố di truyền.
Phát hiện này là một lời cảnh báo quan trọng, cho thấy không chỉ bản thân caffeine mà các thành phần khác có trong đồ uống, hoặc cách thức cơ thể chuyển hóa chúng, cũng đóng một vai trò quan trọng. Nó gợi ý rằng, trong khi các hợp chất tự nhiên đi kèm với caffeine trong trà và cà phê có thể mang lại tác dụng bảo vệ, thì các thành phần khác trong nước ngọt có ga, chẳng hạn như lượng đường cao, các chất tạo ngọt nhân tạo hay các loại hóa chất khác, có thể có những tác động tiêu cực, làm trầm trọng thêm nguy cơ bệnh tật.
"Hoạt chất vàng" trong trà và cà phê: Giả thuyết về vai trò của các hợp chất tự nhiên
Mặc dù nghiên cứu này không đi sâu vào việc phân tích cơ chế phân tử cụ thể, những kết quả thu được đã củng cố thêm cho giả thuyết rằng các hợp chất chống oxy hóa dồi dào thuộc nhóm polyphenol có trong trà và cà phê chính là những yếu tố giúp tạo nên các tác dụng bảo vệ đặc biệt nói trên.
Trong đó, nổi bật nhất có thể kể đến nhóm catechin trong trà, đặc biệt là hợp chất epigallocatechin gallate (EGCG), một hoạt chất từng được rất nhiều nghiên cứu trước đây chứng minh là mang lại nhiều lợi ích cho quá trình chuyển hóa trong cơ thể và giúp ngăn ngừa nhiều loại bệnh tật. Sự khác biệt trong tác động giữa trà đen, cà phê và nước ngọt có ga chứa caffeine cho thấy rằng, để hiểu rõ vấn đề, chúng ta cần phải nhìn vào tổng thể các hợp chất có trong mỗi loại đồ uống, chứ không chỉ riêng lẻ caffeine.
Những phát hiện từ nghiên cứu của Đại học Lübeck đã cung cấp thêm những mảnh ghép quan trọng vào bức tranh phức tạp về bệnh Parkinson. Nó một lần nữa khẳng định rằng các yếu tố môi trường như việc phơi nhiễm với thuốc trừ sâu là một nguy cơ sức khỏe có thật và cần được quan tâm đúng mức. Đồng thời, nghiên cứu cũng mang lại niềm hy vọng, cho thấy những lựa chọn đơn giản trong lối sống hàng ngày, chẳng hạn như thói quen uống cà phê hoặc trà đen một cách điều độ, có thể mang lại những lợi ích bảo vệ hoặc làm giảm nhẹ triệu chứng một cách bất ngờ.
Lời cảnh báo về tác hại của các loại nước ngọt có ga chứa caffeine đối với những người có nguy cơ di truyền cũng là một thông tin y tế công cộng vô cùng hữu ích. Cần phải nhấn mạnh rằng, những phát hiện này không có nghĩa là trà hay cà phê là "thuốc chữa bệnh" Parkinson. Tuy nhiên, chúng cung cấp những thông tin khoa học quý giá, giúp các bác sĩ, bệnh nhân và gia đình có thêm cơ sở để xây dựng một lối sống phù hợp hơn, đồng thời mở ra những hướng đi mới cho các công trình nghiên cứu trong tương lai, nhằm tìm kiếm các phương pháp hỗ trợ điều trị hiệu quả và an toàn hơn cho căn bệnh nan y này.
Bảo An