Một câu chuyện khá phổ biến trong giới thưởng trà là việc một người uống cùng một loại trà hai lần trong vòng một tháng nhưng lại nhận thấy hương vị có sự khác biệt rõ rệt. Đây là một hiện tượng có vẻ khá kỳ lạ và khó giải thích. Nếu xét một cách logic, với điều kiện bảo quản tốt, mùi thơm và hương vị của cùng một loại trà sẽ không thể thay đổi quá nhiều chỉ trong một khoảng thời gian ngắn như vậy.
Vậy nguyên nhân thực sự đằng sau sự thay đổi này là gì? Có thể có ba tình huống chính xảy ra, liên quan đến các yếu tố vật lý, môi trường và cả tâm lý của chính người thưởng thức.
Độ ẩm và tầm quan trọng tối cao của việc bảo quản đúng cách
Nguyên nhân đầu tiên và có lẽ là phổ biến nhất dẫn đến sự thay đổi đáng kể về hương vị của trà chính là việc lá trà đã bị ẩm. Lá trà khô có đặc tính hút ẩm rất mạnh, giống như một miếng bọt biển, chúng dễ dàng hấp thụ độ ẩm từ không khí xung quanh. Nếu môi trường bảo quản trà, chẳng hạn như trong tủ bếp hay phòng khách, có độ ẩm đặc biệt cao, và bao bì chứa lá trà lại không đủ kín, không có khả năng cách ly hoàn toàn với không khí bên ngoài, thì chỉ trong vòng một tháng, lá trà hoàn toàn có thể bị ảnh hưởng.
Khi bị nhiễm ẩm, cấu trúc của lá trà sẽ bị phá vỡ, chúng không còn giữ được độ giòn xốp mà trở nên mềm, ỉu, hay thậm chí là hư hỏng, nấm mốc. Quá trình này sẽ làm thay đổi một cách sâu sắc các hợp chất hóa học có trong lá trà, khiến hương vị nguyên bản của nó bị biến đổi hoàn toàn. Thay vì hương thơm tinh tế, vị ngọt hậu quen thuộc, ấm trà giờ đây có thể mang một mùi ẩm mốc khó chịu, vị trà trở nên nhạt nhẽo, đắng gắt hoặc có những vị lạ không mong muốn. Đây là sự thay đổi mang tính vật lý, khiến chất lượng của lá trà đã thực sự khác đi so với lần pha trước, và dĩ nhiên, hương vị mà bạn cảm nhận cũng sẽ hoàn toàn khác biệt.
Thời tiết và sự thay đổi đầy tinh tế trong cách chúng ta cảm nhận hương vị của trà
Nguyên nhân thứ hai có thể đến từ một yếu tố bên ngoài ít được để ý hơn, đó chính là sự thay đổi của thời tiết. Điều này nghe có vẻ lạ, nhưng sự thay đổi của các yếu tố khí tượng cũng sẽ làm thay đổi cảm nhận của chúng ta về hương vị trà ở một mức độ nhất định. Chẳng hạn, trong dân gian vẫn thường có câu nói rằng "uống trà ngày mưa không thơm". Điều này không phải là không có cơ sở. Thực chất, vào những ngày thời tiết mưa nhiều, độ ẩm trong không khí thường tăng lên rất cao.
Độ ẩm cao này có thể khiến cho các phân tử hương thơm có trong trà trở nên kém hoạt động hơn, khó bay hơi và lan tỏa trong không khí hơn. Khi chúng ta uống trà, một phần lớn của trải nghiệm "vị" thực chất đến từ "hương" mà chúng ta cảm nhận được qua khứu giác. Khi hương thơm của trà bị yếu đi, cảm nhận tổng thể về vị ngon của ấm trà cũng sẽ giảm sút theo. Tuy nhiên, cần phải nhấn mạnh rằng đây là một sự thay đổi rất tinh tế và không quá rõ rệt. Thường thì chỉ những người có khứu giác và vị giác đặc biệt nhạy cảm, hoặc những người đã quá quen thuộc với một loại trà cụ thể, mới có thể nhận thấy được sự khác biệt nhỏ này. Nếu bạn cảm thấy ấm trà của mình vẫn ngon, nhưng dường như thiếu đi một chút hương thơm quyến rũ so với lần trước, rất có thể thời tiết chính là "thủ phạm".
Tác động của yếu tố tâm lý: Khi ký ức về hương vị không phải lúc nào cũng hoàn toàn chính xác
Cuối cùng, một nguyên nhân sâu xa và phức tạp hơn cả, đến từ chính tâm trí của người thưởng trà, đó là tác động của yếu tố tâm lý. Đã một tháng trôi qua kể từ lần cuối cùng bạn thưởng thức loại trà đó, và ký ức của bạn về hương vị, mùi thơm của lần uống trà ấy có thể đã mờ nhạt đi ít nhiều. Những gì được ghi nhớ trong tâm trí của chúng ta đôi khi không phải là thực tế khách quan, mà có thể đã được "tô hồng" hoặc bị ảnh hưởng bởi những yếu tố cảm xúc tại thời điểm đó.
Rất có thể, lần trước bạn uống trà trong một trạng thái tinh thần đặc biệt vui vẻ, thư thái, hoặc trong một không gian yên tĩnh, thơ mộng, và chính những yếu tố tích cực này đã làm tăng thêm sự cảm nhận về vị ngon của ấm trà. Sau một tháng, khi bạn pha lại ấm trà đó trong một tâm trạng bình thường hoặc có phần mệt mỏi, sự so sánh với ký ức "hoàn hảo" trong quá khứ có thể khiến bạn cảm thấy hương vị lần này không còn được như xưa. Đôi khi, những gì chúng ta ghi nhớ chỉ là một sự tưởng tượng, một phiên bản lý tưởng hóa của thực tế, và điều này vô tình tạo ra một thành kiến, một sự kỳ vọng cao khiến chúng ta khó có thể cảm nhận trọn vẹn hương vị thực tại. Trạng thái sức khỏe, tâm trạng và cả không gian thưởng trà đều có thể ảnh hưởng sâu sắc đến cách chúng ta cảm nhận cùng một loại trà.
Như vậy, hiện tượng cùng một loại trà nhưng lại có vị khác nhau sau một tháng không còn quá kỳ lạ nếu chúng ta xem xét dưới nhiều góc độ. Đó có thể là do sự thay đổi về mặt vật lý của chính lá trà do điều kiện bảo quản không tốt. Đó cũng có thể là do sự ảnh hưởng tinh tế của các yếuto môi trường như thời tiết và độ ẩm không khí. Và cuối cùng, đó cũng có thể là do sự tác động của chính yếu tố tâm lý, của ký ức và cảm xúc của người thưởng trà.
Hương vị của một tách trà không phải là một hằng số bất biến, mà là một trải nghiệm sống động, một sự tổng hòa được tạo nên từ sự tương tác phức tạp giữa chất lượng của lá trà, môi trường xung quanh và cả thế giới nội tâm của chính chúng ta. Việc nhận ra và chiêm nghiệm về những sự thay đổi này cũng chính là một phần thú vị trong hành trình khám phá văn hóa trà, giúp chúng ta thêm trân trọng hơn mỗi khoảnh khắc được thưởng thức một ấm trà ngon.
Bảo An