Trước hết, chúng ta cần hiểu về tâm lý đám đông - một khái niệm được nhà tâm lý học Gustave Le Bon nghiên cứu từ thế kỷ 19. Khi con người trở thành một phần của đám đông, họ có xu hướng đánh mất tính cá nhân và dễ dàng bị cuốn theo những cảm xúc, hành động tập thể. Trong bối cảnh tiêu dùng hiện đại, điều này biểu hiện qua hiện tượng "tiêu dùng theo đám đông" - khi mọi người mua sắm không chỉ vì nhu cầu thực tế mà còn vì thấy người khác cũng đang làm vậy.
Tâm lý đám đông và FOMO: Vì sao người nổi tiếng có thể tạo ra những cơn sốt tiêu dùng?
Người nổi tiếng, với vị thế đặc biệt của mình, trở thành những người dẫn dắt đám đông một cách hiệu quả. Khi một người nổi tiếng sử dụng một sản phẩm, họ đang tạo ra một "chứng thực ngầm" về giá trị của sản phẩm đó, đồng thời kích hoạt tâm lý muốn được liên kết với hình ảnh của họ từ phía người hâm mộ.
Sự xuất hiện của mạng xã hội đã khuếch đại hiệu ứng này lên nhiều lần. Các nền tảng như Instagram, TikTok hay Facebook không chỉ giúp người nổi tiếng dễ dàng chia sẻ lối sống, sở thích cá nhân với hàng triệu người theo dõi, mà còn tạo ra một cảm giác gần gũi, thân thiết giả tạo giữa họ và người hâm mộ. Cảm giác thân thuộc này khiến lời khuyên hay sự lựa chọn của người nổi tiếng trở nên đáng tin cậy hơn trong mắt công chúng.
FOMO - nỗi sợ bỏ lỡ - là yếu tố then chốt tiếp theo trong phương trình này. Đây là trạng thái lo âu xuất phát từ nhận thức rằng người khác đang có những trải nghiệm thú vị, đáng giá mà mình không được tham gia. Trong ngữ cảnh tiêu dùng, FOMO biểu hiện qua nỗi lo sợ bỏ lỡ một sản phẩm "hot" hoặc một xu hướng đang thịnh hành. Khi thấy người nổi tiếng và đông đảo người khác đang sở hữu một món đồ nào đó, chúng ta không muốn mình là người duy nhất không có nó.
Chiến lược tiếp thị "số lượng có hạn" thường được áp dụng để kích thích FOMO. Khi một sản phẩm được quảng cáo là khan hiếm hoặc chỉ bán trong thời gian ngắn, nó tạo ra cảm giác khẩn cấp và thúc đẩy quyết định mua hàng nhanh chóng. Người nổi tiếng, với sức ảnh hưởng rộng lớn, có thể nhanh chóng tạo ra cảm giác khan hiếm này khi họ đề cập đến một sản phẩm trên các kênh truyền thông của mình.
Một yếu tố khác không thể bỏ qua là tâm lý "muốn được thuộc về". Con người có nhu cầu cơ bản về việc cảm thấy mình là một phần của cộng đồng. Việc sở hữu cùng một sản phẩm với người nổi tiếng và những người hâm mộ khác tạo ra cảm giác thuộc về một nhóm đặc biệt, được chọn lọc. Điều này giải thích vì sao các thương hiệu xa xỉ thường sử dụng người nổi tiếng làm đại sứ - họ không chỉ bán sản phẩm mà còn bán cảm giác được gia nhập một "câu lạc bộ" danh giá.
Hiệu ứng "tín hiệu địa vị xã hội" cũng đóng vai trò quan trọng trong hiện tượng này. Việc sở hữu những sản phẩm được người nổi tiếng ưa chuộng trở thành một cách để thể hiện địa vị hoặc sự sành điệu. Khi đăng tải hình ảnh sản phẩm đó lên mạng xã hội, người tiêu dùng không chỉ đang chia sẻ một món đồ mới mà còn đang gửi đi thông điệp về bản thân - rằng họ đang cập nhật xu hướng, có khả năng tài chính, và thậm chí có "gu" tương đồng với những ngôi sao họ ngưỡng mộ.
Trong thời đại kỹ thuật số, tốc độ lan truyền thông tin cũng là một nhân tố góp phần tạo nên những cơn sốt tiêu dùng. Một bài đăng của người nổi tiếng có thể tiếp cận hàng triệu người chỉ trong vài giờ. Thuật toán của các nền tảng mạng xã hội ưu tiên nội dung có tương tác cao, khiến những thông tin về sản phẩm "hot" ngày càng được hiển thị nhiều hơn, tạo ra một vòng phản hồi tích cực cho hiện tượng này.
Về phía doanh nghiệp, họ hiểu rõ và tận dụng triệt để cơ chế này. Marketing người ảnh hưởng (influencer marketing) đã trở thành một ngành công nghiệp tỷ đô, với những hợp đồng quảng cáo giá trị lớn dành cho người nổi tiếng. Các chiến dịch được thiết kế tinh vi để tối đa hóa sự lan truyền và tạo ra cảm giác khan hiếm, từ đó kích thích FOMO và thúc đẩy quyết định mua hàng nhanh chóng.
Đáng chú ý, không phải mọi người nổi tiếng đều có thể tạo ra cơn sốt tiêu dùng. Những người có sức ảnh hưởng mạnh mẽ nhất thường là những người được nhận thức là đáng tin cậy, có chuyên môn hoặc có mối liên hệ tự nhiên với sản phẩm họ quảng bá. Ví dụ, một vận động viên thể thao nổi tiếng có thể dễ dàng tạo ra cơn sốt cho một dòng giày thể thao hơn là một sản phẩm làm đẹp.
Cuối cùng, những cơn sốt tiêu dùng do người nổi tiếng tạo ra không chỉ đơn thuần là hiện tượng kinh tế mà còn phản ánh những giá trị văn hóa, xã hội của thời đại. Trong xã hội tiêu dùng hiện đại, việc sở hữu vật chất không còn chỉ là đáp ứng nhu cầu cơ bản mà đã trở thành một phần của quá trình xây dựng bản sắc cá nhân. Người nổi tiếng, với vai trò biểu tượng văn hóa, trở thành những người định hình xu hướng và ảnh hưởng đến cách chúng ta thể hiện bản thân thông qua hàng hóa tiêu dùng.
Tóm lại, khả năng tạo ra những cơn sốt tiêu dùng của người nổi tiếng bắt nguồn từ sự kết hợp phức tạp giữa tâm lý đám đông, nỗi sợ bỏ lỡ, nhu cầu thuộc về, mong muốn thể hiện địa vị xã hội, và được khuếch đại bởi sức mạnh lan truyền thông tin nhanh chóng của mạng xã hội. Hiểu rõ những cơ chế tâm lý này không chỉ giúp các doanh nghiệp xây dựng chiến lược tiếp thị hiệu quả mà còn giúp người tiêu dùng nhận thức rõ hơn về những yếu tố tác động đến quyết định mua sắm của mình, từ đó có những lựa chọn tiêu dùng sáng suốt hơn trong thời đại thông tin bùng nổ hiện nay.
Tiến Hoàng