Trong năm 2022, dù lượng chè tiêu thụ trong nước chỉ bằng 1/3 lượng xuất khẩu nhưng giá trị lại cao hơn, đạt mức khoảng 325 triệu USD. Điều này phản ánh nhu cầu tiêu thụ lớn cho các dòng chè cao cấp trong nước, đặc biệt tại các vùng có truyền thống uống chè lâu đời như Thái Nguyên, Hà Giang, Sơn La. Tại các tỉnh này, giá bán chè dao động từ 7 đến 20 USD/kg, cho thấy thị trường nội địa sẵn sàng chi trả cao cho các sản phẩm chè chất lượng.
Thị trường nội địa còn có những đặc điểm mà thị trường quốc tế khó có được. Người tiêu dùng Việt Nam có xu hướng ưa chuộng các sản phẩm chè truyền thống và đặc sản như Shan tuyết, Ô Long Cầu Đất hay các loại chè ướp hương sen mang đậm nét văn hóa dân tộc. Nhu cầu cao cùng với sự trân trọng đối với sản phẩm chè địa phương là một lợi thế lớn mà các doanh nghiệp có thể tận dụng để phát triển những dòng sản phẩm đặc biệt, đáp ứng khẩu vị và thị hiếu của người tiêu dùng trong nước.
Ngành chè Việt Nam từ lâu đã được coi là một giải pháp giúp người dân ở các vùng nông thôn, miền núi thoát nghèo. Tuy nhiên, để nâng tầm và phát triển ngành chè một cách bền vững, cần chuyển đổi tư duy này sang coi cây chè là "cây làm giàu". Điều này không chỉ thay đổi cách nhìn nhận về ngành chè mà còn định hướng lại mục tiêu và chiến lược phát triển, nhằm nâng cao giá trị sản phẩm và thu nhập cho người dân trồng chè.
Theo ông Đoàn Anh Tuân, Giám đốc Công ty TNHH Thế hệ mới, cây chè có tiềm năng không chỉ là cây nông sản mà còn có thể trở thành một sản phẩm giá trị cao, một biểu tượng văn hóa của Việt Nam. Để đạt được điều đó, ngành chè cần đầu tư vào các sản phẩm phụ trợ như bột matcha – một sản phẩm đã phổ biến tại nhiều thị trường quốc tế và có giá trị cao. Ngoài ra, các dòng chè ướp hương sen hay chè thượng hạng cũng là những sản phẩm độc đáo có thể đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng trong nước và thu hút thị trường quốc tế. Các sản phẩm này cần được sản xuất và chế biến một cách tỉ mỉ, công phu để đáp ứng tiêu chuẩn cao, tạo nên sự khác biệt cho thương hiệu chè Việt.
Một yếu tố không thể thiếu trong quá trình nâng cao giá trị sản phẩm chè chính là giống chè đặc sản và kỹ thuật chăm sóc, chế biến tỉ mỉ. Chè cao cấp luôn gắn liền với các giống chè có chất lượng vượt trội. Trong những năm gần đây, Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc đã phát triển thành công nhiều giống chè mới như Hương Bắc Sơn và VN15. Những giống chè này không chỉ có hương vị đậm đà, độc đáo mà còn có khả năng cạnh tranh với các loại chè đặc sản nổi tiếng trên thế giới.
PGS.TS. Nguyễn Văn Toàn từ Hội Làm vườn Việt Nam cho rằng các giống chè mới này sẽ giúp ngành chè Việt Nam không chỉ nâng cao năng suất mà còn tạo nên sản phẩm có giá trị cao, góp phần cải thiện đời sống cho người nông dân và tăng cường sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Việc phát triển các giống chè đặc sản đòi hỏi sự đầu tư bài bản về giống, quy trình chăm sóc và chế biến để bảo đảm chất lượng đạt chuẩn cao nhất. Điều này không chỉ mang lại thu nhập cao hơn mà còn giúp chè Việt Nam khẳng định thương hiệu trên thị trường nội địa và quốc tế.
Để chè cao cấp thực sự trở thành một ngành hàng có giá trị cao, các doanh nghiệp cần thiết lập chuỗi liên kết chặt chẽ với nông dân. Liên kết này sẽ giúp bảo đảm đầu ra ổn định, hỗ trợ nông dân trong quá trình sản xuất và chăm sóc, đồng thời giúp các doanh nghiệp có nguồn cung chè chất lượng cao. Mô hình hợp tác này mang lại lợi ích bền vững cho cả đôi bên: nông dân yên tâm trồng trọt, còn doanh nghiệp bảo đảm có sản phẩm chất lượng đồng nhất để phục vụ thị trường.
Một chuỗi liên kết vững chắc còn tạo điều kiện để sản phẩm chè có thể tiếp cận dễ dàng với các tiêu chuẩn cao cấp, đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng về các sản phẩm chè sạch, an toàn và chất lượng. Các doanh nghiệp chè cũng có thể đầu tư vào công nghệ bảo quản, chế biến để bảo đảm chè giữ được hương vị tự nhiên và gia tăng giá trị sản phẩm.
Một trong những cách thức hữu hiệu để chè cao cấp Việt Nam có thể tiếp cận nhanh chóng tới khách hàng trong nước và quốc tế là thông qua các kênh thương mại điện tử. Với sự phát triển của công nghệ số, các doanh nghiệp có thể dễ dàng quảng bá, bán hàng và tiếp cận với lượng khách hàng rộng lớn trên toàn quốc. Thương mại điện tử không chỉ giúp mở rộng kênh phân phối mà còn là công cụ quảng bá hiệu quả, nâng cao nhận thức của người tiêu dùng về các sản phẩm chè đặc sản, thượng hạng của Việt Nam.
Để tận dụng tốt thương mại điện tử, các doanh nghiệp cần đầu tư vào hình ảnh, chất lượng sản phẩm và dịch vụ khách hàng để bảo đảm uy tín và tạo dựng niềm tin với người tiêu dùng. Đồng thời, việc xây dựng các chiến dịch quảng bá và truyền thông chuyên nghiệp sẽ giúp chè cao cấp Việt Nam dễ dàng chiếm lĩnh thị trường trong nước và từng bước khẳng định vị thế của mình trên thị trường quốc tế.
Ngành chè Việt Nam có tiềm năng phát triển mạnh mẽ trong tương lai nếu tận dụng tốt các lợi thế nội địa và chú trọng vào sản phẩm cao cấp. Để đạt được điều đó, cần có sự thay đổi căn bản từ tư duy sản xuất đến cách tiếp cận thị trường, từ việc đầu tư vào giống và quy trình chăm sóc đến xây dựng chuỗi liên kết chặt chẽ và quảng bá mạnh mẽ. Một khi chè Việt Nam nâng cao được giá trị sản phẩm và phát triển thương hiệu, đây sẽ không chỉ là một sản phẩm tiêu thụ trong nước mà còn là sản phẩm tiềm năng xuất khẩu với giá trị cao.
Trong tương lai, việc thúc đẩy thị trường nội địa không chỉ giúp các doanh nghiệp chè tăng doanh thu mà còn là nền tảng để chè Việt Nam phát triển bền vững, bảo vệ quyền lợi của người trồng chè và phát triển các vùng chè truyền thống. Đồng thời, ngành chè cũng sẽ đóng góp tích cực vào việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa Việt Nam qua những sản phẩm chè cao cấp, đặc trưng. Thông qua việc phát triển sản phẩm chất lượng cao và khai thác tiềm năng nội địa, ngành chè Việt Nam sẽ có bước tiến dài trong quá trình vươn ra thị trường thế giới.