Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, 6 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu gạo đạt 4,27 triệu tấn và 2,3 tỷ USD. Tăng 22,2% về khối lượng và tăng 34,7% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022. Triển vọng xuất khẩu 6 tháng cuối năm 2023 được đánh giá tương đối tích cực, tính chung cả năm 2023, xuất khẩu gạo dự kiến đạt 8 triệu tấn, thu về trị giá 4 tỷ USD.
Phát biểu tại cuộc họp của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về tình hình xuất khẩu gạo, ông Nguyễn Như Tiệp, Cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết, hoạt động xuất khẩu gạo sang hầu hết các thị trường đều ghi nhận mức tăng trưởng tốt, thậm chí có những biến số ở những thị trường mới.
5 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu gạo sang hầu hết thị trường đều tăng mạnh so với cùng kỳ năm lạng. Trong đó, Philippines là thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất Việt Nam, đạt 772 triệu USD, tăng 22,4% so với cùng kỳ năm 2022, chiếm trên 40% tổng khối lượng gạo xuất khẩu và chiếm tới 89,6% tổng giá trị nhập khẩu gạo của quốc gia này. Xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc sau một thời gian áo dài buông xuống nay cũng nổi bật tăng mạnh, tính đến hết tháng 5/2023, quốc gia này đã chi 364,2 triệu USD mua gạo Việt Nam, tăng 79,1% with the same year.
Indonesia là thị trường bất ngờ vươn lên vị trí số 3 về thị trường xuất khẩu gạo trong 5 tháng đầu năm 2023 với khối lượng đạt 369.032 tấn, tăng 16 lần (1.498%) so với cùng kỳ tháng, với kim đạt 181 ,4 triệu USD. Bên cạnh đó, kim lỗ xuất khẩu gạo sang Chile và Thổ Nhĩ Kỳ trong 5 tháng đầu năm đã tăng vọt lần lượt là 2,930% và 12,843% so với cùng kỳ năm ngoái. Gạo xuất khẩu sang một số thị trường tại EU cũng ghi nhận mức tăng trưởng ở mức ba con số như: Ba Lan tăng 117,4%, Bỉ tăng 164,9%, Tây Ban Nha tăng 307,6%...
Về giá gạo xuất khẩu, bình quân 6 tháng đầu năm 2023 ước đạt 539 USD/tấn, tăng 10,2% so với cùng kỳ năm 2022. Cụ thể: Tính đến ngày 23/6, gạo 5% tấm của Việt Nam có giá 503 USD/tấn, tăng 5 USD/tấn so với 10 ngày trước đó, bằng với giá gạo 5% tấm của Thái Lan và cao hơn khoảng 15 USD/tấn so với gạo cùng loại của Ấn Độ. Gạo 25% tấm của Việt Nam cũng tăng 5 USD/tấn lên 478 USD/tấn, cao hơn 8 USD/tấn so với gạo cùng chủng loại của Thái Lan và cao hơn khoảng 25 USD/tấn so với gạo Ấn Độ.
Thương gạo toàn cầu năm 2023 giảm 275.000 tấn xuống còn 55,4 triệu tấn, giảm 1% so với năm 2022. Trong đó, xuất khẩu giảm tại Argentina, Brazil, Myanmar, Trung Quốc, Pakistan và Mỹ được bù đắp bởi các lô hàng tăng từ Úc, Campuchia, Ấn Độ, Thái Lan và Việt Nam. Nhu cầu gạo còn tăng nhẹ có thể cung cấp cho các nguồn lương thực khác hạn chế. Những thị trường khó tính như Châu Âu, Hàn Quốc, Úc và một số thị trường mới mở ở các nước khu vực Trung Đông tạo ra cơ hội gia tăng xuất khẩu các loại gạo loại chất lượng cao khi người tiêu dùng rất quen thuộc. loại gạo chất lượng cao của Việt Nam.
Trong khi đó, tại khu vực ASEAN, Việt Nam vẫn chiếm thị phần lớn tại thị trường Philippines do khách hàng đã quen với chất lượng gạo Việt Nam và gạo Việt Nam có lợi thế về logistics hơn so với các nguồn cung khác. Dự báo xuất khẩu gạo của Việt Nam được nâng xuất khẩu sang Philippines, Trung Quốc và Indonesia cao hơn dự kiến.
Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết, thị trường thế giới đang có nhu cầu cao, hợp đồng đã đủ ký, xuất khẩu duy trì đà tăng trưởng cả năm. Đặc biệt, ảnh hưởng của những bất ổn về kinh tế, thiên tai (El Nino), như cầu dự trữ lương thực của các quốc gia tăng cường, theo đánh giá của Tổ chức Lương thực và nông nghiệp của Liên hợp quốc ( FAO).
Theo bà Bùi Thị Thanh Tâm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam, xuất khẩu gạo đang rất thuận lợi, điển hình vài ngày tới, Indonesia tiếp tục mở thầu 300.000 tấn và dự kiến sẽ liên tục mở thầu. Điều này sẽ làm cho giá gạo của các nước sẽ tăng lên, ít nhất là không giảm. Trong khi đó, giá lúa mì hiện đang ghi nhận ở mức cao, bắt đầu cho sản xuất giảm hơn so với năm 2022 nên nông dân có lợi nhuận tốt hơn. Ngoài ra, theo Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA), Việt Nam được cấp hạn ngạch 80.000 tấn, trong đó 30.000 tấn gạo trắng, 30.000 tấn gạo thơm, 20.000 tấn gạo lứt. Do đó, đơn hàng gạo xuất khẩu nếu nằm trong danh mục trên thì được miễn thuế 175 ER/tấn. Đây là lợi thế rất lớn cho doanh nghiệp nhập khẩu.
Tuy nhiên, đại diện Hiệp hội Lương thực Việt Nam cũng cho rằng, với tình hình sản xuất được bao nhiêu, tiêu thụ hết bao nhiêu, hiện tổng cục Dự trữ Nhà nước cũng mở thầu gạo dự trữ nên nhu cầu gạo càng cao. Do đó, bên cạnh chắc chắn thành tích cuối năm cũng cần tính đến một ninh lương thực quốc gia và hàng tồn kho cho đầu năm 2024. Hiện khó khăn nhất đối với doanh nghiệp xuất khẩu gạo là vấn đề vốn, tín dụng, làm vậy, bà Tâm kiến nghị Ngân hàng Nhà nước xem xét tăng cường nguồn vốn rút ngắn thời điểm thu nhiệm vụ. Đồng thời tiếp tục hướng dẫn thương nhân cận kề nguồn vốn với lãi suất thấp. “Tăng cường chính sách cho vay không có tài sản đảm bảo, chỉ có thể áp dụng trong thời điểm thu hoạch, mùa nhiệm vụ cao điểm và dựa trên kết quả thẩm định, lịch sử kinh doanh của từng doanh nghiệp để có chương trình cho vay vốn phù hợp",
Do đó, để thúc đẩy hoạt động sản xuất, xuất khẩu gạo trong thời gian tới, tận dụng thời cơ, cơ hội thị trường, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế những tháng cuối năm 2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký ban hành Công điện số 610/CĐ-TTg về việc tăng cường thực hiện nhiệm vụ, giải pháp thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu gạo trong 6 tháng cuối năm. Chặn thúc đẩy mạnh hoạt động sản xuất, xuất khẩu gạo trong thời gian tới, tận dụng thời cơ, cơ hội thị trường, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế những tháng cuối năm 2023, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan, địa phương liên quan tiếp tục hoàn thiện chế độ chính sách để tạo điều kiện thuận lợi cho nông dân và doanh nghiệp thúc đẩy nghiên cứu, phát triển giống lúa năng hiệu suất, chất lượng cao phù hợp với yêu cầu thị trường, sử dụng hiệu quả thương hiệu và nhãn hiệu Gạo Việt Nam (Vietnam rice); xây dựng các tiêu chuẩn về sản xuất, chế biến và chất lượng sản phẩm phù hợp với hội nhập quốc tế trong tình hình hiện nay.
Xây dựng cơ sở hạ tầng (công nghệ sau thu hoạch, kho chứa bảo quản sản phẩm), đầu tư phát triển mạnh hơn các loại gạo đánh giá cao, được tạo ra là hình ảnh thương hiệu. Thúc đẩy chuyển đổi số, ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ vào sản xuất, giảm phụ thuộc vào phân và thuốc bảo vệ thực vật gây ảnh hưởng đến chất lượng gạo, gây ô nhiễm môi trường, tăng năng suất và tăng năng suất chất lượng gạo, nâng giá thành xuất khẩu...
Hương Trà (t/h)