Thái Nguyên, với địa hình trung du và khí hậu ôn hòa, từ lâu đã được mệnh danh là “thủ đô chè Việt Nam”. Truyền thống trồng chè nơi đây không chỉ tạo ra những búp chè thơm ngon, mà còn là nền tảng vững chắc cho kinh tế nông nghiệp và thương hiệu trà Việt trên thị trường quốc tế. Trong những năm gần đây, tỉnh Thái Nguyên đã và đang định hình hướng đi mới: phát triển các vùng chè sạch, chất lượng cao, gắn kết sản xuất với tiêu thụ, đồng thời hướng tới xuất khẩu các sản phẩm trà cao cấp.
Người trồng chè ở Thái Nguyên ngày càng chú trọng đến chất lượng sản phẩm.
Một trong những yếu tố quan trọng làm nên sự khác biệt của chè Thái Nguyên là vùng nguyên liệu. Các vùng trồng chè chủ lực như La Bằng, Đại Phúc, Đồng Phúc tập trung vào chăm sóc tỉ mỉ, lựa chọn giống chè tốt và áp dụng quy trình thâm canh hiện đại. Dù thời tiết nhiều tháng chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, sản lượng chè búp của tỉnh vẫn duy trì ổn định nhờ vào sự tập trung và kinh nghiệm chăm sóc của người dân địa phương. Đây là minh chứng cho khả năng thích ứng linh hoạt và sự chuyên nghiệp trong sản xuất nông nghiệp của Thái Nguyên.
Hợp tác xã (HTX) Chè an toàn Khe Cốc, xã Vô Tranh, là một ví dụ điển hình cho hướng đi mới này. Vùng nguyên liệu của HTX rộng khoảng 100 ha, trong đó 20 ha đạt tiêu chuẩn hữu cơ, đủ điều kiện cung cấp cho xuất khẩu. Trước đây, sản phẩm của HTX từng xuất sang thị trường châu Âu với số lượng lớn, mỗi chuyến hàng lên tới hàng chục tấn. Tuy nhiên, những biến động gần đây trên thị trường xuất khẩu đã thúc đẩy HTX chuyển hướng, tập trung vào các đơn hàng nhỏ nhưng giá trị kinh tế cao. Song song với đó, khoảng 80 ha còn lại được quản lý theo tiêu chuẩn VietGAP, đảm bảo nguồn nguyên liệu dồi dào cho chế biến, phục vụ nhu cầu trong nước ngày càng cao về trà sạch và chất lượng.
Ông Tô Văn Khiêm, Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX, nhấn mạnh: “Chúng tôi tập trung xây dựng vùng nguyên liệu sạch, chất lượng cao, vì nhu cầu tiêu dùng trong nước đang thay đổi. Trước đây, xuất khẩu chủ yếu là chè thô; nay, chúng tôi hướng đến những đơn hàng cao cấp với giá trị lớn hơn. Vì vậy, việc chăm chút vùng nguyên liệu là yếu tố sống còn.”
Bên cạnh chè trung du, Thái Nguyên còn sở hữu những vùng chè Shan tuyết nổi tiếng, đặc biệt là khu vực phía Bắc tỉnh. Vùng chè Shan tuyết Bằng Phúc, xã Đồng Phúc, được biết đến với những cây chè cổ thụ phải hái bằng thang, hiện vẫn còn hơn 600 gốc chè cho thu hoạch. Những cây chè này sinh trưởng khỏe, chịu được ẩm thấp và khí lạnh, ít bị sâu bệnh, cho năng suất búp tươi cao và hương vị đặc trưng khó nhầm lẫn. Vùng chè Bằng Phúc hiện có hơn 400 ha đang cho thu hoạch, với sản lượng khoảng 15 tấn chè khô mỗi năm.
Các hợp tác xã và doanh nghiệp trong vùng, như HTX Hồng Hà và Công ty TNHH Phát triển nông nghiệp và chế biến dược liệu Ngọc Thắng, đã chủ động xây dựng thương hiệu và gắn kết sản xuất với thị trường. HTX Hồng Hà cung cấp các sản phẩm trà móc câu truyền thống, hồng trà và bạch trà, có giá từ 500.000 đồng đến vài triệu đồng/kg. Hằng năm, HTX thu mua khoảng 15 tấn chè búp tươi, chế biến thành 2 tấn chè khô chất lượng cao. Trong khi đó, Công ty Ngọc Thắng phát triển dự án liên kết với diện tích 15 ha, mua búp tươi từ các hộ dân và sản xuất khoảng 1,5 tấn chè khô mỗi năm. Những nỗ lực này cho thấy việc xây dựng vùng chè chất lượng không chỉ tạo ra giá trị kinh tế cao mà còn nâng tầm thương hiệu chè Việt.
Chiến lược phát triển chè Thái Nguyên trong những năm gần đây không chỉ tập trung mở rộng diện tích mà còn ưu tiên thâm canh và nâng cao chất lượng. Năm 2025, tỉnh dự kiến trồng mới và trồng lại 420 ha chè; đến nay, diện tích đã đạt hơn 190 ha (trồng mới 128,9 ha, trồng lại 62 ha). Song song với đó, Hội đồng nhân dân tỉnh đã thông qua chính sách hỗ trợ phát triển ngành chè, bao gồm hỗ trợ 100% kinh phí mua giống và 70% kinh phí mua phân bón hữu cơ, hữu cơ vi sinh trong năm đầu tiên. Đây là bước đi quan trọng giúp người dân yên tâm đầu tư vào chè chất lượng cao, giảm thiểu rủi ro và hướng tới sản xuất bền vững.
Phát triển vùng chè sạch, búp ngon không chỉ là mục tiêu kinh tế, mà còn là chiến lược nâng cao giá trị nông sản, đáp ứng thị hiếu tiêu dùng trong nước và vươn ra thị trường quốc tế. Khi người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến sản phẩm hữu cơ, an toàn và giàu hương vị, những vùng chè được chăm sóc kỹ lưỡng, quản lý theo tiêu chuẩn VietGAP hay hữu cơ chính là lợi thế cạnh tranh quan trọng.
Từ những vùng nguyên liệu chất lượng, Thái Nguyên đang từng bước khẳng định hướng đi mới: nâng cao chất lượng thay vì mở rộng diện tích, phát triển sản phẩm giá trị cao thay vì chè thô, xây dựng thương hiệu thay vì chỉ dựa vào sản lượng. Hướng đi này không chỉ giúp người trồng chè ổn định kinh tế, mà còn góp phần đưa thương hiệu trà Việt trở thành niềm tự hào quốc gia. Trong bối cảnh thị trường toàn cầu cạnh tranh ngày càng khốc liệt, vùng chè sạch, búp ngon chính là chìa khóa để Thái Nguyên duy trì vị thế và mở rộng cơ hội xuất khẩu, đồng thời xây dựng hình ảnh chè Việt chất lượng, uy tín và bền vững.