Sự ra đi của những "người quen" này không chỉ để lại những khoảng trống trên các con phố sầm uất mà còn là một hồi chuông cảnh báo về những thách thức to lớn mà các doanh nghiệp F&B đang phải đối mặt: từ gánh nặng chi phí mặt bằng, sự thay đổi chóng mặt trong thị hiếu người tiêu dùng đến áp lực phải không ngừng đổi mới để có thể tồn tại.
Làn sóng đóng cửa hàng loạt: Khi những thương hiệu vang bóng một thời cũng không thể trụ vững
Những tháng gần đây, cộng đồng những người yêu thích ẩm thực tại Thành phố Hồ Chí Minh đã liên tiếp đón nhận những thông tin đáng tiếc. Hot & Cold, thương hiệu trà sữa đã trở thành một phần ký ức của thế hệ 8x, 9x, đã chính thức nói lời chia tay sau 14 năm hoạt động. Chỉ trước đó ít ngày, chuỗi nhà hàng Dodo Pizza đến từ Nga cũng đã âm thầm đóng cửa toàn bộ các chi nhánh của mình tại thành phố.
Hay như Comebuy, một thương hiệu trà sữa khác đến từ Đài Loan, cũng đã tuyên bố ngừng hoạt động sau 8 năm hiện diện tại thị trường Việt Nam. Đây không phải là những trường hợp cá biệt. Báo cáo của Cục Thống kê, Bộ Tài chính cho thấy một bức tranh kinh tế chung đầy thách thức, khi chỉ trong quý I năm nay, đã có tới 78.800 doanh nghiệp trên cả nước phải rút lui khỏi thị trường. Trong đó, ngành F&B được xem là một trong những lĩnh vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.
"Gánh nặng" từ chi phí mặt bằng và nghịch lý của thị trường cho thuê tại các đô thị lớn
Một trong những nguyên nhân chính khiến các doanh nghiệp F&B "lao đao" chính là bài toán chi phí, mà gánh nặng lớn nhất đến từ tiền thuê mặt bằng. Theo một báo cáo từ iPOS.vn, đơn vị chuyên cung cấp các giải pháp công nghệ cho ngành F&B, chi phí thuê mặt bằng tại Việt Nam hiện đang chiếm một tỷ trọng quá lớn trong cơ cấu doanh thu của các cửa hàng, dao động từ 25% đến 55%. Tỷ lệ này được đánh giá là cao hơn gấp 2 đến 3 lần so với mức trung bình của thế giới. Chính áp lực chi phí khổng lồ này đã khiến cho khoảng 35% các chuỗi F&B lớn buộc phải đóng cửa trong thời gian qua, đặc biệt là những thương hiệu đã đầu tư vào các mặt bằng được xem là "đắc địa".
Một nghịch lý đang diễn ra trên thị trường là, theo báo cáo từ Savills Việt Nam, giá thuê mặt bằng bán lẻ tại các nhà phố trung bình trong quý I năm nay thực chất lại thấp hơn từ 10% đến 20% so với thời điểm trước đại dịch. Nhiều chủ nhà thậm chí đã đưa ra các chính sách ưu đãi như giữ nguyên giá thuê trong thời gian dài, giãn tiến độ thanh toán, hoặc giảm tiền cọc để thu hút khách thuê. Tuy nhiên, tình trạng mặt bằng bị bỏ trống vẫn diễn ra khá phổ biến, ngay cả ở những vị trí được xem là "vàng".
Điều này cho thấy, dù giá thuê có thể đã được điều chỉnh, nhưng nó vẫn còn quá cao so với doanh thu và lợi nhuận mà các doanh nghiệp F&B có thể tạo ra trong bối cảnh sức mua chung còn yếu. Trước đó, nhiều thương hiệu lớn trong ngành F&B tại Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã phải ngậm ngùi rút lui khỏi các vị trí đắc địa do áp lực chi phí mặt bằng, có thể kể đến việc The Coffee House đóng cửa một loạt các chi nhánh lớn, hay Starbucks từ bỏ vị trí "kim cương" trên đường Hàm Nghi, quận 1.
Góc nhìn từ các chuyên gia: Quy luật đào thải tất yếu và sự cấp thiết của việc đổi mới không ngừng
Việc nhiều thương hiệu F&B từng được giới trẻ ưa chuộng lần lượt rút lui khỏi thị trường đã phản ánh một sự biến động lớn trong ngành, và các chuyên gia cũng đã có những phân tích sâu sắc về vấn đề này. Theo đó, nhiều chuyên gia nhận định rằng làn sóng thoái trào của một số thương hiệu F&B bắt nguồn từ hai nguyên nhân chính: đó là sự cạnh tranh ngày càng trở nên khốc liệt hơn giữa các thương hiệu nội địa và quốc tế, cùng với áp lực từ sự suy giảm của nền kinh tế nói chung khiến sức mua của người tiêu dùng sụt giảm một cách rõ rệt.
Đây không chỉ đơn thuần là hệ quả của những sai lầm trong chiến lược nội bộ của từng doanh nghiệp, mà nó còn là một quy luật tất yếu trong vòng đời phát triển của một thương hiệu. "Bất kỳ một doanh nghiệp hay một thương hiệu nào cũng sẽ phải bước vào giai đoạn thoái trào nếu họ không chịu liên tục đổi mới, cả về sản phẩm lẫn cách thức vận hành," ông nhấn mạnh. Ngoài ra, sự thay đổi nhanh chóng trong thị hiếu của người tiêu dùng, đặc biệt là từ nhóm khách hàng trẻ tuổi, cũng khiến cho nhiều chiến lược từng rất thành công trong quá khứ trở nên lạc hậu và kém hiệu quả. Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp sẽ rất dễ dàng bị thị trường bỏ lại phía sau nếu không kịp thời thích ứng và làm mới mình.
CVó rất nhiều thương hiệu F&B nổi lên nhanh chóng nhờ vào việc bắt kịp một trào lưu nào đó, nhưng cũng sớm thoái trào do thiếu sự đổi mới căn cơ và chưa thực sự thấu hiểu nhu cầu sâu xa của khách hàng. Một trào lưu ẩm thực thường chỉ có vòng đời khá ngắn, có thể kéo dài vài tháng đến một vài năm. Khi sự tò mò của công chúng qua đi, nếu thương hiệu không có những giá trị cốt lõi khác để giữ chân, lượng khách hàng sẽ sụt giảm mạnh vì họ đã mất đi sự hứng thú ban đầu. Đối với các thương hiệu đã có tuổi đời lâu năm, thách thức lớn nhất lại nằm ở sự chậm chạp trong việc thay đổi.
Diện mạo của cửa hàng, cách thức vận hành, hay danh mục sản phẩm có thể dễ dàng trở nên lỗi thời nếu không được cập nhật và làm mới một cách thường xuyên. Trong khi đó, người tiêu dùng Việt lại có xu hướng rất yêu thích những cái mới, những trải nghiệm mới. Trên thị trường hiện nay, ngày càng có nhiều thương hiệu trẻ, hiện đại, có tư duy năng động và hoạt động theo các chuẩn mực quốc tế. Do đó, các thương hiệu cũ buộc phải không ngừng làm mới mình, thậm chí nên có những sự thay đổi, cải tiến mỗi năm để có thể bắt kịp với xu hướng tiêu dùng và duy trì sức hấp dẫn.
Công thức để tồn tại và phát triển: Kiên định với giá trị cốt lõi và linh hoạt trong việc thích ứng với thị trường
Vậy, đâu là lối ra cho các doanh nghiệp F&B trong bối cảnh đầy thách thức này? Theo các chuyên gia, để có thể duy trì sức cạnh tranh, các doanh nghiệp cần phải làm tốt hai việc tưởng chừng như mâu thuẫn nhưng lại bổ trợ cho nhau: đó là vừa phải kiên định với những giá trị cốt lõi đã làm nên thương hiệu của mình, vừa phải thật sự linh hoạt trong việc nắm bắt và thích ứng với các xu hướng mới về sản phẩm, các kênh phân phối hiện đại và các chiến lược truyền thông sáng tạo. Đây chính là những yếu tố then chốt giúp một thương hiệu có thể giữ vững được vị thế của mình trên thị trường.
Ở góc độ dài hạn, các chuyên gia khuyến nghị rằng doanh nghiệp nên liên tục xem xét, đánh giá và tái tạo mô hình kinh doanh của mình, hướng tới việc tạo ra những trải nghiệm độc đáo, khác biệt và thực sự phù hợp với những kỳ vọng ngày càng cao của thế hệ khách hàng trẻ. Sự điều chỉnh này không chỉ giúp nâng cao giá trị mà khách hàng nhận được, mà còn là một cách để tối ưu hóa chi phí vận hành, từ đó xây dựng được một lợi thế cạnh tranh bền vững trong một thị trường đang không ngừng biến động.
Về mặt vận hành, việc kiểm soát chi phí là vô cùng quan trọng. Chi phí thuê mặt bằng lý tưởng chỉ nên chiếm từ 20% đến 30% doanh thu, và dưới 20% thì càng tốt. Dù vậy, vị trí không phải là yếu tố quyết định tất cả. Chất lượng sản phẩm vẫn luôn là yếu tố cốt lõi không thể xem nhẹ. Bên cạnh đó là khả năng nắm bắt các công cụ marketing hiện đại, tận dụng hiệu quả sức mạnh của mạng xã hội và một năng lực vận hành hiệu quả. Cuộc chiến trên thị trường F&B Việt Nam sẽ còn tiếp tục diễn ra đầy cam go, và phần thắng sẽ chỉ thuộc về những ai có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, một chiến lược rõ ràng và khả năng đổi mới không ngừng.
Bảo An