Đáng lo ngại hơn, nhiều loại đồ uống phổ biến mà chúng ta tiêu thụ hàng ngày, tưởng chừng như vô hại, lại có thể âm thầm tác động tiêu cực đến gan, góp phần thúc đẩy quá trình xơ hóa gan nếu không được kiểm soát. Sự chủ quan hoặc thiếu hiểu biết về tác hại của một số loại nước uống có thể dẫn đến những tổn thương gan mạn tính, mà xơ gan là một trong những hậu quả nghiêm trọng và khó phục hồi nhất. Nhiều nghiên cứu khoa học uy tín trên thế giới đã chỉ ra mối liên hệ trực tiếp giữa việc tiêu thụ thường xuyên một số đồ uống quen thuộc với sự thoái hóa và tổn thương gan kéo dài, cảnh báo về những "kẻ thù giấu mặt" tiềm ẩn ngay trong những ly nước chúng ta uống mỗi ngày.
Rượu bia: "Kẻ hủy diệt" hàng đầu của gan
Trong danh sách các tác nhân gây hại cho gan, rượu bia luôn chiếm vị trí hàng đầu và được xem là một trong những "kẻ hủy diệt" nguy hiểm nhất. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), việc lạm dụng rượu bia là nguyên nhân chính gây ra bệnh xơ gan trên phạm vi toàn cầu, đặc biệt phổ biến ở nam giới trong độ tuổi từ 30 đến 60. Khi rượu được hấp thụ vào cơ thể, phần lớn sẽ được chuyển hóa tại gan. Quá trình chuyển hóa này tạo ra acetaldehyde, một hợp chất có độc tính cao, có khả năng gây viêm nhiễm và phá hủy trực tiếp các tế bào gan.
Tình trạng viêm nhiễm kéo dài sẽ dẫn đến sự hình thành các mô sẹo trong gan, làm suy giảm chức năng gan và cuối cùng là tiến triển thành xơ gan. Giáo sư Roger Williams, một chuyên gia gan học danh tiếng người Anh, trong một báo cáo của Viện Nghiên cứu Gan London, đã từng đưa ra cảnh báo nghiêm khắc rằng không có một mức tiêu thụ rượu nào được coi là hoàn toàn an toàn đối với gan.
Ông nhấn mạnh rằng, ngay cả khi chỉ uống với liều lượng được cho là vừa phải, việc tiêu thụ rượu thường xuyên và kéo dài cũng sẽ dần dần làm suy yếu chức năng gan, gây ra tình trạng viêm gan mạn tính và cuối cùng là dẫn đến xơ gan, một tình trạng bệnh lý gần như không thể đảo ngược. Điều đáng lo ngại là tổn thương gan do rượu thường diễn ra một cách âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, khiến nhiều người chủ quan cho đến khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn nặng, việc điều trị trở nên vô cùng khó khăn.
Nước ngọt và đồ uống nhiều đường: "Vị ngọt chết người" cho gan
Không chỉ rượu bia, các loại đồ uống chứa hàm lượng đường cao như nước ngọt có ga, trà sữa, nước trái cây đóng chai công nghiệp cũng là những "kẻ thù" tiềm ẩn đối với sức khỏe lá gan. Nguy cơ này càng trở nên đáng báo động trong bối cảnh tỷ lệ người mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) đang gia tăng một cách chóng mặt trên toàn cầu. Thành phần chính gây hại trong các loại đồ uống này là fructose, một loại đường đơn thường được sử dụng rộng rãi trong công nghiệp thực phẩm. Khi cơ thể tiêu thụ quá nhiều fructose, gan sẽ phải làm việc quá tải để chuyển hóa lượng đường dư thừa này. Phần lớn fructose không được sử dụng hết sẽ được gan chuyển hóa thành chất béo và tích tụ ngay trong các tế bào gan, gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ.
Sự tích tụ mỡ kéo dài sẽ kích hoạt các phản ứng viêm tại gan, làm tổn thương tế bào gan và có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng hơn. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Hepatology của Hoa Kỳ vào năm 2021 đã cung cấp những bằng chứng đáng báo động: những người có thói quen uống hơn một lon nước ngọt mỗi ngày có nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ cao gấp 2,5 lần so với những người không uống hoặc uống rất ít. Tiến sĩ Michelle Long, một chuyên gia hàng đầu về gan tại Đại học Boston (Mỹ), cũng đã nhấn mạnh rằng thói quen uống nước ngọt hàng ngày chính là một trong những con đường nhanh nhất dẫn đến tình trạng gan nhiễm mỡ. Bà cảnh báo, nếu tình trạng gan nhiễm mỡ kéo dài mà không có biện pháp can thiệp và kiểm soát kịp thời, nó hoàn toàn có thể tiến triển thành viêm gan, xơ gan, và thậm chí là ung thư gan. "Vị ngọt" từ đường trong các loại đồ uống công nghiệp thực sự có thể trở thành "vị ngọt chết người" đối với lá gan nếu chúng ta không ý thức được tác hại của nó.
Caffeine và nước tăng lực: Con dao hai lưỡi khi lạm dụng
Cà phê và các loại nước tăng lực là những thức uống thường được nhiều người tìm đến với hy vọng tăng cường sự tỉnh táo, cải thiện hiệu suất làm việc và học tập. Tuy nhiên, việc lạm dụng những loại đồ uống này lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ không nhỏ đối với sức khỏe gan. Đối với cà phê, nếu được sử dụng một cách điều độ, thực tế nó có thể mang lại một số lợi ích nhất định cho gan nhờ chứa các hợp chất chống oxy hóa có khả năng bảo vệ tế bào gan. Nhưng khi tiêu thụ quá mức, lượng caffeine lớn có thể gây áp lực lên gan.
Nguy cơ này càng trở nên nghiêm trọng hơn khi người ta thay thế cà phê bằng các loại nước tăng lực. Hầu hết các sản phẩm nước tăng lực trên thị trường đều chứa hàm lượng caffeine rất cao, kết hợp với lượng đường lớn và các chất kích thích khác. Sự kết hợp này có thể gây căng thẳng chuyển hóa cho gan, làm tăng nguy cơ tổn thương gan cấp tính và mạn tính nếu bị lạm dụng trong thời gian dài. Đã có không ít trường hợp tổn thương gan cấp tính ở những người trẻ tuổi được ghi nhận trên thế giới có liên quan trực tiếp đến việc uống từ 4 đến 5 lon nước tăng lực mỗi ngày trong một khoảng thời gian ngắn.
Tiến sĩ Lucía Sánchez, một chuyên gia về gan mật tại Đại học Barcelona (Tây Ban Nha), đã lên tiếng cảnh báo về tình trạng này: "Chúng tôi đã chứng kiến những bệnh nhân ở độ tuổi 20 đến 30 phải nhập viện vì tổn thương gan cấp tính, mà nguyên nhân không phải do rượu, mà là do lạm dụng nước tăng lực. Đây là một nguy cơ mới nhưng đang ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt trong giới trẻ." Rõ ràng, caffeine và nước tăng lực có thể trở thành con dao hai lưỡi, lợi bất cập hại nếu không được sử dụng một cách có kiểm soát và hiểu biết.
Trước những cảnh báo về tác hại của một số loại đồ uống phổ biến, việc điều chỉnh thói quen uống nước hàng ngày trở nên vô cùng cần thiết để bảo vệ sức khỏe lá gan. Các chuyên gia từ Tổ chức Gan Hoa Kỳ (American Liver Foundation - ALF) đã đưa ra những khuyến cáo cụ thể và hữu ích. Theo đó, người trưởng thành nên ưu tiên lựa chọn các loại đồ uống lành mạnh như nước lọc tinh khiết, nước chanh tươi không đường hoặc các loại trà xanh tự nhiên.
Đây là những lựa chọn không chỉ giúp cung cấp đủ nước cho cơ thể mà còn có thể mang lại một số lợi ích nhất định nhờ các chất chống oxy hóa. Ngược lại, cần hạn chế đến mức tối đa việc tiêu thụ các loại đồ uống có cồn và nước ngọt công nghiệp chứa nhiều đường. Một thói quen quan trọng khác mà mọi người cần tập luyện là đọc kỹ nhãn thành phần dinh dưỡng, đặc biệt là hàm lượng đường, trên bao bì của các loại đồ uống đóng chai trước khi quyết định mua và sử dụng.
Sự cảnh giác và lựa chọn thông minh này sẽ giúp chúng ta kiểm soát tốt hơn lượng đường và các chất không có lợi nạp vào cơ thể. Việc thay đổi thói quen không phải lúc nào cũng dễ dàng, nhưng ý thức được những nguy cơ tiềm ẩn và chủ động lựa chọn những gì tốt nhất cho sức khỏe của mình là bước đi quan trọng đầu tiên. Mỗi quyết định nhỏ trong việc lựa chọn đồ uống hàng ngày đều có thể đóng góp vào việc duy trì một lá gan khỏe mạnh và một cơ thể tràn đầy năng lượng về lâu dài.
Qua những phân tích trên, có thể thấy rằng một số loại đồ uống quen thuộc như rượu bia, nước ngọt nhiều đường, hay việc lạm dụng nước tăng lực đều tiềm ẩn những nguy cơ gây tổn thương nghiêm trọng cho gan, thậm chí có thể dẫn đến xơ gan nếu không được nhận diện và thay đổi kịp thời. Quá trình tổn thương gan do những thói quen này thường diễn ra một cách từ từ, âm thầm và không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, khiến nhiều người chủ quan.
Vì vậy, việc nâng cao nhận thức về tác hại của các loại đồ uống này và chủ động điều chỉnh thói quen tiêu dùng là vô cùng quan trọng. Hãy lắng nghe cơ thể, lựa chọn những thức uống lành mạnh, ưu tiên các sản phẩm tự nhiên, ít đường và tránh xa các loại đồ uống có cồn. Hành động có ý thức ngay từ hôm nay trong việc lựa chọn đồ uống sẽ là sự đầu tư quý giá cho một lá gan khỏe mạnh và một tương lai không bệnh tật.
Bảo An