Giữa vùng biên viễn Mường Khương nơi địa đầu Tổ quốc thuộc tỉnh Lào Cai, những đồi chè xanh mướt trải dài như tấm thảm thiên nhiên không chỉ làm dịu mắt du khách mà còn là biểu tượng sinh kế, là giấc mơ no ấm bền vững cho hàng nghìn hộ dân. Từ những năm tháng gian khó, người dân nơi đây đã bền bỉ gây dựng một vùng nguyên liệu lớn, tạo dựng một thương hiệu chè có giá trị kinh tế lẫn văn hóa sâu sắc. Và hôm nay, Mường Khương đã vươn mình trở thành “thủ phủ chè” thực thụ, góp phần thay đổi diện mạo của vùng đất thép nơi biên cương Tổ quốc.
Mường Khương trồng hơn 5.800 ha chè, năm 2024 thu trên 36.400 tấn chè búp tươi. (Ảnh: Vùng chè Lùng Vai rộng lớn)
Một giống chè, một chiến lược phát triển dài hạn
Với tổng diện tích trồng chè hiện đạt trên 5.800 ha, Mường Khương là một trong những vùng chè lớn và trọng điểm của Lào Cai nói riêng, Tây Bắc nói chung. Trong số đó, tới 90% diện tích là giống Shan tuyết một loại chè cổ thụ đặc hữu, được trồng ở độ cao lý tưởng, có khí hậu ôn hòa quanh năm, giúp lá chè giữ được hương vị đậm đà, tinh khiết đặc trưng.
Không chỉ đơn thuần là một loại cây trồng, chè đã được chính quyền và người dân Mường Khương xác định là cây chiến lược trong giảm nghèo bền vững. Phó Chủ tịch UBND huyện – ông Tô Việt Thành chia sẻ: “Chè là cây trồng một lần, thu cả đời”. Câu nói ấy không chỉ thể hiện giá trị kinh tế lâu dài của cây chè, mà còn là lời khẳng định về niềm tin phát triển trên chính mảnh đất quê hương.
Vùng chè Phẳng Tao (xã Bản Sen) nổi bật với sắc xanh mướt mắt, các luống chè uốn lượn như ruộng bậc thang trên triền đồi.
Từ những nương chè đẹp như tranh
Mường Khương hôm nay không chỉ là vùng nguyên liệu mà còn là bức tranh thiên nhiên sống động. Những vùng chè như Lùng Vai, Phẳng Tao (Bản Sen) hay đồi chè mâm xôi tại thôn Sín Chải (Thanh Bình) đã trở thành điểm nhấn du lịch độc đáo nhờ vẻ đẹp lượn sóng của những hàng chè được tỉa gọn như ruộng bậc thang.
Ấn tượng nhất là đồi chè mâm xôi ở thôn Sín Chải (xã Thanh Bình) nơi có hơn 800 ha chè, giúp người dân ổn định thu nhập.
Xã Thanh Bình nơi được mệnh danh là “thủ phủ chè” của huyện hiện sở hữu hơn 800 ha chè. Nhìn từ trên cao, những dải đồi xanh mướt uốn mình theo triền núi như một tấm lụa vắt ngang vùng biên cương. Vào mỗi ban mai, sương mờ còn phủ trên những đọt chè non, tạo nên cảnh tượng vừa thơ mộng vừa hùng vĩ một sự kết hợp hiếm thấy giữa thiên nhiên và lao động con người.
Không phải ngẫu nhiên mà nhiều người ví nương chè Mường Khương như những “công trình nghệ thuật sống” do bàn tay khéo léo của người nông dân tạo nên. Họ không chỉ gieo trồng, thu hái mà còn tỉ mỉ chăm sóc từng đọt chè như chăm lo cho hy vọng cuộc sống ngày mai.
Mùa vàng trên nương chè
Năm 2024, sản lượng chè búp tươi toàn huyện đạt trên 36.400 tấn – một con số ấn tượng thể hiện sự phục hồi và phát triển mạnh mẽ sau dịch bệnh và thiên tai. Riêng vụ chè xuân 2025, nông dân Mường Khương thu về trên 9.000 tấn chè, tương đương gần 68 tỷ đồng. Đây là vụ chè có giá bán khá ổn định, dao động từ 6.000 đến 8.000 đồng/kg tăng khoảng 500 đồng/kg so với cùng kỳ năm trước.
Những ngày này đến Mường Khương, đâu đâu cũng bắt gặp màu xanh của những đồi chè rộng lớn.
Nhiều hộ dân chia sẻ, thời tiết năm nay khá thuận lợi nên năng suất và chất lượng chè đều cao. Đặc biệt, đầu ra sản phẩm được đảm bảo nhờ các công ty, hợp tác xã thu mua ổn định, không có tình trạng dồn ứ hay “giải cứu”. Điều đó không chỉ mang lại nguồn thu nhập trực tiếp mà còn tạo tâm lý an tâm sản xuất cho người nông dân.
Chè, từ sinh kế đến thương hiệu vùng
Không chỉ đóng vai trò là cây mũi nhọn trong phát triển kinh tế hộ gia đình, chè còn đang trở thành thương hiệu đại diện cho Mường Khương trên bản đồ nông sản Việt Nam. Những nỗ lực trong liên kết sản xuất tiêu thụ, hình thành chuỗi giá trị chè sạch, chè hữu cơ đã bước đầu mang lại kết quả tích cực. Tại nhiều xã, đặc biệt như Bản Sen, Thanh Bình, Lùng Vai, mô hình liên kết giữa nông dân – hợp tác xã – doanh nghiệp đã giúp nâng cao giá trị sản phẩm, giảm phụ thuộc vào thương lái.
Ngoài ra, các sản phẩm chè Shan tuyết Mường Khương cũng từng bước được xây dựng thương hiệu, truy xuất nguồn gốc, gắn mã QR, góp phần nâng cao giá bán và mở rộng thị trường. Những hội chợ nông sản, tuần lễ chè sạch đã đưa hình ảnh Mường Khương đến gần hơn với người tiêu dùng cả nước và từng bước hướng đến thị trường quốc tế.
Vững bước trên hành trình xanh
Để phát triển cây chè bền vững, huyện Mường Khương đã và đang tập trung vào nhiều giải pháp tổng thể: từ đầu tư hạ tầng giao thông nội đồng phục vụ thu hái, đến hướng dẫn nông dân ứng dụng khoa học kỹ thuật, canh tác theo quy trình VietGAP. Nhiều chương trình hỗ trợ giống chè chất lượng cao, đào tạo kỹ năng chăm sóc chế biến chè đang được triển khai rộng rãi.
Chính quyền địa phương cũng khuyến khích người dân chuyển dần từ bán chè búp tươi sang sơ chế hoặc chế biến sâu, nhằm nâng giá trị sản phẩm. Một số hợp tác xã đã đầu tư máy móc sấy chè, đóng gói bao bì, hướng tới phân khúc chè đặc sản, chè quà tặng một bước đi quan trọng trong quá trình nâng tầm chè Mường Khương.
Chè không chỉ là loại cây xóa đói giảm nghèo, mà đang dần trở thành biểu tượng của phát triển xanh phát triển có chiều sâu và tầm nhìn dài hạn ở Mường Khương. Trên những sườn đồi uốn lượn của vùng đất biên cương, sắc xanh của chè không chỉ là màu của lá mà còn là màu của hy vọng, của niềm tin vào một tương lai đủ đầy và bền vững cho người dân nơi đây. Mường Khương với “tấm áo chè xanh” bao phủ đang viết nên một câu chuyện mới: câu chuyện của khát vọng vươn lên, bằng chính những gì gần gũi, giản dị nhất của núi rừng Tây Bắc.